Bankowe źródła finansowania przedsiębiorstw

Referat napisany na podstawie:
Derejczyk M., Kudłaszczyk A., Relacje bank firma - partnerska współpraca, Bydgoszcz 1999
Kołosowska B., Obsługa bankowa przedsiębiorstw, Toruń 1996
Kredyty dla firm. Przewodnik po ofercie banków, Demart, Warszawa 1997.

Bankowe źródła finansowania przedsiębiorstwa to te metody pozyskiwania kapitału, w których uczestniczyć może bank. Jest to finansowanie zewnętrzne, w którym bank może uczestniczyć w sposób bezpośredni lub pośredni, świadcząc różnego rodzaju usługi.

Usługi finansujące podzielić można na trzy grupy:
1. Operacje udzielania kredytów, polegające na czasowym udostępnieniu środków pieniężnych firmie przez bank na warunkach zwrotu tych środków w określonym terminie wraz z odsetkami i prowizją.
2. Operacje zapewnienia kredytu, w których bank zobowiązuje się do dostarczenia środków pieniężnych w przypadku, gdy kredytobiorca nie może wywiązać się ze zobowiązań wobec kontrahentów.
3. Operacje związane z emisją papierów wartościowych, polegające na obsłudze przez bank emisji papierów wartościowych danego przedsiębiorstwa (są to operacje na rynku pierwotnym, pośredniczące między emitentem a nabywcą papierów wartościowych).

Kredyty

Kredyty udzielane przez banki podmiotom gospodarczym można podzielić według przedmiotu (przeznaczenia) kredytu na kredyty obrotowe i inwestycyjne.

Kredyty obrotowe przeznaczone są na finansowanie bieżących potrzeb związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Ze względu na formę kredytu obrotowego można wyróżnić:
A) Kredyt obrotowy w rachunku kredytowym - jest to kredyt uruchamiany poprzez otwarcie dla kredytobiorcy wydzielonego rachunku w celu ewidencjonowania wykorzystania i spłaty kredytu. Może on być udzielony w formie linii kredytowej przeznaczonej na finansowanie wielu transakcji, których przedmiotem są sukcesywne i powtarzalne dostawy. Linia kredytowa może być :
- nieodnawialna - w celu sfinansowania określonej transakcji, spłata kredytu nie powoduje jego odnowienia;
- odnawialna - każda spłata całości lub części kredytu powoduje, że odnawia się on o spłaconą kwotę i może być wielokrotnie wykorzystywany aż do wygaśnięcia umowy, udzielany jest na finansowanie wielu transakcji, których przedmiotem są sukcesywne dostawy towarów, materiałów, surowców.
B) Kredyt w rachunku bieżącym - przedsiębiorstwo ma prawo do debetu na swoim rachunku bieżącym do wysokości kwoty i na zasadach określonych w umowie. Powstanie debetu wynika z braku synchronizacji pomiędzy wpłatami i wypłatami. Jeżeli saldo jest dodatnie, to klient otrzymuje odsetki z banku, natomiast jeżeli jest ujemne to każdy wpływ na rachunek powoduje zmniejszenie debetu. Bank pobiera odsetki od sald ujemnych za okres ich występowania, dlatego kredyt ten może okazać się znacznie tańszy dla klienta niż kredyt w rachunku kredytowym. Dla banku może nie być dochodowy w przypadku gdy przedsiębiorstwo nie wykorzysta w całości środków pozostawionych mu do dyspozycji. Kredyt w rachunku bieżącym przeznaczony jest na finansowanie wszelkich zobowiązań kredytobiorcy, związanych z bieżącą działalnością firmy. Jest kredytem krótkoterminowym, odnawialnym do ustalonego limitu, może być wykorzystany wielokrotnie, aż do zakończenia terminu określonego w umowie. Aby go uzyskać przedsiębiorstwa muszą spełniać następujące warunki:
- posiadać rachunek bieżący w banku, w którym chcą korzystać z kredytu;
- współpracować z bankiem przez dłuższy czas;
- wywiązywać się w ustalonych terminach ze wszystkich dotychczasowych zobowiązań w stosunku do banku;
- mieć odpowiednio duże obroty, ponieważ spłata kredytu następuje z bieżących wpływów na rachunek.
C) Kredyt płatniczy - przeznaczony jest na pokrycie konkretnego zobowiązania przedsiębiorstwa, wynikającego z prowadzonej działalności gospodarczej. Jest to kredyt krótkoterminowy, udzielany na kilka czy kilkanaście dni, wypłacany w całości jednorazowo, w formie bezgotówkowej, na podstawie polecenia przelewu lub przez potwierdzenie czeku. Wpływy na rachunek bieżący traktowane są jako spłata. Spłata całości nie powoduje odnowienia kredytu. Kredyt płatniczy wypłacany jest "od ręki" gdyż przeznaczony jest na pokrycie bieżących zobowiązań firmy w sytuacji chwilowego braku gotówki spowodowanego np. zatorem płatniczym. Mogą na niego liczyć tylko stali, dobrze znani bankowi klienci.

