Katalog

Zygmunt Zalewski
Edukacja regionalna, Artykuły

Dziedzictwo kulturowe Ziemi Łukowskiej

- n +

Dziedzictwo kulturowe Ziemi Łukowskiej

Elementy historii regionalnej w realizacji treści przedmiotów humanistycznych

Ogromną rolę w procesie kształcenia młodego pokolenia odgrywają elementy historii regionalnej.

Młode pokolenie żyjące w świecie ciągłych zmian i nieustannych przeobrażeń politycznych, społecznych, gospodarczych, a także etycznych poszukuje własnej drogi i zmuszone jest do dokonywania ciągłych wyborów.

Oferta różnych wartości jest obecnie bardzo bogata i diametralnie zróżnicowana. Dlatego też powinnością nauczyciela jest wspomaganie młodzieży w kształtowaniu właściwej postawy jako mieszkańców określonego regionu i państwa.

Obok przekazywania wiedzy na temat historii ogólnej, należy rozbudzać zainteresowania historią o wymiarze lokalnym. Tym bardziej, że elementy tej historii są częścią składową wydarzeń w skali narodowej, a często i europejskiej.

Poprzez pryzmat wydarzeń lokalnych uczeń łatwiej rozumie procesy, które miały wpływ na losy narodu i państwa.

Bezpośrednia styczność ze śladami historii, zarówno w postaci zabytków architektury, tradycji, jak też ze świadkami minionych wydarzeń sprawia, że przyswajalność treści historycznych jest znacznie łatwiejsza. Obcowanie z ludźmi tworzącymi lokalną historię ma ogromny wpływ na kształtowanie się właściwych postaw i osobowości, sprawia, że młody człowiek czuje się bardziej związany z lokalnym środowiskiem, wzrasta jego stopień zainteresowania problemami tej zbiorowości, w której żyje i z którą prawdopodobnie zwiąże swoje losy jako człowiek dorosły.

W procesie realizacji treści programowych, szczególnie na lekcjach historii i języka polskiego wielokrotnie omawiane są wydarzenia, w których uczestniczyła nasza miejscowość i region. W niektórych z nich udział ten miał charakter szczególny. Ślady tych wydarzeń odnaleźć możemy w literaturze pięknej, zabytkach kultury materialnej" przekazach ustnych i tradycji.

Realizując program przedmiotów humanistycznych, jak również programy wychowawcze wykorzystać możemy między innymi następujące elementy naszej wspólnej przeszłości :

klasa I

- zbiory łukowskich amonitów jako znalezisk o charakterze unikatowym
- rekonstrukcję grodu
- dokumenty lokacyjne
- legendę o łukowskim herbie
- hipotezy na temat nazwy miasta Łuków

klasa II

- kościoły: Przemienienia /kościół ojców pijarów/ oraz kościół Podwyższenia Świętego Krzyża / kościół ojców bernardynów/ jako przykłady architektury barokowej.
- rzeźba i malarstwo barokowe
- Konwikt Szaniawskich jako przykład budownictwa XVIII wiecznego / historia tego obiektu jest doskonałym uzupełnieniem wiedzy na temat kształcenia w wieku XVIII /.
- postać Jana Krzysztofa Kluka

klasa III

- Kościół św.Rocha wzniesiony w XIX wieku
- budynek starostwa powiatowego jako przykład budownictwa XVIII wiecznego
- secesyjne kamienice przy ulicy ks. Stefana Wyszyńskiego 50 oraz u zbiegu ulic Wyszyńskiego i Warszawskiej
- budynek dworca kolejowego - II połowa XIX wieku z charakterystycznymi / wbudowanymi kolumnami jońskimi/
- pomnik powstańców styczniowych
- postacie: księdza Stanisława Brzóski, Franciszka Wilczyńskiego, Adama Antoniego Kryńskiego, Karola Levittoux, Aleksandra Świętochowskiego i Henryka Sienkiewicza.

