Katalog

Mariola Milewska
Religia, Artykuły

Książki i publikacje kształtujące chrześcijańską postawę dzieci i młodzieży

- n +

Książki i publikacje kształtujące postawę chrześcijańską dzieci i młodzieży.

Osiągnięcia nowoczesnej techniki przyczyniły się do szybkiego rozwoju audiowizualnych środków przekazu. Skrótowy błysk obrazu, wydaje się współczesnemu człowiekowi bardziej komunikatywny i odpowiadający jego potrzebom, niż wymagające dłuższej refleksji słowo. Środki audiowizualne przejmują część roli spełnianej przez książkę czy czasopismo. Dostarczają niepełnej, skrótowej wiedzy, wzbogaconej dużą dawką emocji.

Audiowizualne środki masowego przekazu nie likwidują zapotrzebowania czytelniczego młodego widza. Dostarczają dużą dawkę emocji, wrażeń i przeżyć, skierowują uwagę współczesnej młodzieży na inne, bardziej ambitne pozycje książkowe o charakterze poznawczym, poszerzające horyzonty intelektualne.

Nauka odgrywa coraz większą rolę w życiu człowieka jako narzędzie poznawcze świata. Słowo drukowane jest więzią kulturalną między pokoleniami. Rola czasopisma i książki w rozwijającym się systemie kształcenia jest duża. Słowo drukowane dostarcza wiedzy z różnych dziedzin. Uzupełnia wiedzę ogólną i szkolną młodego pokolenia. Wiedza dostarczana przez książki i czasopisma, wykorzystywana jest w nauczaniu szkolnym i w formach samodzielnych poszukiwań czytelniczych przez młodego odbiorcę.

Audiowizualne środki masowego przekazu wymagają od odbiorcy przygotowania do samodzielnego odbioru, polegającego na odpowiedzialnym wyborze. Od młodego widza oczekuje się zmysłu krytycznego odbiorze informacji. Książka i czasopismo nie należą do uniwersalnych środków przekazu. Domagają się od czytelnika refleksji dotyczącej przekazywanych treści i właściwego ustosunkowania się do nich. Książka jest niejako znakiem wolności ludzkiej, możliwością samookreślenia.

Prasa dla dzieci i młodzieży ma bogatą i długą tradycję wychowawczą. Jest najstarszym środkiem przekazu, podejmującym ciągłe i systematyczne oddziaływanie na odbiorcę. Zadanie jej jest zbliżone do roli audiowizualnych środków przekazu. Dostarczają informacji aktualnych. Książki natomiast zawierają wiedzę podstawową i trwałą. Czasopisma budzą zainteresowanie wśród młodych czytelników swą formą. Rezygnują ze słowa na korzyść barwy i rysunku. Są plastyczne i bardziej dopasowane do gustów i upodobań czytelników. Opierają się na wybranym modelu komunikowania, stosując odpowiednie zwroty zaczerpnięte z rozmowy. Odwołują się do przeżyć odbiorcy, przewidują i uprzedzają jego wątpliwości. Dostosowane są do możliwości percepcyjnych i zainteresowań młodego widza. Czasopisma i książki w przeciwieństwie do środków audiowizualnych, dają możliwości powrotu do treści.

Książka i czasopismo rozszerzają, pogłębiają i utrwalają wiadomości z zakresu szkolnego i pozaszkolnego. Uzupełniają materiały zawarte w podręcznikach szkolnych jak również poszerzają wiedzę młodego odbiorcy z różnych dziedzin nauki. Informują o różnych nowych osiągnięciach techniki.

Niewątpliwie prasa i książki (zwłaszcza literatura piękna) kształcą poglądy młodego odbiorcy. Wpływają na jego system wartości poprzez utwory literackie" przekazywaną wiedzę, formy wizualne (ilustracje, fotografie). Pobudzają do aktywności twórczej, wyrażającej się w społecznym działaniu.

