Katalog

Bogusława Słonina
Religia, Artykuły

Kryzysy rozwojowe w życiu religijnym u dzieci i młodzieży

- n +

Kryzysy rozwojowe w życiu religijnym u dzieci i młodzieży.

Rozpoczynając rozważania na temat "Kryzysy rozwojowe w życiu religijnym u dzieci i młodzieży", przytoczymy najpierw wyjaśnienie słowa kryzys.

Ks. Józef Makselon pisze "kryzys jest stanem psychicznym wyrastającym ze stresu i oznacza reakcję jednostki na pewne wydarzenia spostrzegane jako trudne, co powoduje odczucie beznadziejności i niezdolności do ich przezwyciężania przy pomocy dotąd znanych metod". [1]

Kryzys jak mówi sam autor należy "traktować jako punkt zwrotny w rozwoju człowieka lub przynajmniej szansę dokonania etycznych korekt i wejścia na wyższy poziom funkcjonowania". [2]

Osoba przechodząca kryzys na skutek zmian w psychice nie radzi sobie z problemami życia. Należy jednak pamiętać, że u każdego człowieka okoliczności powodujące kryzys będą różne. Ma na to wpływ wiele czynników, może to być niewłaściwe środowisko, zaniżona samoocena, brak wiary w możliwość wyjścia z trudności religijnych, historia życia, np. przeżycie porażki, typ osobowości czy też subiektywna ważność problemu lub wydarzenia.

Zakres pojęcia kryzysu zmieniał się w ciągu lat stąd też jest wiele różnych definicji kryzysu (np. psycholog Allport amerykanin, Lazarus i inni).
Wśród wielu rodzajów kryzysów my zajmiemy się kryzysami rozwojowymi, szczególnie u dzieci i młodzieży. "Kryzysy rozwojowe są związane z naturalnym procesem przemian jaki dokonuje się w człowieku na przestrzeni jego życia, od niemowlęctwa aż po wiek starczy." [3]

Pani Zenomena Płużek mówi o dwu rodzajach kryzysów rozwojowych.
1. "podstawowy, okresu dziecięcego i młodzieżowego
2. kryzysy okresu dojrzałego, gdzie następuje proces doskonalenia osobowości." [4]

Wiek dziecięcy i młodzieńczy są to okresy bardziej lub mniej bogate w przeżycia i kryzysy.

Kryzysy rozwojowe w życiu religijnym dzieci i młodzieży.

Biorąc pod uwagę jeden z rodzajów kryzysów rozwojowych a mianowicie kryzys wieku dziecięcego i młodzieńczego należy zwrócić uwagę na główne cechy religijności w poszczególnych okresach rozwoju człowieka.

Dziecko rośnie i rozwija się w swoim środowisku, przechodząc różnego rodzaju zmiany nie tylko biologiczne ale także psychiczne. Na jego psychikę ma wpływ szereg czynników.

Dzieci w okresie przedszkolnym ("zerówce") rozumieją Boga jako Stwórcę mogącego wszystko, potrafią przeżywać niektóre prawdy religijne w grupie rówieśniczej, zauważa się zwiększenie chęci do praktyk religijnych.

W wieku szkolnym gdzieś około dziewiątego roku życia zanika naiwny obraz Boga a pojawia się Bóg jako duch, który jest wszechobecny, dobry, sprawiedliwy. Bóg jest Ojcem wszechmogącym, Opiekunem.

W średnim wieku szkolnym (dorastanie) dzieci nawiązują bardziej osobisty związek z Bogiem, jawiącym się jako najwyższa miłość, której mamy oddawać uwielbienie. Darzą Go zaufaniem jako źródła wyborów moralnych. W tym okresie można mówić już że ta religijność prowadzi do dojrzałej wiary.

Wczesna młodość czyli starszy wiek (czas szkoły średniej) to czas "burzy i naporu", buntu wobec Boga. Można w tym wieku zaobserwować modlitwę prośby, mało jest zawierzenia w kontaktach z Bogiem.

