Referat na temat: "Efektywność szkoły"

Ocena efektywności systemu edukacji (szkoły) dokonane są zazwyczaj z punktu widzenia określonych kryteriów: celów wychowania i kształcenia, postaw nauczycieli i uczniów wobec szkoły, stopnia przygotowania młodego pokolenia do pełnienia różnych ról społecznych. Sprawność szkoły jest "wymaganiem czasów", decyduje o stopniu rozwoju społeczeństwa, o jego nowoczesności. Dobra szkoła jest ważna nie tylko dla społeczeństwa, ale również dla pojedynczych obywateli. Ona w znacznej mierze decyduje o kształceniu osobowości jednostki, jej prawidłowym funkcjonowaniu w teraźniejszości i przyszłości. Szkoła ma zapewnić wszechstronny rozwój osobowości uczniów, dostosowując się do potrzeb każdego z nich. Aby być efektywną, szkoła musi wciąż od nowa dostosowywać się do tendencji rozwojowych społeczeństwa, musi podążyć za wymaganiami i potrzebami społeczeństwa, a nawet je wyprzedzać. Szkoła, jakiej się obecnie oczekuje powinna być efektywna, czyli dobra. Aby taką się stała, musi mieć na tyle odwagi by poznać prawdę o sobie i dość siły do zmiany. Dobra szkoła nie może zatrzymać się na jednym poziomie rozwoju, bo prowadzi to do stagnacji i nieefektywności. Ważna rolę w szkole odgrywa zarządzanie, które powinno się opierać na wewnętrznej aktywności szkoły. Dobra szkoła winna opierać samozarządzaniu, jako na specyficznym trybie sprawowania władzy w szkole. Podstawą samozarządzania jest zasada partnerstwa i współpracy w podejmowaniu decyzji oraz sprzyjaniu innowacyjności i twórczości szkoły. Proces zarządzania powinien ulegać doskonaleniu, tylko wtedy bowiem sprzyja efektywności szkoły. Dobra szkoła to nie tylko sprawnie działająca jednostka organizacyjna, ale przede wszystkim środowisko sprzyjające rozwojowi człowieka. Oczekuje się zatem, że szkoła zaspokoi różnorodne potrzeby uczniów, nauczy ich myśleć, wskaże sposoby zdobywania wiedzy, pokaże jak kształtować się w grupie, ułatwi znalezienie miejsca w życiu, w którym człowiek znajdzie satysfakcje i będzie pożyteczny dla innych. W dobrej szkole uczniowie potrafią odnaleźć siebie i być sobą, liczy się samodzielność i odpowiedzialność dostarczające różnorodnych doświadczeń. Dobra szkoła zachowuje rozsądne proporcje między wiedzą teoretyczna a praktycznymi umiejętnościami, dostosowuje wymagania do możliwości uczniów i sprawia, że uczniowie i nauczyciele czują się w niej dobrze, czują się współgospodarzami, wspólnie dbają o przyjazna atmosferę. Instytucja ta powinna się zmieniać, rozwiać, dostosowywać do nowych potrzeb, przy czym zmiany te należy wprowadzać ostrożnie i powoli, patrząc na nowości i ulepszenia z dozą krytycyzmu.

Efektywna szkoła ma służyć wszechstronnemu rozwojowi uczniów, wychowaniu wolnych ludzi, którzy potrafią odnaleźć się w sytuacjach nieznanych, są zdolni dotworzenia własnego losu i ponoszenia odpowiedzialności za swoje decyzje. Przy realizacji efektywności szkoły pojawiają się trzy koncepcje szkoły, z których każdej można przypisać przymiotnik "dobra".

Idea "szkoły dla uczniów" stała się podstawa nowej koncepcji kształtowania ogólnego. Celem nowego kształtowania ma być wspomnienie i ukierunkowanie rozwoju człowieka po to by mógł w pełni realizować swoje człowieczeństwa. Koncepcja ta pozwali uczniowi na uzyskanie wiedzy i nabycie umiejętności praktycznych, które pomogą mu:
- odnaleźć harmonię i równowagę wewnętrzną,
- współistnieć z przyroda i środowiskiem,
- efektywnie działać w różnego rodzaju grupach w skali mikro - i makrospołeczeństwa,
- korzystać z zasobów informatycznych cywilizacji.