klasa IV

- mogiły żołnierzy poległych w wojnie obronnej 1939 roku
- pomnik żołnierzy Armii Krajowej
- pomnik harcerzy
- pomnik Żydów pomordowanych w czasie II wojny ulica Warszawska
- pomnik poświęcony Żydom w okolicach Malcanowa
- postacie Józef Cetnarski
- Bronisław Chąciński - grobowiec na cmentarzu parafialnym, ufundowany dzięki staraniom dyrekcji Liceum Medycznego w Łukowie
- Władysław Dmoch
- małżeństwo: Leon i Maria Kierniccy
- wykorzystać można fakt obecności w Łukowie Józefa Piłsudskiego / Gimnazjum nr 3/

POMNIKI ŁUKOWSKIE

Pomnik Powstańców 1863 r. -skwer przy ul. Czerwonego Krzyża W 1923 r. młodzież szkolna Gimnazjum i Liceum im. Tadeusza Kościuszki zgłosiła pomysł budowy pomnika upamiętniającego poległych powstańców -łukowian w Powstaniu Styczniowym 1863 r. Inicjatorami budowy byli: Michał Słonimski starosta łukowski, Ks. Wiktor Kamieński proboszcz parafii Przemienienia Pańskiego, Rudolf Ksander- mjr, d- ca 35 pułku piechoty. Pomnik odsłonięty 22 I 1926 r.

Pomnik Henryka Sienkiewicza- ul. Sienkiewicza

Zbudowany i odsłonięty 28 maja 1933 roku z okazji uroczystości 700- lecia Łukowa. Inicjatorem budowy pomnika był dyrektor Gimnazjum Żeńskiego Kazimierz Józef Białecki. Płaskorzeźbę popiersia Henryka Sienkiewicza wykonała firma braci Łopiańskich z Warszawy według projektu profesora Rosłana. Pomnik odsłonił wojewoda lubelski w towarzystwie syna Henryka Sienkiewicza- Józefa i córki pisarza Jadwigi Korniłowiczowej.

Pomnik poświęcony Żydom pomordowanym w okresie II wojny

W czerwcu 1945 roku, sześćdziesięciu ocalałych Żydów utworzyło w Łukowie Tymczasowy Komitet Żydowski. Jego przewodniczącym został Szloma Bronsztajn. Jego staraniem w roku 1949 utworzono w roku 1949 Komitet Ludowy Pomnika dla upamiętnienia zamordowanych w czasie II wojny Żydów. Pomnik zbudowano z maceb nadając mu kształt piramidy. Pomnik zlokalizowany jest na miejscu dawnego kirkutu. Pod pomnikiem złożono szczątki Żydów zamordowanych pod Malcanowem.

Pomnik poległych żołnierzy polskich i radzieckich- park miejski

Zbudowany i odsłonięty w 1960 roku. Na dole, u podstawy Pomnika leży płyta stanowiąca integralną jego część z napisem "Ziemie przesiąkniętą krwią żołnierzy polskich i radzieckich- bohaterów walk, ofiar faszyzmu hitlerowskiego poległych w powiecie łukowskim tu uroczyście złożono 15 grudnia 1960 roku"

Pomnik Kolejarzy - Dworzec kolejowy

Pomnik poległych kolejarzy zaprojektowany przez łukowian- Marię i Ireneusza Staszewskich odsłonięto w 1974 roku. Pomnik poświęcony jest poległym w czasie wojny kolejarzom. Wykonany został przez miejscowych rzemieślników.

Pomnik Harcerzy- cmentarz

1 września 1976 roku odsłonięty został na cmentarzu pomnik poświęcony harcerzom, którzy polegli w latach 1939- 45 w walce z okupantem hitlerowskim. Na pomniku umieszczono tablicę poświęconą Fryderykowi Koziarzowi- komendantowi hufca w okresie powojennym. Inicjatorem budowy pomnika był Jan Dębski.

Pomnik Partyzantów - cmentarz

12 I 1981 roku na łukowskim cmentarzu odsłonięto i poświęcono pomnik -grobowiec w miejscu mogiły partyzantów poległych w walkach pod Gręzówką z oddziałami wojsk niemieckich. Na tablicy pamiątkowej znaleźć można nazwiska poległych, ich stopnie wojskowe oraz miejsce śmierci.

