Patyczaki - obiekt doświadczeń i hodowli szkolnej

1.WSTĘP
Wiadomym jest, jak ważną rolę w procesie dydaktycznym odgrywają obserwacje i doświadczenia. Możliwość taką dają szkolne hodowle roślin i zwierząt. Pragnę polecić nauczycielom hodowlę patyczaka, która nie wymaga specjalnych pomieszczeń ani szczególnych zabiegów hodowlanych.

Patyczaki to owady należące do rzędu straszykowatych (Phasmodea).Większość przedstawicieli tego rzędu zamieszkuje okolice podzwrotnikowe, spotyka się je także na wybrzeżach Morza Sródziemnego.

Hodowany u nas gatunek patyczaka Caraussius morosus pochodzi z Indii.

2. BIOLOGIA PATYCZAKA
Są to roślinożerne owady o wydłużonym kształcie ciała.W hodowli osiągają długość
10-12 cm. W pozycji ze złożonymi i wysuniętymi do przodu przednimi odnóżami i czułkami przypominają gałązkę,stąd nie tak łatwo je dostrzec w insektarium.

Patyczak żyje 10-12 miesiecy. Osobniki starzejące się (8-9 miesięczne) spożywają mniej pokarmu, wolno się poruszają, tracą czasami odnóża i giną.Dojrzałość płciową osiągają w wieku 5-6 miesięcy. Rozmnażają się z reguły partenogenetycznie tj. bez udziału samców. Dojrzała płciowo samica składa brunatne jaja przez okres 3-4 miesięcy. Po trzech miesiącach z jaj wylegają się młode osobniki, które przez okres 1-2 dni noszą na końcu odnóża jajo z którego się wylęgły i które zapewnia im żródło pokarmu przez kilka dni.Młode osobniki rosną szybko,przechodząc jedną wylinkę za drugą/rozwój prosty/.

3.ZAKŁADANIE I PROWADZENIE HODOWLI
Dno naczynia,w którym zamierzamy hodować patyczaki/akwarium,insektarium,zwykły 3-5litrowy słój/wyścielamy białym papierem.Wkładamy suche gałązki,na które owady będą mogły się wspinać.W kącie ustawiamy buteleczkę z wodą; do niej wstawiamy gałązki z liśćmi.Patyczaki lubią ciepło i wilgoć,dlatego zaleca się lekkie zraszanie insektarium.Insektarium należy przykryć gęstą siatką lub zwykłą gazą.

Pokarm patyczaków stanowią liście roślin: trzykrotki, bluszczu, fikusa, begonii, sałaty, pietruszki. Tak przygotowany pokarm roslinny może stać przez tydzień.W razie potrzeby należy uzupełnić gałązki z liśćmi. Po tygodniu czyścimy dno naczynia z odchodów,wylinek,suchych liści,oraz zmieniamy wodę w buteleczce.

4.OBSERWACJE I DOŚWIADCZENIA
a/ Sposób rozmnażania się / partenogeneza/
b/ Rozwój prosty / przeobrażenie niezupełne/
c/ Kształty i barwy ochronne /mimikra/
d/ Zmiana barwy pod wpływem środowiska.
Obserwacja barwy 2 grup patyczaków karmionych innym pokarmem (np.jedna-liście bluszczu, druga-liście trzykrotki) z jednoczesnym zachowaniem stałego oświetlenia i wilgotności
e/ Wybór pokarmu - podajemy różne rodzaje liści pod względem soczystości, zapachu. Z obserwacji przeprowadzonych przez uczniów wynika, że najchętniej zjadają liście miękkie,soczyste.Mniej chętnie liście o silnym zapachu np.pelargonii, pietruszki, pożeczki.
f/ Wpływ temperatury i światła na wylęganie się młodych.
Czas wylęgu młodych zależy od temperatury i światła. W letniej porze młode wylęgają się po 3 miesiącach. Gdy temperatura spada poniżej 12 stopni Celsjusza wylęg przedłuża się nawet do 6 miesięcy.Hamująco działa również silne światło.
g/ Zachowanie się młodych osobników W początkowych dwóch miesiącach życia obserwujemy je wieczorem przy świetle lampy.
Przyczepiają się wówczas do siebie tworząc coś w rodzaju 'sznura',który wykonuje wahadłowe ruchy.
Prawdopodobnie jest to naśladowanie ruchów łodyg i liści w naturalnych warunkach .

8. Zjawisko kanibalizmu - spowodowane jest ono zagęszczeniem i brakiem pożywienia. Odwady odgryzaja sobie czułki i odnóża. Młode osobniki w czasie linienia uzupelniają braki, natomiast dorosłe pozostają kalekami.

I/ Zjawisko bezruchu (hipnoza)
W stan odrętwienia można je wprowadzić na skutek przeniesienia z ciemności na światło. W takim stanie można im nadawać różne pozycje. Słaby bodziec np.chuchnięcie przerywa stan bezruchu
j/ Eksperymenty nad ekologią populacji
Można badać wpływ zagęszczenia na żywotność i śmiertelnośc osobników, lub strukturę wiekową populacji.

Opracowanie: Zofia Gajewska

Wyświetleń: 4713