Katalog

Ewa Protas
Lekcja wychowawcza, Konkursy

Jan Matejko - I etap konkursu, informacje, sprawozdanie

- n +

Jan Matejko

Urodził się w 1838 r w Krakowie. Trudno jest podać dokładną datę urodzin, ponieważ znane są aż trzy: 24 czerwca, 28 lipca, 30 lipca. Encyklopedie i słowniki podają najczęściej 24 czerwca i taka też data jest umieszczona na tablicy pamiątkowej w pokoju, w którym urodził się Matejko.

Ojciec malarza, Franciszek Matejko pochodził z Czech. Był muzykiem i utrzymywał się z udzielania lekcji muzyki. Matką malarza była Joanna Karolina z rodziny Rozbergów. Rodzina Matejków była liczna, Jan miał 6 żyjącego rodzeństwa, troje zmarło we wczesnym dzieciństwie.

Jan od najmłodszych lat bardzo lubił rysować, niestety miał kłopoty z nauką w szkole. Systematyczną naukę rozpoczął w 1848 r w Gimnazjum Św. Anny, wcześniej uczył się w domu pod kierunkiem starszych braci. Naukę w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie Matejko rozpoczął w 1852 r. Uczył się pod kierunkiem prof. Stattlena i prof. Łuszczkiewicza. Był bardzo pilnym uczniem - systematycznie uczestniczył, w zajęciach, bardzo dużo pracował też w domu, nie wyłączając świąt, ferii i wakacji. Zamiłowanie do rysunku łączył z pasją historyka, czytał stare kroniki, przerysowywał ilustracje z encyklopedii, bardzo często rysował też z natury - budynki, mury, starą broń. Rysunki te wklejał do albumu, który nazwał "Skarbczykiem" . W 1858 r otrzymał stypendium rządowe i wyjechał na dalsze studia do Monachium. W 1860r przebywa kilka miesięcy w Wiedniu, także na studiach malarskich.

Po powrocie do Krakowa opublikował zbiór rysunków pt. "Ubiory w Polsce." . W tym samym roku rodzinę Matejków dotknęła bolesna strata - zmarł ojciec artysty.

W 1863 r., gdy w Królestwie Polskim wybuchło powstanie styczniowe, Matejko planował, tak jak inni, przekroczyć granicę i wziąć udział w walce. Rodzina i przyjaciele odradzali mu to z uwagi na słabość fizyczną artysty. Nie walczył w powstaniu, ale transportował przez granice broń i ofiarował swoje zarobki na potrzeby powstania. Powstanie miało wpływ na kształtowanie się malarskiego programu Matejki postanowił poświęcić się malarstwu historycznemu: analizowaniu przyczyn upadku Polski i sławieniu wielkich chwil z jej dziejów. Pierwszym dziełem reprezentującym nowy etap twórczości jest "Stańczyk na balu u królowej Bony" (obraz znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie). W roku 1864, Matejko ukończył następne dzieło: "Kazanie Skargi" (Muzeum Narodowym w Warszawie). Obraz przedstawia słynnego kaznodzieję, jezuitę ks. Piotra Skargę, wygłaszającego wobec króla Zygmunta VI i dworu wstrząsające kazanie, w którym przepowiadał przyszły upadek Polski. Artysta w sposób mistrzowski przedstawił różnorodne stany psychiczne malujące się na twarzach poszczególnych słuchaczy. Obraz przyniósł artyście sławę i uznanie krytyki, a w dzienniku "Czas" napisano: "Historia nasza ma już swego malarza."

W 1864 r Jan Matejko ożenił się z Teodorą Giebułtowską. Sam zaprojektował suknię ślubną swojej żony, a w następnym roku namalował "Portret żony w sukni ślubnej ". W 1879 r namalował portret po raz drugi, ponieważ Teodora, osoba o bardzo gwałtownym charakterze, w przypływie złości i zazdrości pierwszą wersję zniszczyła. Matejko portretował żonę także na obrazach o tematyce historycznej - królowa Bona ma rysy Teodory na obrazach "Hołd pruski" i "Zawieszenie dzwonu Zygmunta".

Następnym, po "Kazaniu Skargi", obrazem Matejki poświęconym naszej historii był obraz "Rejtan - upadek Polski" . Malarz przedstawił scenę protestu posła Tadeusza Rejtana przeciw rozbiorowi Polski w 1772 r w sali warszawskiego sejmu. Po wystawieniu "Rejtana" rozległy się w Krakowie glosy krytyczne - zarzucano Matejce, że maluje tylko mroczne momenty z naszej historii.

