Katalog

Dorota Pazda
Wychowanie fizyczne, Artykuły

Cechy somatyczne i poziom sprawności motorycznej dziewcząt w wieku 11-13 lat

- n +

Cechy somatyczne i poziom sprawności motorycznej dziewcząt w wieku 11 - 13 lat

Rozwój każdego człowieka jest uwarunkowany wieloma czynnikami. Należą do nich: klimat, ukształtowanie terenu, kultura rodzinna, jak też środowisko wewnętrzne: odżywianie, czynniki genetyczne, zdrowie itd. Wszystko to ma w ogromnej mierze wpływ na rozwój fizyczny i sprawność motoryczną każdego z nas.

Pod pojęciem rozwoju osobniczego człowieka przyjęto rozumieć i określać proces biologiczny wyrażający się w morfologicznych i czynnościowych zmianach ustroju uzależniony od środowiska zewnętrznego (społecznego i przyrodniczego) oraz wewnętrznego (czynników endogennych).W potocznym znaczeniu rozwój biologiczny kojarzy się najczęściej ze zmianami występującymi w takich cechach jak wzrost i ciężar ciała. Jest to proces wzrastania i różnicowania się organizmu. Chcąc ocenić poziom rozwoju biologicznego człowieka należy dokonać pomiaru wysokości ciała i jego ciężaru. W rozwoju każdego z nas można wyodrębnić kilka wspólnych dla każdej jednostki ludzkiej etapów. Są to następujące po sobie właściwości biologiczne, motoryczne i psychiczne. Kolejność zmian jest taka sama, choć wykazuje się indywidualnymi odrębnościami. Poszczególne osobniki różnią się więc tempem rozwoju i jakością zmian rozwojowych. Mimo to naukowcy wyróżnili wspólne dla każdego człowieka etapy rozwojowe:

- okres życia wewnątrzłonowego
- okres noworodkowy
- okres niemowlęcy
- wczesne dzieciństwo
- etap starszego dzieciństwa,dzielący się na dwa podokresy:

A) wczesnoszkolny, między 7 a10 rokiem życia. Czas ten nazwany jest okresem"głodu ruchowego". Nauczyciel wychowania fizycznego obserwuje indywidualne różnice w grupie rówieśniczej. Może organizować ćwiczenia, które poprawią nie tylko sprawność fizyczną, ale i cechy budowy ciała,

B)dojrzewania (pokwitania), charakteryzujący się gwałtownie przebiegającymi zmianami.

Z racji tego, że zajęłam się opisem rozwoju fizycznego dziewcząt w wieku 11- 13 lat szerzej opiszę ten okres rozwojowy. Ogólnie dziewczęta rozpoczynają go o dwa lata wcześniej niż chłopcy. Początkowo okres ten jest utajony i zaczyna się wydzielaniem w większej ilości hormonów. Około dziesiątego roku życia u dziewcząt zaczyna się właściwa faza pokwitania. Pierwszym jej objawem jest pojawienie się rozwoju gruczołów sutkowych (około 10,5 roku życia).Około 11 roku życia pojawia się owłosienie łonowe i pachowe. Zakończenie przemian pokwitania następuje około 17 roku życia. Objawia się pełnym rozwojem płciowym oraz osiągnięciem "dorosłej" wysokości ciała. W tym okresie obserwuje się przyrost różnych części ciała. U dziewcząt jest to skokowy przyrost długości stopy, szerokości barków (11,5 lat), długości tułowia (12,7 lat).Następuje również przyrost masy ciała. Jest on zależny od cech dziedzicznych, warunków materialnych, własnego tempa rozwoju oraz typu budowy, kształtuje się więc dla każdego indywidualnie. Ogólnie masa ciała wzrasta systematycznie od 11 do13 roku życia. Jednak najwyższy przyrost masy ciała jest pomiędzy 11 a12 rokiem życia, bo średnia wynosi 6,5 kg (badania własne wykonane na grupie dziewcząt roczniki 1988, 1987,1986).Typowa jest zmniejszona sprawność fizyczna,

mała wytrzymałość, często niechęć do zajęć ruchowych, tendencja do chwilowych omdleń. Niedobory żywieniowe, przeciążenie organizmu i inne czynniki powodujące zaburzenia rozwoju mogą mieć niekorzystny i nieodwracalny wpływ na dalsze życie młodego organizmu.