Pomnik- głaz 750 lecia - skwer przy ulicy J. Piłsudskiego

W dniu 28 X 1983 roku z okazji 750- lecia miasta odsłonięto tablicę upamiętniającą ten fakt. Umocowano ją na kamieniu- pomniku przyrody. Kamień ważący 19 ton wykopano w czasie prac budowlanych na Osiedlu
Sienkiewicza.

Krzyż Katyński -cmentarz

W dniu 17 września 1997 roku z inicjatywy Zarządu Towarzystwa Regionalnego im. Jana Stanisława Majewskiego obok dzwonnicy na cmentarzu parafialnym ustawiono Krzyż Katyński upamiętniający 58 rocznicę agresji radzieckiej na Polskę. Przypomina on także o śmierci tysięcy oficerów WP zamordowanych w Katyniu, Miednoje i Ostaszkowie.

Pomnik Jana Pawła II -ul. J. Piłsudskiego

Zbudowany i odsłonięty jesienią 1999 roku. PowstałZ inicjatywy Komitetu Budowy Pomnika Papieża przy parafii św. Brata Alberta. Najbardziej aktywnymi członkami Komitetu byli: Władysław Karaś oraz Zygmunt Celiński. Projektantem i wykonawcą odlewu był Andrzej Sośnierz - łukowianin /absolwent ASP w Krakowie/.

Zabytki architektury


Łuków nie posiada wielu zabytków. Przyczyniły się do tego wielokrotne zniszczenia, spowodowane działaniami wojennymi i licznymi pożarami /najtragiczniejsze z nich miały miejsce w latach 1244, 1283, 1517, 1533, 1699, 1803, 1820, 1902, 1944/. Z zachowanych zabytków na uwagę zasługują:

Zespół klasztorny oo. Bernardynów, który tworzą: zespół klasztorny Podwyższenia Świętego Krzyża /ul. Ks. Kard. Stefana Wyszyńskiego 41/, murowany z cegły, barokowy, stanowiący fundację starosty łukowskiego Erazma Widliny Domaszewskiego. Jego budowę rozpoczęto w 1655 roku, a zakończono w 1770. Do 1864 20, 1902, 19roku był kościołem klasztornym. Posiada wnętrze jednakowe z bogatym wystrojem barokowym. W ołtarzu głównym i ośmiu bocznych znajdują się cenne rzeźby figuralne. Dawny klasztor oo. Bernardynów z XVII w. /Ul. Kard. Wyszyńskiego 43/, obecnie budynek LO im. Tadeusza Kościuszki. Dzwonnica murowana, barokowa z XVII w.

Kościół Pijarów

Kościół pijarów został wzniesiony w latach 1733- 1762 według projektu Antoniego Solariego, kierownika budowy Zamku Królewskiego. Kościół został zbudowany z cegły w stylu późnobarokowym. Posiada trzy nawy i dwie wieże. W nawach bocznych znajdują się trzy ołtarze. Ołtarz główny został ozdobiony posągami Św. Mojżesza i Św. Eliasza. Zarówno ołtarz, jak i ławki w nawie głównej pochodzą z XVIII wieku. Wysokie schody wieńczy rzeźba Chrystusa dźwigającego krzyż wykonana w 1883 r. przez B. Syrewicza.

W 1856 roku na fasadzie budynku umieszczono zegar słoneczny z napisem SOLI TEMPERO SOLI. Pod zegarem znajduje się tablica poświęcona pamięci ks. Stanisława Brzóski oraz druga upamiętniająca działalność dr. Bronisława Chącińskiego.

Kościół pod wezwaniem Świętego Rocha znajdujący się na cmentarzu parafialnym, wzniesiony w 1838 roku. Do roku 1865 był on kościołem parafialnym. Obok znajduje się murowana dzwonnica.

Konwikt Szaniawskich

Jest to murowany budynek z 1731 roku, W którym obecnie mieści się Muzeum Regionalne. Konwikt Szaniawskich został wzniesiony Dla dziesięciu uczniów z tej rodziny. Po zlikwidowaniu Szkoły Wojewodzkiej Rada Administracyjna podjęła decyzję o Przeniesieniu konwiktu do Siedlec.

Budynek dawnego starostwa powiatowego /ul. Piłsudskiego 17/ zbudowany w połowie XIX wieku wg. projektu Mateusza Chiaratellego /Korsykanina, krewnego Napoleona I. Na fasadzie znajdują się tablice poświecone pamięci żołnierzy POW.