Nie podobał się także"Rejtan" potomkom przedstawionych na obrazie magnatów, gdyż ich zdaniem fałszywie wskazywał na nich, jako na jedynych sprawców klęski powstania. Ale w roku 1867 "Rejtan" został wystawiony na Powszechnej Wystawie w Paryżu i nagrodzony złotym medalem,

W 1864 r krakowskie Towarzystwo Naukowe w związku z 500-letnią rocznicą założenia Uniwersytetu przystąpiło do odnawiania grobowca Kazimierza Wielkiego, fundatora uczelni. W czerwcu 1869 r przy pracach renowacyjnych natrafiono przypadkiem na szczątki królewskie i insygnia. Jan Matejko był przy otwarciu grobowca i wykonał szkic czaszki królewskiej oraz insygniów. Był też świadkiem uroczystego powtórnego pogrzebu króla.

Rok 1872 to data ukończenia obrazu "Batory pod Pskowem" . Obraz uważany jest za jedno z największych osiągnięć Matejki z powodu doskonałej kompozycji .świetności koloru oraz charakterystyki psychologicznej postaci. Anegdota głosi, że malarz bardzo długo szukał modelu do postaci króla. Odnalazł go w osobie zupełnie obcego człowieka, przypadkowo spotkanego w Kościele Mariackim. Chodził za swym "modelem" tak długo, aż ten wziął go za złodziejaszka, który planuje kradzież. Rzecz się jednak szczęśliwie wyjaśniła i bawiący w Krakowie przejazdem młody szlachcic zgodził się pozować do obrazu.

"Batory pod Pskowem" Matejko pokazał najpierw publiczności we Lwowie, potem w Wiedniu, a na koniec w Krakowie.

Drugi obraz, który Matejko ukończył w 1872 - "Kopernik" został nabyty ze składek społeczeństwa i ofiarowany Uniwersytetowi Jagiellońskiemu. Podróż artysty z jego dziełami do Wiednia, Budapeszty i Pragi przyniosła Matejce wielką sławę i propozycję objęcia dyrekcji Akademii Sztuk Pięknych w Pradze. Ale Jan nie chciał opuścić Krakowa i propozycję Czechów odrzucił. W 1873 r został członkiem Akademii sztuk Pięknych w Pradze, a także dyrektorem szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie.

Następnym ze słynnych obrazów Matejki poświęconym historii Polski było "Zawieszenie dzwonu Zygmunta" ukończone w 1874 r. Lata 1875-1878 to czas poświecony malowaniu "Bitwy pod Grunwaldem" Matejko, jak zwykle zresztą, bardzo starannie przygotowywał się do namalowania bitwy -odbył podróż aż na pola pod Grunwaldem.

28 września 1878 r otwarto wystawę "Bitwa pod Grunwaldem" w ratuszowej sali Krakowa. Od pierwszego do ostatniego dnia salę zapełniały tłumy zwiedzający. "Grunwaldowi" stawiano wiele zarzutów: a to kolorystyka nie dość zharmonizowana, a to chaotyczne "trzęsienie ziemi" (jak orzekli Francuzi na paryskiej wystawie), a to, że na obrazie jest nadmierne zagęszczenie osób (Prus pokpiwał, że w takim ścisku można, co najwyżej portmonetki wyciągać z kieszeni, a nie walczyć). Jedno przyznawali wszyscy -"Grunwald" jest arcydziełem siły wyrazu. Stanisław Witkiewicz powiedział o Matejce "Miał on wiele wad, których unikają nawet średnie talenty, ale miał jedna bezwzględną zaletę tworzył arcydzieła." Sukces "Grunwaldu" był taki wielki, że malarzowi wręczono berło na znak "panowania w sztuce".

W rok po wielkich sukcesach "Grunwaldu" Matejko naciąga płótno na blejtram, aby rozpocząć pracę nad "Hołdem pruskim" . Poszukuje modeli do obrazu, osoby, które będą pozowały do postaci króla, księcia pruskiego i dostojników. Tylko z twarzami i postaciami królowej i błazna Stańczyka nie ma kłopotów - królową jest żona, a błazen to on sam, Jan Matejko. Być może podczas malowaniu "Hołdu" żyły w Matejce wrażenia z niedawnej podróży do Włoch, ponieważ historycy sztuki podkreślają, że jest to najbardziej "włoski" obraz malarza, że osiągnął w nim dostojną harmonię, z której słynęli włoscy mistrzowie.