Książka jest narzędziem wychowawczego oddziaływania. Ułatwia młodemu czytelnikowi przyswojenie wiedzy. Wprowadza w elementy tradycji kulturalnej. Wiąże emocjonalnie z wartościami moralnymi, kształtującymi osobowość młodego człowieka. Niemniej jednak ułatwia organizację czasu wolnego dzieci i młodzieży.

Uczy twórczego i osobistego uczestnictwa w kulturze literackiej. Ukazuje wartości kulturowe i zachęca do ich odczytywania w taki sposób, by można było budować z nich własny własnej hierarchii wartości,

Już od najmłodszych lat dziecko styka się z książką. Akcja książek dziecięcych rozgrywa się w świecie fantazji, wśród wymyślonych, fikcyjnych bohaterów. Tematyka baśni i legend dla dzieci ma charakter wychowawczy. Wprowadza w pozytywne treści. Stanowi pierwsze zetknięcie dziecka z problematyką sensu życia, dobra społecznego, szczęścia, śmierci. Traktuje te sprawy w sposób abstrakcyjny, skłaniając młodego czytelnika do zastanowienia się, do myślenia i refleksji. Uwrażliwia na krzywdę, nieszczęście ludzi prostych. Wprowadza w problematykę życia społecznego, panującego w jego otoczeniu

Książki dla najmłodszych uwrażliwiają młodego czytelnika na pierwsze wartości chrześcijańskie: dobro, miłość, sprawiedliwość, szczęście. Uczą wiary w możliwość zmiany życia na lepsze. Kształcą inteligencję, sprzyjają rozwojowi myślenia. Uczą przewidywać i wyciągać wnioski.. Oddziaływają na sferę emocjonalną. Kształtują kulturę uczuć, angażują przeżycia pozytywne po stronie dobra. Przyczyniają się do kształtowania pierwszych pojęć moralnych. Rozwijają wrażliwość estetyczną za pomocą formy języka, bogatych i barwnych opisów. Uczą zrozumienia innych ludzi, narodów, Zapoznają z obyczajami kulturą. Uczą tolerancji wobec innych ludzi.

Książki dla dzieci starszych wprowadzają w codzienność spraw życia rodzinnego. Ukazują różne możliwości w samodzielnym pokonywaniu trudności rodzinnych. Przedstawiają rolę uczuć przyjacielskich, reakcje rodzinne oparte zgodzie, zrozumieniu i miłości. Przyczyniają się do dojrzewania dziecka do świadomej i aktywnej roli w kształtowaniu stosunków rodzinnych.

Literatura wprowadza dzieci i młodzież w problematykę środowiskową. Porusza problemy grupy rówieśniczej i panujących w niej stosunków społecznych. Wprowadza w krąg problemów życia młodzieży, związanych z jej rolą i zadaniami w społeczności. Zawiera nurt wyboru drogi życiowej oraz związane z tym przemyślenia i przeżycia młodego człowieka.

Literatura od najdawniejszych czasów związana jest z wychowaniem, gdyż wprowadza młodego człowieka w dorobek kultury danej społeczności. Odwołuje się do przeszłości i z niej czerpie wartości, które powinny być wykorzystywane w budowaniu przyszłości. Wykorzystywanie historii w nauczaniu i wychowaniu, sprzyja kształtowaniu obywatelskich chrześcijańskich postaw poprzez wzory osobowe. Biografie słynnych wodzów, mężów stanu, postacie świętych, błogosławionych, są dla młodych ludzi wzorem i przykładem do naśladowania: "Wzory świętych i błogosławionych są przykładem, jak można przezwyciężyć czasy i siebie, broniąc się przed samym sobą rzetelną pracą i modlitwą do Boga, który swoją mocą może wybronić nas z niewoli samych siebie". (A.Rynio. Wychowanie młodzieży w nauczaniu Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Lublin 1995 s.249.) Przykładem i wzorem do naśladowania dla dzieci i młodzieży jest osoba św. Stanisława Kostki. Niezwykła osobowość, życie codzienne przepełnione modlitwą i rzetelną pracą, wzór męstwa w poszukiwaniu czegoś lepszego niż to, co życie daje. Przykład człowieka walczącego i świadomego swojej godności. Dojrzały w mądrości, dobroci i miłości. Wzór cierpliwości i wytrwałości. Swoją postawą uczy młode pokolenie miłowania, przebaczania, władanie ciałem i duchem, szukania i bronienia prawdy, odróżniania dobra i zła. Jest przykładem młodego człowieka podejmującego walkę ze złudną, sezonową mądrością młodego pokolenia.