Budynek dworca kolejowego /ul Dworcowa 1/ pochodzi z drugiej połowy XIX wieku.
Jest zbudowany z cegły z wysokim czterospadowym dachem. Częściowo zniszczony w okresie I wojny światowej został odbudowany w latach dwudziestych.

Secesyjne kamienice /ul. ks. Stefana kard. Wyszyńskiego/

ZNANI MIESZKAŃCY ŁUKOWA I ZIEMI ŁUKOWSKIEJ

Stanisław Brzóska

Ur. 30. 12. 1836 r. we wsi Dokudowie. W 1854 roku, po porzuceniu medycyny na Uniwersytecie w Kijowie wstąpił do Seminarium Duchownego w Janowie, w 1858 uzyskał święcenia kapłańskie. W 1860 r. przeniesiony został do Łukowa. Jesienią 1862 roku Centralny Komitet Narodowy mianował go Naczelnikiem Cywilnym Miasta Łukowa. Brał udział w ośmiu bitwach, między innymi pod Fajsławicami i Siemiatyczami. Ukrywał się w Jacie. Pojmany we wsi Spytki, powieszony na rynku w Sokołowie 23 V 1865 roku.

Józef Cetnarski

Ur. 22 V 1885 r. w pow. tarnobrzeskim. W okresie I wojny służył w armii austriackiej. W 1921 r. otrzymał posadę nauczycielską w Publicznej Szkole Powszechnej Nr 1 w Łukowie. Od stycznia 1924 został kierownikiem Szkoły Nr 4. W lutym 1940 roku mianowany został kierownikiem Szkoły Nr 2.W zawodzie nauczycielskim przepracował 65 lat, w tym 45 lat jako kierownik szkoły.

Bronisław Chąciński

Ur. 6 X 1868 roku w Nagórzycach. Studia odbył na UW. Tytuł doktora nauk medycznych uzyskał 3 w 1893 roku. Od roku 1905 pełnił funkcję ordynatora tej placówki. Był wielkim społecznikiem, ratującym kilkakrotnie szpital przed upadkiem. W pamięci mieszkańców Łukowa pozostał człowiekiem, który był lekarzem szczególnie wrażliwym na biedę ludzką. Zmarł 13 VI 1922 przemawiając przy tablicy księdza Brzóski.

Władysław Marceli Dmoch

Ur. W 1890 roku w Siedlcach. Ukończył medycynę na UW. W 1928 r. zamieszkał w Łukowie. W 1943 roku uwięziony przez gestapo. Podobnie jak dr Chąciński pozostał w pamięci jako lekarz, który nigdy nie odmówił pomocy lekarskiej, bez względu na porę dnia i nocy.Zmarł w 1956 roku.

Ryszard Artur Kaszubski

Ur. 17 V 1908 r., w Stanisławowie. W 1934 roku uzyskał dyplom lekarski na UW.
W okresie II wojny światowej znalazł się na terenie ZSRR, gdzie po podpisaniu umowy Sikorski- Majski wstąpił do wojska, pełniąc funkcję lekarza 7 dywizji piechoty. W 1944 r. walczył pod Monte Cassino. Od roku 1948 pełnił funkcję ordynatora Szpitala
Powiatowego. Przyczynił się do budowy Fabryki Obuwia. Zmarł w 1975 roku.

Leon Kiernicki

Ur. 6 II 1885 w Tulińcach. W 1913 roku uzyskał dyplom lekarski na Uniwersytecie Kijowskim. W 1920 roku przyjechał do Łukowa, gdzie podjął pracę jako lekarz powiatowy. Przyczynił się do powstania wielu wiejskich ośrodków zdrowia. Pionierska praca była organizowana wzorcowo. Do Łukowa przyjeżdżały naukowe delegacje z ramienia Ligi Narodów. W okresie II wojny ukrywał Żydów /20 osób/. Otrzymał list dziękczynny od Ogólnopolskiego Zjazdu Żydów Łukowskich. Zmarł 12. 09. 1981 roku.