W młodości - okresie młodzieńczym - jest to czas religijności autentycznej, pragnie się religii czystej, która ma być nośnikiem sensu życia, źródłem życia. Patrząc na rozwój religijny u dzieci i młodzieży trzeba zwrócić uwagę na różnice indywidualne. Jedni przechodzą przez te etapy niezauważalnie, zaś inni narażeni są na długi i ciężki kryzys. Uwarunkowanie to jest cechami osobowości, doświadczeniami i siłą mechanizmów obronnych.

Kryzysy jakie zachodzą w związku z rozwojem młodych ludzi nieodzownie łączą się i mają wpływ na życie religijne.

Psychologowie o kryzysie okresu młodzieńczego mówią, iż jest on wywołany szeregiem zmian a mianowicie przejściem z domu rodzinnego do bardziej samodzielnego stylu życia, przejęcie odpowiedzialności za różne sprawy, problemami emocjonalnymi związanymi z dorastaniem i przemianami biologicznymi. Możemy spotkać się tutaj z postawą krytyki wobec zastanej rzeczywistości, czy też do innych ludzi i siebie.

Bycie sobą samym o określonych zadaniach i celach życiowych to walka o własną tożsamość w wieku młodzieńczym. Kryzys tożsamości to poszukiwanie własnej identyczności, indywidualności, zmusza on do refleksji nad sobą samym, do świadomego wybierania dróg, którymi chce się przejść przez życie. Do tego kryzysu potrzeba drugiej osoby, która wskaże drogę, przysłucha się refleksjom, po prostu będzie w chwilach wahania, wątpliwości, ustawania w drodze. Trudności osobowościowe są przeplatane trudnościami religijnymi i duchowymi. Nieufność, nadmiernie krytyczna postawa wobec ludzi, osamotnienie, izolacja, liczenie tylko na siebie, duma to czynniki będące źródłem kryzysu.

Młodzi ludzie przeżywając te trudności, kryzysy są zbyt agresywni, różniący się stylem. Zamknięci w sobie wycofują się z życia publicznego, są ciągle zamyśleni i nieobecni.

Jeszcze inni przeżywają ten okres spokojniej, pogrążając się w rozmyślania religijne, filozoficzne. Można też mówić przy tym o buncie przeciw autorytetom, młodzi zmieniają też "muszę" na "chcę".

Musimy pamiętać, że te postawy mogą także przetrwać wiele lat i stąd też potrzebna jest w takich wypadkach pomoc fachowa oraz taka, która zajmie właściwie stanowisko wobec problemów religii i zaangażowanego życia religijnego. Oto jeden z fragmentów dziennika pisanego w ostrej fazie kryzysu młodzieńczego związanego z szukaniem Boga: "Boże uparcie Cię szukam! Odchodzisz, giniesz, gdzieś w ciemnościach, ale ja idę i nie ma Ciebie... tak jakby echo zawiodło w tej pustce, wszystko ginie w mroku duszy...". [5]

Dzieci w poszczególnych fazach swego rozwoju też mogą spotykać się z kryzysami, np. w młodym wieku szkolnym wyobrażenie Boga jako Króla, Sędziego, Mistrza, Wyzwoliciela to najczęściej przeniesienie na Jego osobę cech własnego ojca. Wyobrażeniom własnej matki są bliższe obrazy Boga jako Miłosiernego Ojca, Przyjaciela, Stworzyciela czy Uzdrowiciela. Jeśli dziecko żyje w złej rodzinie to nie ma podstaw do zaufania, dominuje u niego lęk. A w takiej sytuacji nie może być mowy o pełnym oddaniu się Boskiemu Ty.

