Przyczyny zaburzeń rozwoju w okresie dorastania.

Z charakterystyki wieku dojrzewania wynika, że skomplikowane procesy rozwoju tego wieku - dojrzewanie fizjologiczne, nowe formy działania i kontaktów społecznych, przeobrażenia we wszystkich dziedzinach życia psychicznego sprawiają, że młodzież ma wiele problemów i kłopotów z dostosowaniem swojego postępowania do nowych zadań, sytuacji i ról społecznych. Toteż zachowanie się młodzieży często odbiega od stawianych jej wymogów i przybiera niepożądane formy.

Jedną z przyczyn w zaburzeniach rozwoju społecznego w tym okresie jest stosunek do ludzi dorosłych, przede wszystkim rodziców i wychowawców, do stawianych przez nich wymagań. Przeciwstawianie się woli dorosłych może przybierać charakter mniej lub bardziej ostry - od braku uprzejmości i opanowania w kontaktach codziennych aż do aroganckich, a nawet brutalnych wystąpień. Charakterystyczną cechą tych manifestacji jest postępowanie wbrew oczywistym racjom i słuszności, na zasadzie przekory lub ślepego buntu. W sytuacjach takich ogromną rolę odgrywają metody postępowania stosowane przez dorosłych, które mogą działać łagodząco i rozładowywać napięcia, bądź też przeciwnie - prowokować i zaostrzać konflikty.

Kolejna przyczyna wiąże się ze stosunkiem młodocianych do grupy rówieśniczej, zwłaszcza do rówieśników płci odmiennej. Należy zwrócić uwagę na takie momenty, jak niewłaściwy dobór przyjaciół, odrzucenie przez grupę rówieśniczą i w związku z tym całkowite osamotnienie. Nadmierne zainteresowanie drugą płcią przybiera niejednokrotnie niebezpieczny dla młodzieży charakter, prowadzi do przedwczesnej inicjacji płciowej i konsekwencji z nią związanych. Zaburzenia rozwoju społecznego może wywołać również sytuacja przeciwna, polegająca na silnym związaniu się z grupą i całkowitym jej podporządkowaniu, co pociąga za sobą konflikt między wymaganiami grupy, a wymaganiami szkoły lub domu rodzinnego.

Dążenie do kontaktów z grupą rówieśniczą i z osobnikami innej płci jest w pełni uzasadnione. Ma ono swoje źródło w potrzebie włączania się w coraz szersze kręgi społeczne, nabywania umiejętności współżycia, przyswajania sobie obowiązujących wzorów społecznych. Istotę trudności stanowi sprawa postępowania przez młodzież zgodnie z zasadami określonymi przez kodeks społeczny i etyczny oraz przyjęcia takich form zachowania się, które by sprzyjały harmonijnemu dorastaniu społecznemu.

Wrastanie młodzieży w społeczeństwo dorosłych wiąże się z koniecznością przyjęcia określonych postaw i poglądów. Sprawy światopoglądowe stanowią odrębny teren pojawiania się zaburzeń. Światopoglądowe niepokoje i wątpliwości młodzieży rzutują bardzo często na jej postawę wobec otaczającego świata, społeczeństwa i dóbr kulturalnych wytworzonych przez to społeczeństwo.

J. Szczepański do zjawisk niepokojących w zachowaniu się młodzieży zalicza:
- negatywne postawy wobec wzorów postępowania przekazywanych przez dorosłych,
- często spotykane odrzucane w ogóle wzory i normy moralne,
- negatywny stosunek do idei społeczno - politycznych,

a ponadto w niektórych środowiskach cynizm, negatywny stosunek do pracy, skłonność do alkoholizmu, niszczenia mienia społecznego itd.

Odmienną grupę zaburzeń stanowią te, które pojawiają się wraz ze wzrostem samoświadomości i są wyrazem stosunku do samego siebie. Najczęściej wiążą się one z nieadekwatną samooceną. Młodzi ludzie z reguły bądź przeceniają swoje walory i możliwości, bądź nie doceniają ich zupełnie. Na tym tle rodzą się odpowiednie do samopoczucia formy zachowania. Jedni zachowują się z nadmierną pewnością siebie, lekceważąc wszelkie wskazówki i ostrzeżenia, inni wykazują nadmierne zahamowanie, nieśmiałość, chorobliwy brak pewności, stronią od kontaktów społecznych. Bywają również tacy, którzy niską samoocenę usiłują zamaskować zuchwałością, nieoczekiwanymi wyskokami, zgrywaniem się itp.

Reasumując, zaburzenia rozwoju społecznego w okresie dorastania warunkują konkretne stosunki społeczne, w jakich młodzież wzrasta, umiejętna organizacja aktywności młodzieży i kierowanie jej działalnością w procesie wychowawczym. Wadliwy proces wychowawczy w domu lub szkole oraz źle ukierunkowana działalność młodego człowieka w wyniku braku opieki i wskutek nieodpowiednich wpływów (demoralizujące towarzystwo, nieodpowiednie filmy, widowiska i książki) mogą powodować trudności i zaburzenia rozwojowe, różne "kryzysy" i "bunty". Właściwe oddziaływanie wychowawcze, liczące się ze specyfiką rozwojową okresu dorastania może przeciwdziałać niezrównoważeni nerwowemu, chwiejności emocjonalnej, łagodzić i rozładowywać napięci, kierować zainteresowania i działalność młodzieży na tory społecznie pożądane, a dla jego rozwoju pożyteczne. Na progu dorosłego życia wiele jest sytuacji, zadań i trudności w dziedzinie nauki, pracy, osobistego i społecznego życia, które niejednokrotnie stają się dla młodych ludzi egzaminem życiowym oraz próbą ich zasobów umysłowych i wiedzy, umiejętności i zdolności oraz moralności i uspołecznienia. Większość młodzieży, (choć niestety, nie wszyscy) z prób tych wychodzi zwycięsko i zaczyna nowy, najdłuższy etap życia człowieka, etap życia dorosłego. Na drodze tej dla wszystkich możliwe są ogromne zdobycze coraz bardziej rozwijające, wzbogacające i upiększające życie osobiste oraz dla wszystkich dostępne czyny postępujące na przód w różnych dziedzinach życia społeczeństwa.

Bibliografia:
1. Przetacznikowa M.: Rozwój psychiczny dzieci i młodzieży.
2. Wołoszczynowa L.: Psychologia ogólna i rozwojowa.
3. Żebrowska M.: Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży.

Opracowanie: mgr Marek Grabowski

Wyświetleń: 2681