Maria Kiernicka

Ur. w 1897r. Zajmowała się pracą społeczną. W okresie okupacji organizowała "wędrowne biblioteki". polegające na wypożyczaniu książek, opiekowała się biednymi, osobami ukrywającymi się w jej domu. Pomagała mężowi w leczeniu chorych rannych. Zorganizowała bibliotekę łukowską.

Leon Klimecki


Ur. 11 IV 1889 roku w Łukowie. Studiował w Genewie na Wydziale Literatury i Nauk Społecznych. Brał czynny udział w pracy niepodległościowej. Od 1918 roku pracował w Misji Polskiej w Bernie. Od 1920 roku pracował w MSZ. Od 1922 był sędzią w Komisji Dyscyplinarnej MSZ, w której pracowała też Zofia Nałkowska, Jarosław Iwaszkiewicz, Utrzymywał osobiste kontakty z późniejszym papieżem Janem XXIII. Po wojnie zaangażował się w tworzenie Towarzystwa Ziemi Łukowskiej i Muzeum Ziemi Łukowskiej.

Jan Krzysztof Kluk

Ur. 13 IX 1739 w Ciechanowiczu na Podlasiu. Ks. Kluk badał faunę i florę Mazowsza, Podlasia, Polesia i Sandomierszczyzny. Obok biologii i zoologii interesował się mineralogią i chemią. Był jednym z pionierów polskich przyrodników tworzących polską terminologię i nazewnictwo. W 1777- 79 wydał podręcznik "Roślin potrzebnych, pożytecznych, osobliwie krajowych albo, które w kraju użytecznebyć mogą.. ." zalecany w szkołach przez KEN.
Dumni możemy być dzisiaj, że w Łukowie kształcił się pierwszy wielki polski przyrodnik.

Adam Antoni Kryński

Ur. w 1844 roku. Językoznawca, pedagog, filozof, profesor Uniwersytetu Lwowskiego i Warszawskiego, współzałożyciel Towarzystwa Naukowego, autor podręczników szkolnych i prac z historii języka. Rodak Łukowski.

Karol Levittoux

Ur. w 1820 roku, zmarł w 1841. Urodzony w rodzinie polsko- francuskiej. Szkołę średnią ukończył w Łukowie, po czym przeniósł się do Krakowa, gdzie zetknął się z działaczami Stowarzyszenia Ludu Polskiego. Stworzył w Łukowie organizację tajną wśród młodzieży gimnazjalnej i urzędników, na prowincji także oficjalistów. Realizował program niepodległościowy. W 1840 roku na skutek zdrady nastąpiły aresztowania ponad dwustu osób, które osadzone zostały w warszawskiej cytadeli. Poddany został okrutnemu śledztwu, które osobiście nadzorował książę Golicyn. Nie mogąc przetrzymać okrutnego śledztwa, a obawiając się wydania współtowarzyszy popełnił samobójstwo podpalając siennik własnej pryczy.

Franciszek Wilczyński

Data urodzenia nie jest znana. był synem kowala. Osiadł w Łukowie i kontynuował zawód ojca. W 1862 roku został zaprzysiężony. Brał udział w Powstaniu Styczniowym. Był nieodłącznym cieniem swojego dowódcy Stanisława Brzóski. Używał pseudonimu Tomasz Pawlik. W dniu wykrycia kryjówki ks. Brzóski zdołał się ukryć w lesie. Widząc rannego pojmanego przez Kozaków księdza wyszedł z kryjówki i podzielił jego los. Stracono go wraz z księdzem 12 V 1865 roku w Sokołowie Podlaskim. Ciała przewieziono do Brześcia Litewskiego i pochowano pod fortami.

Henryk Rick -Wiśniewski

Ur. w 1912 roku. Skrzypek, kompozytor, pianista, akompaniator, wokalista, aranżer, wspaniały pedagog i organizator. Współorganizator Towarzystwa Muzycznego w Łukowie oraz Szkoły Muzycznej im. Karłowicza, później Szkoły Umuzykalniającej, Państwowego Ogniska Muzycznego, a obecnie Państwowej Szkoły Muzycznej im. M. Karłowicza I stopnia. Prawie 34 lata był jej dyrektorem.

Opracowanie: Zygmunt Zalewski

Wyświetleń: 3129


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.