ETAPY ROZWOJU FUNKCJI RĘKI W ŻYCIU CZŁOWIEKA

Rozwój aktywności motorycznej u człowieka przebiega równolegle z rozwojem rożnych części układu nerwowego. Ponieważ w momencie narodzin lepiej rozwinięte są niższe ośrodki nerwowe znajdujące się w rdzeniu kręgowym, niż ośrodki zlokalizowane w mózgu, najpierw pojawiają się odruchy, a dopiero później czynności dowolne. Do 4 miesiąca życia dzieckiem kierują odruchy bezwarunkowe. W okresie ok. 3 miesiąca życia następuje wyhamowanie odruchu chwytnego, po to aby zaczęły kształtować się wolicjonalne ruchy ręki (np. sięganie po przedmiot). Około 5 miesiąca życia dziecko zaczyna posługiwać się prostym chwytem dłoniowym przy ugiętym nadgarstku do wewnątrz. W okresie około 6 miesiąca życia rozwija się chwyt promieniowo - dłoniowy (palec wskazujący, środkowy, serdeczny i mały pchają przedmiot w stronę kciuka). W tym czasie zaczyna kształtować się chwyt nożycowy. Nadgarstek z pozycji ugięcia dłoniowego do pozycji zewnętrznej ustawiony jest przed ramieniem. W tym okresie głowa jest prawidłowo trzymana, oczy precyzyjnie śledzą przedmiot.
W 6 miesiącu życia pojawia się prawidłowa koordynacja wzrokowo - ruchowa. Ręce są używane w asymetrycznej i symetrycznej linii ciała. Wzmaga się tu rozwój barków i tułowia. W 7 miesiącu życia dziecko próbuje chwytać małe przedmioty. Około 8 m. ż chwyta przedmiot chwytem promieniowo - palcowym. Łokieć dziecka jest coraz bardziej aktywny, zaczyna poruszać się w trakcie zabawy. Ciągle jednak jeszcze ruch wychodzi z obręczy barków.

Około 9 m. ż. Pojawia się chwyt nożycowy, zwiększa się odchylenie nadgarstka na zewnątrz. To powoduje że kciuk zaczyna lepiej funkcjonować - kształtuje się chwyt pensetkowy (opuszkowy). Dziecko chwyta drobne przedmioty, kciuk przeciwstawia się innym palcom, palec środkowy, serdeczny i mały jest lekko wygięty.

W 12 m. ż. w pełni ukształtowany jest chwyt pensetkowy, dziecko trzyma przedmiot opuszkami palca środkowego i kciuka, pozostałe palce są wygięte. Gdy chwyt pensetkowy jest już w pełni ukształtowany dokonuje się w rozwoju dziecka bardzo ważna funkcja ruchowa. Jest to zdolność do pronacji i supinacji czyli naprzemiennych ruchów brzegów ręki do góry i do dołu. Dzięki równowadze między pronacją a supinacją powstaje prawidłowa umiejętność w pisaniu. Jeśli w rozwoju ruchowym ręki nie pojawi się zdolność do pronacji i supinacji, tworzy się napięcie mięśni ręki, którego konsekwencją jest obniżona sprawność grafomotoryczna.

W 13 m. ż. dziecka główne etapy rozwoju ruchów ręki są już ukształtowane. Funkcjonalny rozwój ręki to manipulacja przedmiotami, zdolność do chwytania różnych obiektów oraz bycie w odpowiedniej najbardziej efektywnej pozycji do określonego zadania. Dzieje się to poprzez dynamiczne łuki dłoniowe i kombinowane ruchy nadgarstka i przedramienia.

Ukształtowanie się ręki w rozwoju ontogenetycznym powoduje powstanie ruchów dłoni umożliwiających dopasowanie się dłoni do kształtu obiektu, który chwytamy i którym manipulujemy.

Łuki dłoniowe bezpośrednio kierują sprawnymi ruchami palców i stopniują siłę chwytania oraz siłę nacisku palców.

Pisanie poza rozwojem chwytu wiąże się z rozwojem właściwej postawy podczas ruchu pisania. Na rozwój postawy ma wpływ właściwe funkcjonowanie dwóch systemów:
- układu przedsionkowego (reguluje napięcie mięsni szkieletowych, informuje nas o położeniu głowy w stosunku do grawitacji),
- układu proprioceptywnego (odpowiada za regulację napięcia mięśniowego, równowagi i współpracuje z nimi).

Opracowanie: mgr Małgorzata Kamienik
Terapeuta Terapii Integracji Sensorycznej
Pedagog w Zespole Szkół Specjalnych w Radomiu

Wyświetleń: 1587