Kredyty inwestycyjne przeznaczone są na finansowanie tworzenia nowych zdolności produkcyjnych i usługowych lub na powiększanie już istniejących. Są to kredyty udzielane na wieloletnie okresy, spłacane z zysków osiąganych z finansowanej inwestycji. Cel kredytowy musi być ściśle określony, bank kontroluje właściwe wykorzystanie wypłaconych środków. W ramach kredytu inwestycyjnego mogą być finansowane inwestycje o charakterze :
- materialnym - zakup sprzętu, maszyn, ziemi, środków transportu;
- niematerialnym - zakup licencji, patentów, znaków towarowych, oprogramowania;
- kapitałowym - zakup papierów wartościowych, udziałów, akcji;
Kredyt mogą zaciągnąć firmy, które posiadają odpowiedni kapitał własny na zaplanowaną inwestycję (jest to minimum 20%). Spłata następuje w okresie nie dłuższym niż okres całkowitej amortyzacji danego środka. Bank oddaje kredyt do jednorazowej dyspozycji lub w transzach.

Kredyt budowlany jest szczególnym typem kredytu inwestycyjnego. Udzielany jest deweloperom i spółdzielniom mieszkaniowym na finansowanie budownictwa mieszkaniowego. Udzielany jest na okres inwestycji i spłacany jednorazowo ze środków pochodzących od nabywców wybudowanych domów. Często kredyt ten w momencie zakończenia inwestycji przekształcany jest na indywidualne kredyty hipoteczne dla nabywców domów.

Kredyt lombardowy jest kredytem krótkoterminowym, udzielanym pod zastaw papierów wartościowych lub wartościowych towarów czy przedmiotów. Korzysta się z niego w sytuacji nagłej potrzeby gotówki, można go szybko uzyskać ale nie należy do najtańszych. Kwota kredytu stanowi z reguły 80% - 90% wartości zastawu (w przypadku biżuterii wycenia się ją po cenie złomu). Kredyt lombardowy udzielany jest pod zabezpieczenie w następujących formach:
- zastaw na obligacjach Skarbu Państwa, krajowych bonach skarbowych oraz na akcjach dopuszczonych do obrotu giełdowego wraz z pełnomocnictwem upoważniającym bank kredytujący do ich sprzedaży;
- przewłaszczenie przedmiotów wartościowych;
- blokada środków pieniężnych na rachunkach bankowych.
Spłata kredytu lombardowego wraz z odsetkami jest jednorazowa i powoduje zwrot kredytobiorcy zastawionej rzeczy.