Literatura historyczna przedstawia młodemu czytelnikowi nie tylko postacie świętych i wielkich przywódców, ale również ukazuje wielkie sprawy i wielkie wydarzenia narodowe. Wiąże je z codziennością życia tych ludzi. Przybliżając wzory świętych, błogosławionych bohaterów narodowych (wielokrotnie rówieśników młodzieży), daje do zrozumienia, że wielcy ludzie powstają w warunkach codziennego życia, jego codziennych problemów.

Literatura przekazuje wiedzę dotyczącą muzyki, architektury, malarstwa, tradycji, obyczajów. Przedstawia pomniki kultury przeszłości, wzbogacające dzieje ojczyste. Uświadamia ciągłą potrzebę pogłębiania znajomości dziejów narodu, świadczących o wielkiej kulturze narodowej i religijnej. Wybitne postacie (wzorce osobowe dla potomnych), są kwintesencją chrześcijańskich dziejów Kościoła i narodu.

Literatura pełni w procesie nauczania rolę wychowawczą wobec dorastającej młodzieży. Wpływa na zmianę dyspozycji psychicznych młodego człowieka. Opisuje zdarzenia, losy i przeżycia bohaterów formie artystycznej, oddziaływuje na sferę uczuciową i intelektualną. Dostarcza zasad postępowania oraz pozwala wartościować czyny. Budzi uczucia moralne, społeczne i religijne. Ubogaca życie psychiczne dorastającego człowieka. Uczy szacunku do uczonych, historyków, architektów, badaczy przeszłości historycznej narodu. Historyczna przeszłość wskazuje drogę rozwoju chrześcijańskiej i narodowej kultury w teraźniejszości i przyszłości. Z przeszłości wyciąga się wnioski dla teraźniejszości. Młode pokolenie, wychowane na podstawie doświadczeń z historii narodu, zapewni Ojczyźnie spokojny, duchowy, moralny, społeczny i ekonomiczny rozwój kraju. Młodzież przejmująca z historii priorytetowe wartości miłości chrześcijańskiej i moralności i kształtująca w oparciu o nie swoją osobowość chrześcijański, przyczyni do budowy zdrowej społeczności narodowej i Kościoła. Przyczyni się do budowy nowej kultury, opartej na chrześcijańskich wartościach narodowych.

Młodzież jest nadzieją Kościoła i powinna być wychowywana w duchu szacunku dla bogactwa dziejowego i kulturalnego. Dokonuje się to na drodze wychowania poprzez poznanie wielkich pięknych stron dziejów kultury i kraju ojczystego oraz wychowania wyobraźni, uczuć i woli. Środowiskiem ubogacającym te sfery jest literatura piękna. Wielcy pisarze literatury i publicyści (św. W.Kadłubek, P.Skarga, św. A.Bobola, Hozjusz, A.Mickiewicz, J.Słowacki, J.Krasiński, J.Kochanowski, H.Sienkiewicz, S.Wyspiański, M.Konopnicka, J.Kasprowicz i inni) w swoich utworach uwrażliwiali na sprawy Boże, pobudzali miłość ku ojczyźnie, uczyli troski o społeczne życie, przebaczania innym. Miłość ku ojczyźnie uczy męstwa, roztropności, umiarkowania i wielkoduszności wobec innych. Uczy patrzeć daleko w przyszłość pragnąc jej pomyślności.

