Katalog

Jolanta Sowińska
Przyroda, Artykuły

Podróże po Ziemi Ciechanowskiej. Opiniogóra - największy park okolic Ciechanowa

- n +

Opinogóra - najwiekszy park okolic Ciechanowa

PODRÓŻE PO ZIEMI CIECHANOWSKIEJ

Materiały do wykorzystania na lekcji przyrody w klasie IV.

Park w Opinogórze jest parkiem krajobrazowym, typu angielskiego o powierzchni 21 ha. Rozciąga się na trzech pagórkach, a jego walory krajobrazowe wzbogaca czterohektarowe lustro wody w stawach. W parku rośnie ponad tysiąc starych drzew, głównie klonów, dębów, lip, jesionów, świerków i kasztanowców. Z rzadszych okazów warto wymienić trójiglicznię, lipę szerokolistną i płaczący jesion. Cztery drzewa uznano za pomniki przyrody. Dwa dęby, nazwane "Zygmunt" i "Eliza" (ok. 280 lat) oraz dwa jesiony "Szwoleżer I" i "Szwoleżer II".

Ślady pierwszego założenia parkowego pochodzą z końca XVIIw. i łączą się z działalnością Jana Dobrogosta Krasińskiego, który zbudował dwór. W XIXw., po zbudowaniu neogotyckiego zameczku, zgodnie z romantyczną modą, park przekomponowano i upiększono. Generał Wincenty Krasiński przywoził ze swych zagranicznych wojaży sadzonki drzew i krzewów. Musiała to być przestrzeń uporządkowana skoro w 1843r. po przyjeździe z Drezna odbyło się tu wielkie przyjęcie weselne Zygmunta i Elizy połączone z festynem dla 4 tysięcy gości. Eliza, która pierwszy raz zobaczyła Opinogórę była urzeczona parkiem. Ostateczny kształt parku, wraz z wytyczeniem ciągów komunikacyjnych nakreślił Walerian Kronenberg w 1895r. Park dzielił się na trzy strefy - park krajobrazowy między zamkiem a kościołem, sad i ogród nad stawem oraz zwierzyniec. Granice parku wyznaczają przestrzeń zabytkową, na której jest szereg obiektów i miejsc historycznych.




Stawy w parku opinogórskim i park opinogórski zimą.

1. Pałac opinogórski.

Pierwotnie pełnił rolę pawilonu ogrodowego. Był idealnym miejscem do pracy i wypoczynku. Jego wysmukła wieża i mur przed podjazdem, nadają mu charakter budowli obronnej, dlatego nazywany jest zamkiem lub zameczkiem.

Rok 1828, z którego pochodzi pierwsza wzmianka o zameczku, na pewno nie był rokiem powstania projektu. Najprawdopodobniej pomysł wystawienia romantycznej budowli zrodził się wcześniej, a jego autorką była Maria z Radziwiłłów Krasińska, matka poety Zygmunta Krasińskiego. Trudno natomiast odpowiedzieć kto jest projektantem budowli. Mógł nim być jeden z architektów pracujących w tym czasie dla Krasińskich - Piotr Aigner, Henryk Marconi, względnie Hilary Szpilowski. Niestety materiały dotyczące spraw budowlanych spłonęły w Bibliotece Krasińskich w Warszawie. W 1845r. Eliza Krasińska zapragnęła rozbudować zameczek, który buł za ciasny po przyjściu na świat pierwszego syna. Wtedy dostawiono dwa salony od strony północnej i być może podwyższono wieżę. Po śmierci Zygmunta zameczek uległ zniszczeniu. Dopiero w latach siedemdziesiątych przeprowadzono pierwszy remont, a w 1894r. dokonano gruntownej przebudowy według projektu Józefa Hussa.

Na przełomie 1914 i 1915 roku w Opinogórze toczyły się walki między wojskami niemieckimi i rosyjskimi. W wyniku tych działań, miejscowość została zniszczona, a zamek poważnie uszkodzony i zdewastowany. Po wojnie przykryto go ceramicznym dachem i wstawiono okna, ale nie przywrócono mu dawnej świetności. Druga wojna światowa i okres powojenny dopełniły dzieła zniszczenia. Dopiero w 1958r. przystąpiono do odbudowy i rekonstrukcji zamku. Usunięto wówczas pretensjonalne dodatki z końca XIXw. i przywrócono pierwotny charakter budowli. Prace ukończono w 1961r. w którym to zostało otwarte Muzeum Romantyzmu. Obecna ekspozycja ukazuje czasy romantyzmu poprzez historię Krasińskich oraz życie i twórczość poety. Odtwarza atmosferę opinogórskiego domu nasyconą legendą napoleońską a zabytkowe wnętrza z bogatą sztukaterią stanowią w naturalny sposób element ekspozycji. Ekspozycja składa się z następujących wnętrz:
I - Pokój wejściowy
II - Salon biały
III - Salon pod wieżą
IV - Dawna kaplica
V - Salon czerwony
VI - Sala Napoleońska
VII- Pokój z kominkiem
VIII- Pokój Zygmunta