Wraz z wiekiem zmieniają się proporcje między wysokością a masą ciała. Mniej zmienną pod wpływem środowiska cechą jest wysokość ciała. Zatem lepszym miernikiem rozwoju jest jego wysokość. Podobnie jak przypadku masy ciała to i w przypadku wysokości ciała największy przyrost obserwuje się między 11 a 12rokiem życia (przyrost średni wynosi tu 6,1- badania własne).W granicach wieku 12- 13 lat przyrost ten wynosi około 3,1(również badania własne).

Pozostałe etapy rozwojowe ujęte przez naukowców to:

- okres młodzieńczy
- wiek dorosły
- okres wieku dojrzałego oraz
- okres starości.

Jednocześnie z rozwojem cech somatycznych rozwojowi podlega sprawność fizyczna. Sprawność fizyczna - stosunek energii wydatkowanej przez organizm do pobranej w postaci pożywienia i tlenu. Jest ona także rozumiana jako zdolność do dostatecznego przystosowania się do otoczenia. Sprawniejszy jest nie ten, kto więcej przetwarza energii, lecz ten kto przy pobraniu energii więcej z niej uzyska.

Sprawność fizyczna utożsamiana jest z rozwojem motorycznym, który odbywa się na bazie rozwoju morfologicznego, fizjologicznego i psychicznego. Ale przede wszystkim należy mieć tu na uwadze rozwój aparatu ruchu,czyli układu kostno - stawowego, mięśniowego, część narządów zmysłu a także szereg właściwości strukturalno - funkcjonalnych. Sprawność fizyczna jest cechą niezwykle złożoną, zależną od wielu czynników. Z obserwacji wiemy, że zależy od płci, wieku, budowy ciała, wzrostu, ciężaru, stanu zdrowia, samopoczucia, stanu psychicznego, pogody, temperatury, otoczenia a nawet pory roku czy dnia, rodzaju nawyków ruchowych, umiejętności, terenu itd. Jednym z podstawowych zadań stawianych dzisiaj przed wychowaniem fizycznym i sportem jest rozwijanie i podnoszenie sprawności fizycznej człowieka. Ujmując to inaczej znaczy to, że mamy rozwijać, podnosić i jak najdłużej utrzymać gotowość organizmu do podejmowania i rozwiązywania różnych zadań życiowych.

Termin motoryczność obejmuje wszelkie ruchowe czynności człowieka, w których istotną rolę odgrywa ruch, energia skurczu mięśniowego oraz czas pracy. Cechy motoryczne podzielone zostały na podstawowe (siłę, szybkość, wytrzymałość) i złożone (zwinność, zręczność, gibkość i moc).

Siła jest to zdolność do pokonania oporu. Pod wpływem treningu następuje szybki jej przyrost w wyniku zaniedbania lub stosowania ćwiczeń o małej aktywności nagły jej spadek. Tempo rozwoju siły u dzieci i młodzieży w wieku szkolnym przebiega nierównomiernie. W wieku od 8 do 11- 12 lat obejmującym pierwsze cztery lata nauki szkolnej przyrost siły nie wykazuje dużych wahań. Różnice międzyrocznikowe charakteryzujące przyrost siły zwiększają się na przełomie 12- 13 lat u chłopców, by następnie w wieku 14- 15 lat uzyskać punkt kulminacyjny. U dziewcząt dość duże zróżnicowanie międzyrocznikowe przypada na wiek 12- 13 lat. Z kolei w 13- 14 roku życia wartość gwałtownie obniża się. Wyniki badań, które przeprowadziłam potwierdzają wcześniejsze rozważania. Najmniejszą siłę posiadają dziewczęta 11- letnie (średnia rzutu piłką lekarską około 362cm), zaś największą w wieku lat 13 (średnia rzutu piłką lekarską dla danej grupy 530cm). Jest to zjawisko prawidłowe, gdyż siła wzrasta wraz z wiekiem.