Kredyt dyskontowy udzielany jest przez dyskontowanie weksli przez banki. Bank kupuje weksel przed upływem terminu jego płatności przelewając na rachunek bankowy kredytobiorcy kwotę pieniędzy zapisaną na wekslu pomniejszoną o z góry określoną kwotę zwaną dyskontem. Dyskonto jest więc operacją potrącenia odsetek od przyszłych płatności przed terminem ich wymagalności. Dyskonto weksli może być prowadzone przez zawarcie umowy o kredyt w linii dyskontowej. Linia ta jest limitem do wysokości którego będą przyjmowane weksle do dyskonta w okresie obowiązywania umowy. W dniu płatności weksla bank obciąża rachunek bieżący dłużnika weksla, rozliczając w ten sposób spłatę kredytu dyskontowego.

Kredyt akceptacyjny jest rodzajem kredytu wekslowego. W ramach umowy o kredyt akceptacyjny bank zobowiązuje się do akceptowania weksli wystawionych przez firmę na rzecz kontrahentów czyli bank kupującego przejmuje na siebie odpowiedzialność za spłatę jego kredytu kupieckiego potwierdzonego wekslem. Kredytobiorca zobowiązuje się do wykupienia akceptowanego przez bank weksla w terminie jego płatności. Gdyby jednak nie było pokrycia pod wymagany weksel na rachunku bieżącym kredytobiorcy, bank udzieli mu kredytu akceptacyjnego w wysokości równej kwocie weksla. Kredyt ten może przybrać postać doraźnych transakcji bądź linii kredytu akceptacyjnego. W przypadku linii bank ustala limit, do którego zgadza się akceptować weksle. Linia może być odnawialna lub nieodnawialna.

Rozwój rynku kapitałowego pozwoli na stworzenie źródeł finansowania przedsiębiorstw, które będą konkurencyjne w stosunku do źródeł kredytowych. Szczególnie obligacje - papiery wartościowe typu pożyczkowego mogłyby stać się ważną formą pozyskiwania przez firmę kapitału. Rola banków jest tu następująca:
- mogą przeprowadzać emisję obligacji;
- mogą udzielać gwarancji w formie poręki;
- mogą prowadzić sprzedaż tego papieru wartościowego na rynku wtórnym.

Formą pozyskiwania kapitału z zewnątrz jest emisja akcji lub dodatkowe wkłady udziałowców podwyższające kapitał własny spółki. Finansowanie długoterminowego zapotrzebowania na kapitał przez emisję akcji ma tę zaletę w porównaniu z finansowaniem przez zadłużanie się, że generuje kosztów w postaci oprocentowania długów. Wadą tej formy finansowania jest rozproszenie głosów akcjonariuszy utrudniające zarządzanie spółką. Rola banku w tym sposobie finansowania może polegać na:
- organizowaniu emisji;
- dystrybucji emisji;
- lokowaniu emisji na rynku;
- działalności dealerskiej;
- działalności brokerskiej.

Szczególne formy finansowania

Inną formą która umożliwia finansowanie i kredytowanie inwestycji jest leasing. Leasing jest rodzajem kredytu rzeczowego, polega na okresowym umożliwieniu korzystania za stosowną opłatą z określonego dobra materialnego, bez konieczności jego nabywania. Działalność banku w przypadku leasingu może polegać na:
1. wydaniu gwarancji leasingobiorcy;
2. kredytowaniu leasingodawcy - producenta, jednostki handlowej czy wyspecjalizowanej firmy;
3. założeniu własnej firmy leasingowej (córki) - samodzielnej lub spółki z inną wyspecjalizowaną firmą i finansowaniu leasingu z zasobów banku.

Kolejną formą finansowania przedsiębiorstwa jest faktoring. Na podstawie umowy faktoringowej przedsiębiorca (wierzyciel) przelewa swoją wierzytelność na bank, od którego otrzymuje w zamian kwotę pieniężną odpowiadającą rozmiarom wierzytelności, pomniejszoną o prowizję faktoringową.