2. Oficyna.

Oficyna muzealna (dawniej oficyna dworska) budowana była równocześnie z zamkiem. Nie wykluczone, że projektowana przez tego samego architekta. Wskazują na to proporcje budynku i motywy dekoracyjne. W końcu XIXw. została ona przebudowana i zmodernizowana a w 1907r. rozbudowana. Podczas I wojny światowej uszkodzona, w czasie drugiej przebudowana i pozbawiona cech stylowych. W 1990r. oficyna została zrekonstruowana i włączona do zespołu muzealnego.

Ekspozycja w oficynie składa się z dwóch wnętrz mieszkalnych z XIXw., oraz galerii portretów Krasińskich oraz czasowych wystaw tematycznych związanych z Zygmuntem Krasińskim lub romantyzmem.

W sali portretowej organizowane są koncerty (w każdą drugą niedzielę miesiąca) oraz przeprowadzane lekcje muzealne z młodzieżą szkloną.

3. Pomnik Zygmunta Krasińskiego.

Został on odsłonięty w 1989r. w 130 rocznicę śmierci poety. Autorem rzeźby jest Mieczysław Welter. Projekt został wybrany poprzez ogólnopolski konkurs. Jest to jedyny pomnik w kraju. Zgodnie z założeniami konkursu rzeźba ma charakter kameralny. Przedstawia poetę - hrabiego, który powraca zarówno do Opinogóry, jak i własnych wspomnień.

4. Marmurowa ławeczka Amelii Załuskiej.

Ustawiona jest ona na osi pomnika Zygmunta Krasińskiego. Została wykonana w 1832r. na zamówienie Amelii Załuskiej. Na frontowej ścianie wyrzeźbiony jest napis: "Niech pamięć moja zawsze ci będzie miła". Był to prezent dla Zygmunta Krasińskiego wystawiony na jego przyjazd z Genewy do Opinogóry. Amelia była daleką krewną poety i jego pierwszą cichą miłością. Według relacji gości odwiedzających Opinogórę należy wierzyć, że każdy, kto na ławeczce siądzie ten się zakocha.

5. Pomnik Bolesława IV

W dole, u stóp zameczku znajduje się pomnik, w formie kamiennego krzyża. Na cokole umieszczona jest łacińska inskrypcja o Bolesławie IV. Wystawiony został przez generała Wincentego Krasińskiego w 1838r. dla uczczenia pamięci księcia mazowieckiego Bolesław IV, który zginął w Opinogórze podczas polowania.

6. Kościół.


Pierwszą świątynię w Opinogórze zbudowano w 1822r. Była to kaplica rodowa Krasińskich połączona z panteonem grobowym. W 1820r. generał Wincenty Krasiński zwrócił się do biskupa płockiego Adama Prażniowskiego o zgodę na wystawienie kaplicy. Nowy kościół był niewielki, miał kształt rotundy o średnicy ok. 10m. Okazał się za mały dla wszystkich wiernych. W latach 1874-1875 wybudowano nową świątynię. Ufundowała ją Róża z Potockich Krasińska, żona Władysława a zaprojektował architekt warszawski Wincenty Rakiewicz. Jest to budowla neoklasycystyczna, jednonawowa, ozdobiona monumentalnym portykiem czterokolumnowym, przykryta dwuspadowym dachem. Stara rotunda została wtopiona w nowe prezbiterium. Wydzieloną częścią kościoła są podziemia grobowe, do których prowadzą ciężkie żelazne drzwi ozdobione herbem Krasińskich. Kształt i rozmiar podziemi zmieniały się wraz ze zmianą kościoła. Pierwotnie była to jedynie niewielka, sklepiona piwnica oddzielona kratą od przedsionka. W 1845r. rozbudowano podziemia grobowe i stały się one panteonem rodowym Krasińskich z linii opinogórskiej. W 1848r. generał Wincenty Krasiński wystąpił do Komisji Rządowej o pozwolenie na "chowanie ciał w grobie familijnym".
W podziemiach spoczywają m.in.:
- Zygmunt Krasiński (1859r.)
- Generał Wincenty Krasiński (185r.)
- Władysław - syn poety (1873r.)
- Zygmunt - syn poety (1867r.)
- Adam - wnuk poety (1909r.)
- Zofia - wnuczka poety (1891r.)