Przykład wielkich ofiar w dziejach narodu, uczy młode pokolenie wysiłku i trudu walki ze sobą, przezwyciężania samego siebie. Elementy chrześcijańskiej kultury narodowej jak: wspólnota wiary, umiłowanie wolności, miłość do ojczyzny, szacunek dla godności osoby, pomagają młodemu człowiekowi kształtowaniu chrześcijańskiej osobowości, w dorastaniu do pełni człowieczeństwa.

Wychowawcza rola książki, to jej wpływ na kształtowanie się postawy moralnej, społecznej i religijnej młodego człowieka. Książka oddziaływuje na sferę przeżyć emocjonalnych, przyczynia się do tworzenia osobistego systemu wartości. Czytanie książki wiąże się z zapoznaniem z jej treścią, jak również z refleksją przeżyć, które po przyswojeniu treści następują. Książka nie przekazuje bezpośrednio wzorów i norm moralnych, które byłoby można przyjąć jako oczywiste i jako takie stosowane. Za pomocą przedstawionych sytuacji, problemów, konkretnych rozwiązań sytuacji moralnych, pokazuje przykładowe możliwości rozwiązań. Sugeruje pewne kierunki postępowania. Pobudza do refleksji moralnej, interpretacji sytuacji, wg własnych kryteriów.

Aby młodzież właściwie kształtowała swą chrześcijańską osobowość oparciu o wzory moralne, wartości społeczne i religijne zawarte w literaturze czasopismach, należy nauczyć ją wydobywać z przeczytanej literatury wartości i poddawać je refleksji. Literacka edukacja powinna skoncentrować uwagę młodego czytelnika na wartościach estetycznych literatury. Krytyczne analizowanie przeczytanej treści, przyczyni się do oceny sytuacji, wydarzenia i postępowania bohatera w świetle zasad moralnych. Dzięki postaciom i wydarzeniom można odkryć siebie samego, zobaczyć lepiej swoje wady i zalety, swoją siłę. Pomoże to w ocenie własnej osobowości.

Wartości literackie oddziaływają na młodego odbiorcę-czytelnika kształcąco i wychowawczo. Literatura rozwija człowieczeństwo i uwrażliwia na wartości chrześcijańskie. Przyczynia się do lepszego formowania postawy chrześcijańskiej. Inspiracje chrześcijańskie w literaturze ubogacają osobowość młodego chrześcijanina. Młody czytelnik nie zawsze potrafi wskazać czy też wydobyć z tekstu wartości chrześcijańskie, ponieważ są niekiedy słabo zauważalne. Edukacja literacka, spoczywająca głównie na szkole, powinna w czasie interpretacji tekstu odwoływać się do wartości religijnej dzieła. Odczytując w literaturze wartości religijne, dochodzić do ich źródła - Boga. Wszystkie wartości prowadzą do Boga i w Nim znajdują swoje ujście. Prawość, wierność, odpowiedzialność, poszanowanie prawdy, sprawiedliwość, racje swojego istnienia, uzyskują dzięki Bogu, który je uosabia i obejmuje.. Swoje miejsce w literaturze uzasadniają troską o dobro człowieka i rozwój jego osoby. Biblia jako księga objawiona ludziom przez Boga, stanowi podstawę i źródło wartości religijnych. W niej zostały one spisane i przekazane ludzkości, aby je realizowali w życiu, w drodze do zbawienia.

W literaturze narodowej znajdują się utwory religijne jak i też takie, które z religia niewiele mają wspólnego, Te ostatnie również mogą przyczyniać się do kształtowania chrześcijańskiej osobowości młodych ludzi, poprzez właściwe ich analizowanie i wydobywanie z ich treści, wartości moralnych, religijnych, nie akcentowanych wprost.

Literatura przyczynia się w pełnej mierze do kształtowania postawy chrześcijańskiej jak również społecznej przyszłego pokolenia.. Wypracowane w procesie kształcenia literackiego wartości religijne, wpływają na życie indywidualne i społeczne dzieci i młodzieży. Kształtują ich filozofię życia, przyczyniają się do budowania bardziej ludzkiej osobowości, nadając jej chrześcijański charakter odniesienia do świata i ludzi.