Jan Matejko był nie tylko malarzem historycznym, ale także wielkim miłośnikiem historii i historycznych pamiątek. Uczestniczył w pracach Komisji Odnowienia Wawelu, doradzał w sprawie odnowienia Sukiennic i stoczył walkę z władzami miasta w obronie zabytkowego gmach szpitalu św. Ducha. Niestety, zabudowanie rozebrano, a rozżalony Matejko zrezygnował z dyplomu honorowego obywatela miasta. Pozostała po Matejce w Krakowie piękna pamiątka - (oprócz, oczywiście jego domu - muzeum!) - namalowane w latach 1889 -1891 polichromie w Kościele Mariackim. Komitet zajmujący się odnawianiem kościoła chciał powierzyć wykonanie polichromii jakiemuś zagranicznemu artyście. Nikt nie pomyślał o Matejce, malarzu sztalugowym nie zajmującym się dekoracją ścian. Matejko sam "zaprosił się" na posiedzenie komitetu, przedstawił projekt i obiecał wykonać polichromie za darmo. Prawdopodobnie ten argument przekonał oszczędnych radnycti Krakowa. Na zaprojektowaną przez Matejkę dekorację ścian kościoła złożyły się godła krakowskich cechów, Uniwersytetu Jagiellońskiego, herby ziem polskich oraz postacie aniołów wśród ornamentów roślinnych i wijących się wstęg z wersetami z litanii do Matki Boskiej. Artysta wykonał wielkie akwarelowe kartony, według których malowali jego uczniowie: Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer i Włodzimierz Tetmajer. Matejko codziennie zjawiał się na rusztowaniu pod sklepieniem katedry, aby dopilnować pracy.

Ostatnimi wielkimi dziełami historycznego malarstwa były: "Kościuszko pod Racławicami" i "Konstytucja 3 Maja". "Kościuszkę" Matejko ukończył w 1888 r i obraz został zakupiony ze składek publicznych, a namalowaną w 1891 r "Konstytucję" artysta podarował sejmowi Galicyjskiemu z przeznaczeniem dla przyszłej sali sejmowej na Zamku Królewskim w Warszawie.

W ostatnich latach życia Jan Matejko namalował kolejne obrazy z cyklu "Dzieje cywilizacji w Polsce" oraz cykl rysunków "Poczet królów i książąt polskich".

Jan Matejko zmarł l listopada 1893 r. w swoim domu w Krakowie przy ul. Floriańskiej, Pochowano go na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

Pytania do I etapu konkursu wiedzy o Janie Matejce.

1. W którym roku urodził się Jan Matejko?
2. Z jakiego kraju pochodził ojciec Jana Matejki i jaki zawód wykonywał?
3. Jakie imiona nosiła matka Jana Matejki?
4. Jak liczna była rodzina Matejki (ile miał żyjącego rodzeństwa)?
5. Gzie Jan Matejko rozpoczął systematyczną naukę (w jakiej szkole)?
6. Ile lat miał Jan Matejko, gdy rozpoczął studia w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie?
7. Jak nazywał Jan Matejko swój zbiór rysunków, szkiców i innych dokumentów, które wykorzystywał do swoich prac malarskich?
8. W jakich miastach (poza Polską) studiował Jan Matejko?
9. Jakie powstanie narodowe wspierał Jan Matejko oddając swe zarobki i transportując broń przez granicę?
10. Na którym obrazie Jana Matejki, główna postać przepowiada upadek Polski?
11. Jak miała na imię żona Jana Matejki?
12. Które postaci na obrazach Jana Matejki mają rysy twarzy jego żony?
13. Jak brzmi tytuł obrazu, na którym główna postać rozdziera sobie szaty blokując drzwi do sali sejmowej?
14. Który obraz Jana Matejki otrzymał złoty medal na wystawie w Paryżu?
15. Przy odnowieniu grobowca jakiego polskiego króla był obecny Jan Matejko?
16. Do której z historycznych postaci Jan Matejko długo nie mógł znaleźć modela, a gdy go wreszcie znalazł, został posądzony o kradzież?
17. Jaki obraz Jana Matejki został nabyty ze składek społecznych i ofiarowany Uniwersytetowi Jagiellońskiemu?
18. Jakie stanowisko proponowane przez Czechów odrzucił Jan Matejko?
19. Jaką funkcję pełnił Jan Matejko w Krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych?
20. O którym z obrazów Jana Matejki Bolesław Prus powiedział: "W takim tłoku łatwiej portfele wyciągać z kieszeni niż walczyć"?
21. Po wystawieniu którego obrazu Jan Matejko otrzymał berło na znak panowania w sztuce?
22. W którym obrazie Jana Matejki, historycy sztuki widzą wpływy malarstwa włoskiego?
23. Przeciwko czemu protestował Jan Matejko zrzekając się honorowego obywatelstwa Krakowa?
24. Jaką zapłatę otrzymał Jan Matejko za wykonanie polichromii w Kościele Mariackim w Krakowie?
25. Wymień nazwiska uczniów Jana Matejki, którzy pomagali mu w wykonaniu polichromii w Kościele Mariackim w Krakowie?
26. Przy jakiej ulicy w Krakowie stoi dom - muzeum Jana Matejki?
27. W którym roku zmarł Jan Matejko?
28. Na jakim cmentarzu znajduje się grób Jana Matejki?

