Proces wychowania dzieci agresywnych

Zjawisko agresji nasila się w ostatnich latach, a dzieci stosują coraz bardziej bezwzględne jej formy.

Agresją nazywamy zachowanie zwrócone przeciw sobie samemu, również przeciw innym osobom i przedmiotom oraz działanie na ich szkodę. Może ona przybierać formy fizyczne i psychiczne, np. zadawanie ran, dyskryminacja, obraza słowna.

Agresja słowna, to ubliżanie, dokuczanie, obrzucanie wyzwiskami, wyśmiewanie, uszczypliwości lub kpiny. Jej konsekwencja - to zagrożenie odrzucenia drugiej osoby z grupy.

Agresja fizyczna, to fizyczny atak na drugą osobę lub jej własność. Może mieć ona charakter instrumentalny lub emocjonalny. Agresja instrumentalna jest wówczas, gdy agresor chce coś zdobyć lub osiągnąć jakiś cel, np. starsi uczniowie zabierają młodszym pieniądze, żeby coś sobie kupić. Agresja emocjonalna występuje wtedy, gdy dziecko przeżywa lęk lub złość, np. kiedy zostało wyśmiane przez nauczyciela. W literaturze znane są trzy teorie wyjaśniające pochodzenie agresji:
- teoria instynktów, która mówi, że agresja jest instynktem wrodzonym i że człowiek z natury zachowuje się agresywnie i stosuje przemoc;
- teoria frustracji, według której przyczyną zachowań agresywnych jest przeżywana frustracja, będąca wynikiem zachowania, zaspokojenia potrzeb;
- teoria społecznego uczenia się, która mówi, że ludzie uczą się zachowań agresywnych bądź przez własne, bezpośrednie doświadczenie, bądź przez naśladownictwo.

Na agresywne zachowanie u dzieci mają wpływ rodzice. Dzieci, które czują się bezpiecznie z rodzicami są mniej agresywne i lepiej radzą sobie z emocjami. Gdy otaczane są miłością nie mają powodów do agresji. Dzieci powinny nauczyć się, że zachowania skierowane do innych ludzi, nie powinny przekraczać określonych granic. Jeśli będą stosować zachowania agresywne, a ze strony dorosłych spotkają się z pobłażliwością, to poziom agresji będzie prawdopodobnie wzrastał. Ważne jest, aby rodzice byli konsekwentni w stosowaniu dyscypliny, która musi mieć wyraźnie określone granice.

Kierowanie wychowaniem dzieci agresywnych, wymaga znajomości ich potrzeb psychicznych. Jest to efekt długotrwałych, dwustronnych oddziaływań jednostki zmierzających do wzajemnego przystosowania się tak, by osobowość każdego mogła rozwijać się bez zakłóceń.

Jedynie słuszną zasadą wychowawczą jest uwzględnienie dobra jednostki, w powiązaniu z dobrem społecznym. Główną potrzebą człowieka jest poczucie bezpieczeństwa. Potrzebę tę można zaspokoić tylko w kontaktach z innymi ludźmi, czyli zwykle przez rodziców. Uważa się, że jeżeli potrzeba bezpieczeństwa będzie w pełni zaspakajana, to zachowanie agresywne może prawie nie wystąpić u człowieka.

W poczuciu bezpieczeństwa mogą zagrażać dwie inne potrzeby: aktywności i poczucia wolności, poznania i zmieniania otoczenia - występuje w czasie zabaw manipulacyjnych. Sprawiają one ogromną przyjemność dzieciom. Poczucie wolności manifestuje się od pierwszych dni życia - a potem, w ciągłych próbach "postawienia na swoim".

Te dwie potrzeby są podstawą nowych doświadczeń i powstawania wszelkich potrzeb psychicznych. Przyczyniają się one do dostrzegania i wytwarzania zmian w środowisku. Od tej chwili dziecko wyjątkowo szybko zaczyna zdobywać nowe doświadczenia, które mogą być źródłem poczucia zagrożenia, uczucia niepokoju. Zapobiegać temu trzeba, przez ułatwianie mu pierwszych kontaktów z obcymi osobami.

Zachowania agresywne mogą być przyczyną trudności w nawiązywaniu kontaktów lub nieumiejętności zaspokojenia potrzeb własnych z jednoczesnym uwzględnieniem potrzeb cudzych. Wcześnie też należy wytwarzać w dziecku rytuały obniżające poczucie zagrożenia, to znaczy zachowania wyrażające życzliwość w stosunku do ludzi.

Kierowanie procesem wychowania wymaga oprócz znajomości psychicznych potrzeb dzieci, także rozumienia praw rządzących uczeniem się nowych zachowań. W tym celu można posłużyć się systemem nagród i kar.

Konsekwentne karanie, może wyuczyć powstrzymywania się przez dziecko stosowania pewnych zachowań. Jeżeli decydujemy się karać określone zachowania, powinnyśmy robić to zawsze kiedy tylko wystąpią.

Należy jednak pamiętać, że kara może okazać się nieskuteczna, gdy blokowane są również ważne potrzeby dziecka. Karanie okazuje się również nieskuteczne, gdy dziecko nauczyło się już agresywnych sposobów zachowania. Ponieważ kara jest metodą, która nie uczy żadnych zachowań, dlatego jej stosowanie w wychowywaniu dzieci agresywnych powinno być ograniczone. Ignorowanie zachowań agresywnych stanowi drogę lepszą, bardziej skuteczną.

Aby skutecznie wyuczyć dziecko jakiegoś zachowania, trzeba nagradzać je jak najczęściej. Stosowane nagrody mogą płynąć bezpośrednio od rodziców, czy też innych wychowawców lub też wynikać z sytuacji przez nich stworzonych. W wychowaniu nie chodzi o to, by osoba dorosła konsekwentnie nagradzała lub wymierzała kary. Dzieci powinny odczuwać nagrodę lub karę w odniesieniu do własnych zachowań.

We współczesnej teorii wychowania szczególnie dużo uwagi poświęca się osobotwórczemu znaczeniu kar i nagród. Osobowość kształtuje się przez utrwalanie określonych form. Życiowa aktywność jest nastawiona na osiąganie nagród i unikanie kar. Pod wpływem działającego systemu nagród i kar jednostka uczy się powtarzać zachowania, które były nagradzane.

Układy nagród i kar kształtujące osobowość dziecka, mają zawsze charakter zjawiska społecznego. Grupa społeczna powinna stosować takie układy, które skłonią dziecko do aktywności przebiegającej według uznanych w niej norm i wzorów.

Bibliografia
1. J. Grochulska "Reedukacja dzieci agresywnych"
2. R. Portmann "Gry i zabawy przeciwko agresji"
3. A. Kołodziejczyk, E. Czemierowska, T. Kołodziejczyk "Spójrz inaczej na agresję"

Opracowanie: Julita Majkowska

Wyświetleń: 716