Faktoring zawierany jest pomiędzy dostawcami a instytucjami faktoringowymi. Przedmiotem faktoringu są takie wierzytelności, które wiążą się z krótkimi terminami zapłaty (od 14 dni do kilku miesięcy). Bank przejmuje całą wierzytelność główną oraz wszystkie prawa z nią związane - prawo do dalszego rozporządzania wierzytelnością, roszczenia o zaległe odsetki za opóźnienie.

W przypadku faktoringu firmie chodzi przede wszystkim o szybkie uzyskanie kwoty pieniężnej, ale jest także zainteresowana dodatkowymi usługowymi czynnościami wykonywanymi przez bank na jej rzecz.

Czynności te mogą obejmować :
- sprawdzanie stanu wypłacalności dłużników;
- kierowanie upomnień do dłużników;
- ściąganie należności;
- prowadzenie ksiąg handlowych i finansowych przedsiębiorcy;
- ubezpieczanie towarów przedsiębiorcy;
- działalność reklamową na rzecz przedsiębiorcy;
- doradztwo ekonomiczno - finansowe.

Wyróżnia się faktoring właściwy i niewłaściwy.

Faktoring właściwy polega na przejęciu przez bank pełnego ryzyka ewentualnej niewypłacalności dłużnika. Bank nie ma więc w stosunku do zbywcy wierzytelności prawa regresu. Wiąże się to ze zwiększeniem ryzyka po stronie faktora (banku) i z odpowiednio wyższą stopą dyskonta.

W przypadku faktoringu niewłaściwego bank w razie niewypłacalności dłużnika nabytej przez niego wierzytelności może zwrócić się z egzekucją należności wprost do majątku przedsiębiorstwa.

Faktoring jest alternatywną formą finansowania w stosunku do krótkoterminowego kredytu bankowego. Nie są nim zainteresowane duże firmy, które posiadają jednostki wyspecjalizowane w opracowywaniu strategii rozwojowej czy ściąganiu należności.

Koszty faktoringu można rozpatrywać ze względu na jego funkcje:
1. koszty związane z prowadzeniem rachunku, na który faktor dokonuje wpłat lub przyjmuje płatności od odbiorców;
2. opłaty i prowizje za przejęcie ryzyka przez faktora;
3. opłaty za dodatkowe usługi.

Wady faktoringu:
- wysokie koszty;
- postrzeganie umowy faktoringowej przez kontrahentów jako przejawu słabości firmy;
- redukcja kontaktów handlowych;
- uzależnienie od faktora.

Zalety faktoringu:
- umożliwia przedsiębiorstwu natychmiastowe regulowanie należności;
- umożliwia czerpanie korzyści ze skonta, rabatu za wpłatę gotówkową lub przedterminową;
- zwiększa płynność finansową podmiotu;
- umożliwia poprawę struktury bilansu;
- możliwość zaliczenia opłat faktoringowych do kosztów uzyskania przychodów;
- korzystanie z dodatkowych usług.

Podsumowanie

Ze względu na źródło pochodzenia kapitału finansowanie przedsiębiorstwa można podzielić na zewnętrzne i wewnętrzne.

Finansowanie zewnętrzne to dopływ środków finansowych spoza przedsiębiorstwa, może to być finansowanie własne lub obce. W przypadku finansowania własnego środki pochodzą z wkładów i udziałów właścicieli przedsiębiorstwa. Finansowanie obce pochodzi z rynku pieniężnego, kapitałowego, poprzez obrót kredytowy i towarowy oraz poprzez szczególne formy finansowania.

Banki uczestniczą w finansowaniu zewnętrznym przedsiębiorstwa bądź to w sposób bezpośredni bądź pośredni. W ramach tego finansowania firma chcąca powiększyć swój kapitał może skorzystać z różnych form, które zostały opisane w referacie.

Opracowanie: Renata Kożuszek

Wyświetleń: 1658