Książka podobnie jak i czasopismo, niezbędne są w procesie wychowania dzieci i młodzieży. Pogłębiają wiedzę z różnych dziedzin nauki, rozbudzają zainteresowania, uwrażliwiają na wartości moralne i religijne i pośrednio wpływają na kształtowanie się osobowości chrześcijańskiej. W procesie wychowawczym przez literaturę, niezbędna jest krytyczna postawa odbiorcy-czytelnika, oceniająca wartość treści pod względem wartości moralnych i religijnych. Dzięki takiej postawie, młody odbiorca podporządkowuje przeżywane sprawy określonej hierarchii wartości. Znajduje relację między nimi a własnym systemem moralnym. Uświadamia sobie związki i rozbieżności oraz przyjmuje tylko te wartości, które go ubogacają.

Dużą pomocą w procesie wychowawczym przez książkę i czasopismo jest krytyka literatury dla dzieci i młodzieży, adresowana do dorosłych. Będzie spełniała rolę pośredniego oddziaływania wychowawczego. Zamieszczona w czasopismach popularnych, dostępna dla każdego rodzica, opiekuna nie potrafiącego posługiwać się bardziej złożonymi kryteriami oceny książek i czasopism, będzie odpowiednim przewodnikiem po literaturze dzieci i młodzieży. Wskaże na wartości estetyczne i wychowawcze. Uchroni przed negatywnym wpływem publikacji uwłaczających obyczajom i zasadom społecznym i moralnym. Do rodziców należy szczególny obowiązek czuwania nad właściwym wykorzystaniem środków masowego przekazu - książek i publikacji - w procesie wychowawczym. Szczególny obowiązek moralny za przekazywaną treść spoczywa na autorach książek i publikacji. Muszą mieć na względzie to, że szerokie grono czytelnicze stanowi młodzież. Książki i czasopisma nie tylko pogłębiają wiedzę młodego człowieka, ale również rozwijają jego wyobraźnię, pozwalają patrzeć w przyszłość. Oswajają z dynamiką zachodzących w świecie przemian. Pozwalają zastanowić się nad światem współczesnym, nad kierunkami jego rozwoju, nad własną postawą wobec współczesności.

Wychowanie poprzez książkę i publikacje młodego pokolenia, powinno zmierzać w kierunku kształtowania jego postawy chrześcijańskiej, który będzie przyczyniał się do chrześcijańskiego kształtowania świata.

Bibliografia:

1. Bońkowski S. Święty Stanisław Kostka. Płock 1986.
2. Jan Paweł II. Środki Społecznego Przekazu dla rozwoju dzieci. Orędzie na XIII Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu (21 maj 1979 r.).
3. Jan Paweł II. Adhortacja apostolska. CHRISTIFIDELES LAICI, 1989. W; Adhortacje Ojca Świętego Jana Pawła II. T. 1. Kraków 1996.
4. Papuzińska J. Wychowawcza rola prasy dziecięcej. Warszawa 1972.
5. Przecławska A. Funkcja książki w literaturze współczesnej. W: Literatura dla dzieci i młodzieży w procesie wychowania. Warszawa 1978.
6. Przybyszewska U. Baśnie W: Literatura dla dzieci i młodzieży w procesie wychowania. Warszawa 1978.
7. Rynio A.Wychowanie młodzieży w nauczaniu Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Lublin 1995.
8. Sobór Watykański II. Dekret o środkach społecznego przekazywania myśli. INTERN MIRIFICA. W: Konstytucje, dekrety, deklaracje. Tekst polski. Poznań 1967.
9. Wolnik T. Wartości chrześcijańskie -wartości wyznawane nieliterackie. W: W poszukiwaniu zapomnianych wartości. Chrześcijańskie wartości w edukacji literackiej i językowej. Pod red. M. Sinicy. Zielona Góra 1995.2

Opracowanie: mgr Mariola Milewska

Wyświetleń: 2410


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.