Średni wiek szkolny jest pełen niebezpieczeństw dla rozwoju religijnego. Jest to czas wejścia w różne grupy rówieśnicze, np. bandy, gangi dziecięce i młodzieżowe, zmiana dotychczasowych środowisk (przejście do gimnazjum) co jest czasem drastycznym przeskokiem w dorastanie. Obserwując gimnazjalistów, którzy uczą się w drugiej większej wiosce można zobaczyć jaki wpływ wywarło na nich nowe środowisko. Ci młodzi ludzie zupełnie nie są przygotowani na takie zmiany, by zaimponować innym, pokazać się, chłoną wszystkie złe rzeczy tj. zachowanie, sposób bycia, stosunek do otoczenia, a nawet dają się wciągnąć w jakieś gangi. W tym wieku często dochodzi do odrzucenia autorytetu, zaniedbywanie praktyk religijnych, praktyk spowiedzi i modlitwy co może wynikać z budzącego się życia seksualnego i powstających w związku z tym urazów. Zapewne ważną rzeczą jest w tym wypadku, na katechezach, zwrócenie uwagi na potrzebę autentycznej religijności najbliższego otoczenia.

W okresie wczesnej młodości możemy spotkać się z kryzysami własnej identyczności, to jest szereg obaw i niepokojów młodych ludzi. Oczywiście są też konflikty z dorosłymi zwłaszcza rodzicami i w związku z tym może dochodzić do negocjacji prezentowanej przez nich religijności. Czas obaw i niepokojów wiąże się tutaj w dużej mierze z doznaniami seksualnymi niezgodnymi z normami religijnymi i tutaj wchodzi młody człowiek w konflikt sumienia, który niekiedy może być przyczyną odejścia od wiary, który niekiedy może być przyczyną odejścia od wiary, czy nawet agresywnego i bardzo negatywnego stosunku do niej.

Charakterystyczny w tym wieku pęd poznania i rozumienia świata może także spowodować kryzys związany z traktowaniem prawd religijnych jako sprzecznych z rozumem. Wówczas należy pokazać tym młodym ludziom, że ich żywotność i siła wcale nie są sprzeczne z religią, lecz są jej wypełnieniem.

Czas szkoły średniej charakteryzuje się buntem wobec Boga. Rodzą się wątpliwości czy Bóg naprawdę się nim opiekuje skoro dopuszcza przykre doświadczenia, obserwuje się też modlitwę prośby a nie spontaniczności i zawierzenia w kontaktach z Bogiem.

Ten czas może być dla jednych czasem nawróceń a dla innych czasem gdzie spada praktyka religijna i oddalają się od Boga. Tutaj kształtuje się system wartości. Niektórzy młodzi ludzie niepewni, podatni na wpływy innych w poszukiwaniu za własną identycznością czy też przekonaniami religijnymi, trafiają do sekt, czy najbardziej okrutnych doktryn np. satanistycznych.

Podobne kryzysy można zauważyć w kolejnym okresie rozwojowym, a mianowicie w młodości. Można dodać tylko, że zauważa się u studiujących problemy pogodzenia zdobywanej wiedzy z dogmatami.

By pomóc tej młodzieży przeżyć czas kryzysów, konfliktów trzeba umożliwiać dostrzeganie Boga poprzez doświadczenia sensu istnienia i prowadzenia tej młodzieży na zasadach partnerskich. Umieć ich słuchać uważnie, starać się ich zrozumieć, wczuć w ich problemy i krok po kroku próbować z Bożą pomocą rozwiązywać ich konflikty, kryzysy, by prowadzić tą młodzież do Boga. Żadnego z tych kryzysów rozwojowych życia religijnego nie wolno bagatelizować, dlatego należy dołożyć wszelkich starań, by młodzi ludzie przechodzący kryzys zawsze byli otoczeni fachową opieką, pomocą.

Przypisy:
1. Ks. J. Makselon, Psychologia dla teologów, Kraków 1990, s. 296.
2. Tamże.
3. Z. Płużek, Psychologia pastoralna, Kraków 1994, s. 103.
4. Tamże.
5. A. Jacyniak SJ, Z. Płużek, Świat ludzkich kryzysów, s. 124

Opracowanie: mgr Bogusława Słonina
Szkoła Podstawowa
w Skomielnej Czarnej

Wyświetleń: 2015


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.