Katalog

Henryka Wolny
Plastyka, Artykuły

Terapeutyczne znaki w ekspresji plastycznej dzieci

- n +

Terapeutyczne znaki w ekspresji plastycznej dzieci

Ekspresja sztuki i jej funkcja katartyczna znana była już w starożytności. Arystoteles tworząc koncepcję katharsis zdecydowanie był zainteresowany terapeutyczną funkcją sztuki. Oddziaływanie sztuki na człowieka pojawiło się w czasach współczesnych w formie badań empirycznych w związku z wprowadzeniem sztuki do lecznictwa. Z czasem wyłoniły się poszczególne działy: muzykoterapia, arteterapia. Muzykoterapia skupia się na różnorodnych możliwościach kontaktu niewerbalnego, komunikacji intrawerbalnej, umożliwiającej eksplorację reakcji emocjonalnej na uczestnika.

Arteterapia skupia się na funkcji wytworu, gdyż przedstawianie i przekazywanie informacji przez odtwarzanie i symbolizowanie zawarte w dziele plastycznym stanowi istotę obiektywnych badań. Najnowsze tendencje w arteterapii skupiają się jednak na wartości uczestnictwa w procesie kreacji, która przyjmuje formę obiektów plastycznych. Wnikliwa obserwacja wytworów plastycznych i samego procesu twórczego jest szczególnie ważna w przypadku dzieci z różnymi deficytami rozwojowymi i problemami w zachowaniu. Z owych wytworów możemy odczytać, jaki jest stan emocjonalny, poziom rozwoju intelektualnego, jak dziecko spostrzega świat, co jest dla niego istotne, co je cieszy a co niepokoi. Oto niektóre elementy charakterystyczne dla rysunków dziecięcych, wskazujące na stan emocjonalny autorów prac.

I. Kolory preferowane przez dziecko
1. Szary, monochromatyczne szarości - lęk, niepokój, niepewność.
2. Czarny - poczucie zagrożenia, tłumiona agresja.
3. Jasne, czyste barwy - pogoda, poczucie bezpieczeństwa
II. Sposób rysowania - cechy graficzne
1. Silne, mocne linie - ekstrawertyzm, pewność siebie.
2. Słabe, drżące linie - introwertyzm, poczucie niepewności.
3. Zarysowywanie wcześniej stworzonego rysunku - poczucie niskiej wartości, brak pewności siebie, tendencje depresyjne.
III. Powtarzające się znaki emocjonalne
1. Ziemia, silnie zaznaczone podłoże - potrzeba oparcia, poczucie samotności, zagrożenia.
2. Dom, nieproporcjonalnie duży - konflikt rodzinny, brak poczucia bezpieczeństwa w domu rodzinnym.
3. Wiatr - niepokój, potrzeba stałości otoczenia.
4. Nawracające elementy, często geometryczne - stany lękowe.
V. Postać ludzka
1. Bardzo mała - introwertyzm, nieprzystosowanie społeczne.
2. Bardzo duża - ekspansywność, nadmierna aspiracja.
3. Bliskie osoby (rodzina) stojące daleko od siebie - konflikt rodzinny, osłabione więzi rodzinne.

Przedstawię kilka schematycznie ujętych propozycji zajęć plastycznych obniżających napięcia i wspierających tworzenie się więzi w grupie, klasie.

I. Rysunek postaci: Ja.
Postrzeganie siebie, poziom akceptacji własnej osoby. Obserwujemy staranność pracy, dobór kolorów.
II. Rysunek postaci: Mój kolega. Więzi emocjonalne z rówieśnikami.
III. Rysunek postaci: Moja rodzina. Projekcja stosunków rodzinnych dziecka.
IV. Stymulacja rozwoju społecznego.
1. Wspólne malowanie na jednym dużym arkuszu papieru. Obserwujemy i rozwijamy umiejętność współpracy i organizacji pracy grupy dzieci.
2. Rysunek o zadanej przez nauczyciela tematyce - bliskiej dziecku. W pewnym momencie nauczyciel przerywa dzieciom pracę, prosi o zmianę miejsc i dokończenie rysunku kolegi. Obserwujemy zdolność do empatii i współdziałania. Kształtowanie pożądanych form rywalizacji.
3. Jaki kolor ma moja mama (pani, koleżanka)? Dziecko wybiera z całej palety jeden kolor, którym maluje postać. Wnioskujemy o więzi emocjonalnej i stosunku do danej osoby.
4. Historyjka obrazkowa. Długi, papier podzielony na pola. Dzieci kolejno dorysowują zdarzenia, tworzą "komiks". Stymulujemy myślenie przyczynowo - skutkowe. Kształtujemy umiejętność współpracy i planowania w grupie.

Po zakończeniu działań manualnych zawsze przechodzimy do części dyskusyjnej i wybieramy jeden z dwóch podstawowych sposobów postępowania:
1. Omawianie pojedynczych rysunków po kolei.
2. Wystawienie wszystkich prac dzieci jednocześnie i omawiamy to, co w pracach dostrzegają pozostali bez względu na koncepcje autora.

Bibliografia

Arteterapia. Materiały I Ogólnopolskiej Konferencji Szkoleniowo - Naukowej, pr. zb. pod red. A. Gmitrowicz, W. Karolaka, Łódź 2000, PK InSEA.

Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie, pr. zb. pod red. E. Brudnik, A. Moszyńskiej, B. Owczarskiej.

P. Wallon, Rysunek dziecka, Warszawa 1993, WsiP.

Opracowanie: mgr Henryka Wolny

Wyświetleń: 1898


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.