Ćwiczenia kształtujące umiejętności poprawnego czytania i pisania.

U dzieci, które mają kłopoty z czytaniem i pisaniem ważną rolę odgrywa pisanie i czytanie sylabami. Czytanie sylabami pozwala od początku wprowadzić ćwiczenia całościowego ujmowania liter, przechodząc stopniowo od najprostszych utworzonych z dwóch znaków, do coraz bardziej złożonych. Dzięki temu możemy dostosować zadania do możliwości dziecka. Stosując taką metodę dziecko poznaje sylabową strukturę wyrazów, budowę różnych sylab i rolę samogłosek i spółgłosek. Ułatwia to analizę i syntezę, pomaga w przyswajaniu zasad poprawnej pisowni. Na początku w ćwiczeniach nie stosujemy czytania tekstów z książek, a jedynie z wydzielonych napisów. Przejście od czytania sylab do całych wyrazów przyspiesza wprowadzenie czytania pozornego całych wyrazów, które dziecko analizuje i czyta.

Ćwiczenia w czytaniu i pisaniu muszą być tak prowadzone, aby dziecko mogło je wykonać; muszą też służyć przezwyciężaniu konkretnych trudności w nauce i prowadzić do umiejętności czytania i pisania. Wymagana jest tu analiza trudności dziecka w czytaniu, ustalenie aktualnych umiejętności i stała obserwacja postępów. Ćwiczenia w czytaniu i pisaniu muszą być usystematyzowanym ciągiem zajęć. Jak twierdzi T. Gąsowska w pracy- Praca wyrównawcza z dziećmi mającymi trudności w czytaniu i pisaniu s. 194 "Dla osiągnięcia pełnej sprawności czytania i pisania konieczne jest, aby między spostrzeżeniami głosek i liter oraz ruchów ręki i narządów mowy wytworzyły się tak silne powiązania, jak w przypadku czynności naukowych."

Naukę czytania i pisania rozpoczynamy od prostych sylab, następnie przechodzimy do coraz bardziej złożonych struktur. Musimy tak postępować aby dziecko nie miało posługiwać się literowaniem.

Celem ćwiczeń w czytaniu jest opanowanie umiejętności głośnego i cichego czytania, doskonalenie techniki i tempa czytania oraz czytania ze zrozumieniem.

Rodzaje ćwiczeń w czytaniu
1. Czytanie całościowe sylab i wyrazów.
Pomocami do takiego czytania są rozsypanki sylabowe, rozsypanki wyrazowe, dobieranki sylabowe lub wyrazowe, zagadki, loteryjki: sylabowe, wyrazowe, obrazkowo- sylabowe, obrazkowo- wyrazowe i obrazkowo-sylabowo- wyrazowe a także rebusy.
2. Czytanie wyrazów, zdań, tekstów sylabami.
Czytanie takim sposobem utrwala umiejętność analizy sylabowej wyrazów i kształtuje syntezę sylab w wyrazach. Kiedy dziecko czyta wyraz z podziałem na sylaby, może po każdej sylabie stawiać pionową kreskę. Może też uderzać dłonią w blat ławki, odczytując sylabę.
3. Czytanie sylab i wyrazów w krótkich ekspozycjach.
Dzięki takiej formie doskonalimy proces analizy i syntezy wzrokowej i słuchowej w łącznym czytaniu sylab i wyrazów a także kształtujemy pamięć.
4. Czytanie naprzemienne sylab, wyrazów i zdań.
Ten rodzaj ćwiczeń może przebiegać w różnorodny sposób:
a. czytanie sylabami na przemian z dzieckiem; raz dziecko, raz prowadzący zajęcia
b. czytanie wyrazów na przemian z dzieckiem
c. czytanie na przemian większych fragmentów tekstu
d. czytanie na przemian zdań
5. Czytanie selektywne głośne i ciche.
Ten rodzaj czytania może być prowadzony jako forma głośnego czytania tylko wybranych liter, sylab, wyrazów, które zawierają określoną trudność. W czytaniu cichym uczniowie podkreślają wybrane elementy wyrazów lub całe wyrazy, potem odczytują ją głośno.
6. Czytanie chóralne.
Ten rodzaj czytania stosuje się głównie w dalszych etapach pracy, kiedy uczniowie dobrze już czytają. Główną zaletą takiego sposobu czytania jest zachowanie anonimowości, która chroni dziecko przed kompromitacją.
7. Czytanie ze zrozumieniem.

Stosując ten rodzaj czytania należy zwrócić uwagę na rozumienie czytanego tekstu, tak aby czytanie nie było czynnością mechaniczną. W tym ćwiczeniu stosujemy: dobieranki obrazkowo- wyrazowe, rozwiązywanie zagadek tekstowych z obrazkiem, loteryjki obrazkowo-wyrazowe.

Ćwiczenia w pisaniu
Praca nad stroną graficzną pisma po opanowaniu schematów liter i ich połączeń przebiega równolegle z pracą nad poprawnością zapisu. Można zaproponować następujące ćwiczenia:

1. Przepisywanie
Ćwiczenie to polega na odtworzeniu tekstu podanego jako wzór. W celu urozmaicenia tego ćwiczenia stosuje się:
- tekst z lukami literowymi
- tekst z lukami sylabowymi
- tekst z lukami wyrazowymi
Innym sposobem urozmaicenia przepisywania jest:
- podkreślenie liter, sylab lub wyrazów zawierających określoną trudność
- wypisywanie sylab lub wyrazów z trudną literą
- przekształcanie tekstu wg podanego polecenia
2. Pisanie z pamięci
Dziecko musi zapamiętać wyraz lub zdanie przeznaczone do przepisywania. W przygotowaniu dziecka do pisania z pamięci dużą rolę odgrywa:
- odczytanie całego zdania lub tekstu
- zwrócenie uwagi na trudne tematy
- podział na cząstki ułatwiający zapamiętywanie
- zasłonięcie tekstu z wyjątkiem pierwszej cząstki i jej obserwacja
- zasłonięcie pierwszej cząstki, sprawdzenie zapisu i dokonanie poprawek
3. Pisanie ze słuchu.
Dyktando musi być najpierw przeczytane w całości, następnie dyktuje się poszczególne zdania. Najpierw ze słuchu piszemy sylaby, potem wyrazy, a na końcu zdania. Pisanie ze słuchu wprowadza się po ćwiczeniach w układaniu zdań z wyrazów, czytaniu, przepisywaniu i pisaniu zdań z pamięci. Kiedy dziecko dobrze pisze zdania długie, na następnych zajęciach może pisać po 2,3 zdania.

Przy przepisywaniu, pisaniu z pamięci i pisaniu ze słuchu należy przestrzegać kilku zasad:
- ćwiczenia w pisaniu powinny następować po ćwiczeniach w czytaniu i obejmować ten sam materiał dydaktyczny
- należy zwracać uwagę na prawidłowy kształt liter
- gdy wprowadzamy nowe litery musimy stosować wzory, które sprzyjają ich łączeniu
- nie można długo pracować na pojedynczych literach, gdyż sprzyja to głoskowaniu
- musimy dziecko wdrażać do autokontroli
- błędy muszą być poprawione
- musimy zwrócić uwagę na poprawną pozycję ciała przy pisaniu
- ćwiczenia w pisaniu nie mogą trwać zbyt długo, gdyż dziecko może się zmęczyć

Opracowanie: Beata Puczko

Wyświetleń: 9260