Drugą, ważną podstawową cechą motoryczną jest szybkość. Posiada ona trzy cechy: szybkość reakcji, szybkość pojedynczego ruchu, częstotliwość ruchów. Rozwój szybkości dzieci i młodzieży mierzonej biegiem na krótkie dystanse charakteryzuje się zmiennością tempa analogicznie jak rozwój cech morfologicznych i cech fizjologicznych. Różnice międzyrocznikowe średnich arytmetycznych biegu są do siebie zbliżone u chłopców i dziewcząt wieku 8- 12 lat. Ogólnie narastanie szybkości następuje między 6 a 18 rokiem życia. Jednak przyrost ten jest nierównomierny. Dla dziewcząt najkorzystniejszy jest przełom między 11 i 14 rokiem życia. Cecha ta u dziewcząt kończy się rozwijać około 15 roku życia. Miernikiem szybkości jest bieg na odcinku krótkim. Wynik biegu zależy od wieku, budowy ciała, aktualnego stanu rozwoju cech motorycznych, koncentracji przed i w trakcie biegu, od panujących w danej chwili warunków środowiska zewnętrznego Szybkość średnia w badanej grupie wiekowej zwiększa się
odpowiednio od 11,6 sekund w biegu na 60 metrów dla 11- latek do 10,5 sekundy dla 13- latek.

Trzecią podstawową cechą motoryczną jest wytrzymałość. Definiując, jest to zdolność mięśni do wykonania ruchu o znacznym natężeniu trwającym co najmniej 60 sekund bez znamion wyczerpania. Jest to inaczej zdolność przystosowania tkanek do przedłużonej pracy oraz tolerancja organizmu na zmęczenie. Cecha ta zależy od sprawności narządów wegetatywnych(układ krążenia, oddychanie, wydzielanie, termoregulacja), ekonomiczności pracy, czynników psychicznych(nastawienie, motywacja, chęci). Najlepszym okresem kształtowania wytrzymałości u dziewcząt jest wiek 11, 12 lat. Testom wytrzymałościowym poddaje się jedynie osoby o nienagannym stanie zdrowia. Ocenie poddaje się czas pokonanego dystansu. Pomiar tej cechy wskazuje na ogromną indywidualizację jej rozwoju. Badania potwierdzają teorię. W biegu na 600 metrów dla 11- latek średnia wynosi 251 sekund (badania własne) dla 12- latek 249 sekund, zaś dla 13- latek 232 sekund.

Ważną zarówno dla życia człowieka jak i dla wychowania fizycznego cechą jest moc. Należy ona do cech motorycznych złożonych. Charakteryzuje się zdolnością do celowego wyzwalania maksimum siły w jak najkrótszym czasie. Jest to iloraz pracy do czasu jej wykonania. Rozwój tej cechy zależy od stopnia rozwoju kończyn dolnych i szybkości. Najczęstszym wskaźnikiem pomiaru mocy jest skok w dal z miejsca. Moc podobnie jak pozostałe cechy rozwija się z wiekiem. Średnie długości skoków w grupach 11, 12, 13- latek wynoszą kolejno: 146, 164, 171 centymetrów (badania własne).

Aktywność fizyczna staje się z roku na rok coraz bardziej doceniana. Stanowi ona pozytywną przeciwwagę dla małoruchliwego trybu życia. W trakcie ruchu ujawniają się możliwości dziecka związane ze sprawnością fizyczną i wydolnością. Aby właściwie zaplanować dziecku ruch w szkole nauczyciel musi poznać aktualny poziom rozwoju fizycznego i sprawność swych uczniów. Konieczne jest w tym celu prowadzenie własnych, wnikliwych obserwacji oraz współpraca z lekarzem, pielęgniarką szkolną i rodzicami. Jednak bardzo dużą rolę w podejmowaniu aktywności fizycznej swych wychowanków odgrywa nauczyciel wychowania fizycznego. To dzięki niemu dzieci i młodzież zyskuja osobę, która optymalnie kiekuje i ukierunkowuje ich ruch.

BIBLIOGRAFIA


1.CHROMIŃSKI Z. AKTYWNOŚĆ RUCHOWA DZIECI I MŁODZIEŻY
2.DENISIUK E., MILICEROWA H. ROZWÓJ SPRAWNOŚCI MOTORYCZNEJ DZIECI I MŁODZIEŻY W
WIEKU SZKOLNYM
3.HURLOCK E. B. ROZWÓJ DZIECKA
4.TRYBUS W. SPORT W SZKOLE
5.TRZEŚNIOWSKI R. MIERNIKI SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ
6.WOLAŃSKIN., PARIZKOWA J. SPRAWNOŚCFIZYCZNA A ROZWÓJ DZIECKA

Opracowanie: Dorota Pazda

Wyświetleń: 8543


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.