7. Cmentarz.

Został założony w 1824r. nastąpiło to po przyłączeniu do miejscowego kościoła dwóch wsi - Opinogór Szlacheckiej i Baczów. Wcześniej parafia obejmowała Opinogórę Hrabską, Czernice, Kąty, Dzbonie i Rąbierz. Istniała więc konieczność założenia cmentarza, na którym można było grzebać zmarłych z okolicznych wsi. Pozwolenie na założenie tego miejsca uzyskano w czerwcu 1824r. Cmentarz założono na skraju parku, w sąsiedztwie cmentarza Kościelnego. Grzebano na nim mieszkańców wsi należących do kościoła jak i ludzi, którzy wchodzili w skład dworu Krasińskich. Wśród nich było wielu dawnych żołnierzy napoleońskich, których groby fundowali Krasińscy.

Pomnik w kształcie masywnego obelisku stoi na grobie Franciszka Girardot (1772-1831). Girardot był chirurgiem w pułku Szwoleżerów Gwardii. Podczas kampanii 1814r. stracił nogę i otrzymał od Napoleona tytuł barona. Ostatnie lata życia spędził Girardot w domu Krasińskich jako lekarz domowy. Zmarł podczas epidemii cholery w 1831r. Jego serce złożono w grobach Krasińskich pod kościołem. Drugim grobem "napoleońskim" jest grób Konstantego Wyleżyńskiego (1794-1844). Wyleżyński był studentem na Uniwersytecie Wileńskim i oficerem napoleońskim. Podczas przeprawy przez Berezynę stracił lewą rękę, ale wziął jeszcze udział w bitwie pod Lipskiem. W 1814r. mianowany kapitanem, a od 1815r. adiutantem gen. Wincentego Krasińskiego. W Powstaniu Listopadowym służył pod gen. Chłopickim i awansował do stopnia pułkownika. Wyleżyński był autorem pierwszego opisu bitwy pod Lipskiem.

Metalowy krzyż na kamiennej kostce to grób Stanisława Dunin Wąsowicza (1783-1849) oficera Legi Honorowej, uczestnika wielu kampanii napoleońskich. Ostatnie lata życia spędził on w dobrach Krasińskich jako zarządca lasów.

Na cmentarzu spoczywa również kilka osób związanych z Zygmuntem Krasińskim. Metalowa płyta z neogotyckim ornamentem i inskrypcją przykrywa grób baronowej Heleny de la Haye (1768-1829), przyjaciółki Marii Krasińskiej, bony małego Zygmunta. Obok grobu baronowej, leżący krzyż kamienny zaznacza miejsce pochówku niani poety, Katarzyny z Bolerów Rozpędowskiej (1839)

Na cmentarzu znajdują się także groby tych, którzy tworzyli dwór w Opinogórze:
- Stanisława Krynickiego (1803-1869) plenipotenta Krasińskich, który przybył do Opinogóry z Księstwa Poznańskiego i służył tu 49 lat;
- Dwóch lekarzy weterynarii: Mikołaja Andrackiego (1817-1883) i Aleksandra Krzeczkowskiego (1810-1879) oraz nadleśniczego z ordynacji Jana Nowickiego (1866-1928)
- Księdza Wiktora Mościckiego (stryja Prezydenta), który po wygłoszeniu patriotycznego kazania w kościele płockim zesłany został w głąb Rosji. Przebył tam 43 lata, a po amnestii pieszo powrócił do Opinogóry gdzie przez 12 lat był proboszczem.

BIBLIOGRAFIA:
1. Królik Janusz, "Opinogóra".
2. Korzybski Jan Kazimierz, "Ciechanowskie pamiątki przeszłości".
3. Kociszewski Aleksander, Pełka Jerzy, "Mazowsze ciechanowskie moja mała Ojczyzna".

Opracowanie: mgr Jolanta Sowińska

Wyświetleń: 2194


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.