Odpowiedzi do pytań konkursowych:

1. 1838 r.
2. z Czech, muzyk
3. Joanna Karolina
4. 6 żyjącego rodzeństwa
5. w Gimnazjum św. Anny
6. 14 lat
7. skarbczyk
8. w Monachium, w Wiedniu
9. powstanie styczniowe
10. Kazanie Skargi
11. Teodora
12. Królowa Bona na obrazach: Hołd pruski i Zawieszenie dzwonu Zygmunta
13. Rejtan - upadek Polski
14. Rejtan - upadek Polski
15. grobowiec Kazimierza Wielkiego
16. Stefana Batorego
17. Kopernik
18. dyrektor Akademii Sztuk Pięknych w Pradze
19. dyrektor
20. Bitwa pod Grunwaldem
21. Bitwa pod Grunwaldem
22. Hołd pruski
23. zburzeniu zabytkowego gmachu szpitala św. Ducha
24. nie otrzymał zapłaty, wykonał za darmo
25. Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Włodzimierz Tetmajer
26. ul. Floriańska
27. 1893 r.
28. na cmentarzu Rakowickim

Sprawozdanie z imprezy: "Konkurs o Janie Matejce dla klas 4"
Zgodnie z planem wychowawczym na rok szkolny. ......../........ zorganizowałam konkurs o Janie Matejce w dwóch etapach.

I etap konkursu
W dniu. ........................ odbył się I etap "Konkursu o Janie Matejce dla klas 4".
Przygotowałam 28 pytań dotyczących życia Jana Matejki.
Uczennice z Samorządu Szkolnego na godzinie wychowawczej przeprowadziły konkurs zadając pytania wszystkim uczniom klas czwartych.
Razem z uczniami klasy 6 przygotowałam kartę odpowiedzi dla każdego uczestnika, na której uczeń zapisywał odpowiedzi. Po zebraniu kart sprawdziłam odpowiedzi i wybrałam najlepsze. Największą liczbę punktów zebrała klasa. .............., a indywidualnie. .......................................... z klasy. .............
Na kółku matematycznym w klasie 6 opracowaliśmy wyniki każdej klasy z I etapu. Na diagramach słupkowych przedstawiliśmy wyniki każdego ucznia z każdej klasy. 4 wykresy były elementem dekoracji podczas II etapu i dokumentacją I etapu.

II etap konkursu
W dniu. ........................ odbył się II etap "Konkursu o Janie Matejce dla klas 4". Wzięli w nim udział:
- Pani dyrektor. .................................................
- Przedstawiciele Samorządu Szkolnego - jury
- Klasy czwarte wraz z wychowawcami - widownia
- Dwuosobowa reprezentacja klasy (osoby, które w klasie uzyskały największą liczbę punktów)
Konkurs odbył się. .......................................................... Elementy potrzebne do zilustrowania pytań stały się bardzo ciekawymi elementami dekoracji. Uczniowie klasy. ........................., oprócz uczestnictwa w konkursie, pomagali w jego przeprowadzeniu i zaprezentowali scenkę przedstawiającą sposób, w jaki Jan Matejko malował polichromię w Kościele Mariackim.

Przebieg konkursu:
1. Klasy zajmują miejsca.
2. Zaproszenie do jury (pani dyrektor, przedstawiciele Samorządu Szkolnego).
3. Nagrodzenie zwycięzców I etapu (dyplomy).
4. Zaproszenie reprezentacji klas (naklejki: A,B,............; palety - plansze punktacji)
5. Wylosowanie kolejności odpowiadania i zajęcie miejsc.
6. Wstęp: Jan Matejko - malarz historyczny (wystąpienie ucznia klasy ...........).
7. I pytanie: "Wymień możliwie najwięcej znanych ci tytułów dzieł Jana Matejki"
- Pomoce: 4 sztalugi, szary papier, czarne mazaki
- Weryfikacja odpowiedzi: album z alfabetycznym spisem tytułów dzieł Jana Matejki
8. II pytanie: "Gdzie na obrazie Konstytucja 3 Maja znajduje się wylosowana postać?"
- Pomoce: losy z postaciami, przyklejki
- Weryfikacja odpowiedzi: opis obrazu.
9. Prezentacja: "W jaki sposób Jan Matejko malował polichromię w Kościele Mariackim?" - uczniowie klasy. .................
10. III pytanie (finał): "Podaj tytuł prezentowanego obrazu"
- Pomoce: losy z numerami obrazu, foliogramy z obrazami przykryte kartkami z wyciętymi otworami.
- Weryfikacja odpowiedzi: obrazy w albumie.
11. Zsumowanie punktów.
12. Ogłoszenie zwycięzców (reprezentacja klasy. ..................)
13. Wręczenie nagród (pomoce plastyczne: kredki, flamastry)
14. Podsumowanie.

Opracowanie: mgr Ewa Protas

Wyświetleń: 29164


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.