Nowe kształcenie ogólne w szkole ma sprawić, że zacznie ona w zadowalającym stopniu odpowiadać oczekiwaniom współczesnego społeczeństwa. Szkoła dla ucznia, jak już z samej nazwy wynika, podporządkuje całokształt swoich działań wszechstronnemu rozwojowi osobowości uczniowskich, wyznaczając im pozycje uprzywilejowane. W tym pojęciu szkoła dostosowuje się do wymagań wychowanków, a nie odwrotnie. Prawidłowość i skuteczność oddziaływań wychowawczych uzależnia się w niej od pełnego, głębokiego kontaktu między ludźmi pozbawionego maskowania i manipulacji. Wychowanie pojmowane jako ciąg spotkań nauczyciela i ucznia zakłada partnerstwo, podmiotowość uczniów, respektowanie praw obu stron. Centralnym procesem w tej nowej szkole staje się aktywne uczenie pojmowane jako zmiany rozwojowe w sferze emocjonalnej i intelektualnej. Szkoła dla ucznia to szkoła, w której nie ma sztywnego podziału na tych, co się uczą , i tych, co nauczają. W takiej szkole uczą się wszyscy - tylko czego inni uczniowie, czego innego nauczyciele. Nauczyciel w koncepcji "szkoła dla ucznia" wspomaga uczniów własną wiedzą, podstawa, okazuje zrozumienie i akceptację. Uczniowie w ten sposób wspierani mogą samodzielnie tworzyć i realizować plany życiowe, stawać się aktywnymi sprawcami swojego rozwoju, twórczo realizować siebie. Aby nauczyciel efektownie pełnił ową rolę, winien charakteryzować się elastycznością intelektualną, odwagą i odwagą myślenia i działania, bogatą wiedzą pedagogiczną i psychologiczną. Musi ponadto umieć bronić swej niezależności i podmiotowości. Pojawienie się idei "szkoły dla ucznia" jest ważne, stanowi bowiem propozycję poprawy funkcjonalności szkoły, inspiruje do walki z wadami szkoły, w tym głównie z nuda, stresogennością, brakiem indywidualności nauczania, ograniczaniem aktywności twórczej, nieumiejętnym przygotowaniem do życia w społeczeństwie.

Druga koncepcją nowoczesnej, dobrej szkoły jest "szkoła dialogu". Kluczowym pojęciem tej koncepcji jest pojęcie "dialogu". Dialog jest podstawowym pojęciem dzisiejszej humanistyki. Termin ten oznacza "skuteczniejszą wymianę zdań prowadzącą do komunikacji, jaka może być przyjęta przez dwie strony, różniące się poglądami"… Zakłada się przy tym, że obie strony mają uczciwe zamiary, darzą się szacunkiem, oczekują uzgodnienia racji, zbliżenia do prawdy oraz pragną utrzymania ze sobą dalszego kontaktu. Dialog gwarantuje poczucie partnerstwa i uznania wzajemnej równości uczestników. Z prowadzeniem dialogów łączy się nadzieją na rozwiązanie trudnych problemów szkoły. Idea "szkoły dialogu" wywodzi się ze współczesnej pedagogiki amerykańskiej. Koncepcja ta stanowi podstawę wzajemnego poznania i uczenia się uczniów, nauczycieli. Szkoła dialogu oferuje zrozumienie, partnerstwo, tolerancję, życzliwość, otwartość w stosunkach nauczyciel - uczeń. Szkoła dialogu ukazuje zaś wszystkim ich prawdziwe oblicze, przeciwstawia się grze fikcji i ozorów, jaka zwykle odbywa się w tradycyjnej instytucji naprawdę nim nie jest; uczeń głośno i otwarcie mówi czego nie wie, a co pragnie jednak poznać dla własnej satysfakcji; rodzice nie ukrywają ze strach przed konsekwencjami krytycznej bardzo często opinii swego dziecka o danym nauczycielu. Szkoła dialogu eksponuje dobro i dlatego można ją nazwać "efektywną".

Trzecią koncepcją efektywnej szkoły jest szkoła twórcza, gdzie szczególny nacisk kładziono na rozwiązanie instytucjonalnych problemów współczesnej szkoły. Szkoła to jednak nie tylko instytucja. Podstawową ideą w koncepcji szkole twórczej jest idea edukacji dla twórczości (albo inaczej - kształcenie dla innowacji). Efektem ma być kształtowanie w jednostkach postaw twórczych i zachowań innowacyjnych. Aby szkoła mogła w pełni realizować te postulaty, powinna przybrać kształt nowej formy organizacyjnej. Wyróżnia się trzy aspekty funkcjonowania szkoły jako organizacji twórczej lub innowacyjnej: program działania, strukturę systemowa i mechanizmy sterowania (kierowania rozwojem). Jeżeli chodzi o program działania, to organizacje innowacyjną cechuje zdolność uczenia się. Dysponuje ona pamięcią, rejestrującą sukcesy i niepowodzenia, i stosownie do tego modyfikuje swoje działanie. Modyfikacja ta okazuje się konieczna ze względu na charakter otoczenia, które jest zmienne, zróżnicowane i złożone. Struktur organizacji jest elastyczna. Oznacza to, że zakres obowiązków i odpowiedzialności nie został w niej ściśle wytyczony. Przynależność do ściśle określonych grup zastępuje się uczestnictwem wielogrupowym. Zwykle tworzone są zespoły do rozwiązywania konkretnych problemów. Członkowie organizacji są specjalistami, którym zapewnia się możliwości pełnego rozwoju zdolności, autonomię, wzbogacenie doświadczenia i współudział w decyzjach co do podejmowanej pracy. Między celami jednostek, a celami organizacji istnieje związek szczególnego rodzaju, taki - jak: "jednostki traktują organizację jako drogę do profesjonalnego wzrostu i rozwoju". Szkoła jako organizacja innowacyjna, twórcza, jest zdolna do zmiany samej siebie, swoich celów, struktury, metod działania stosowane do wymagań otoczenia i wyników własnego działania.
Stwierdzono, że "szkoła może i chce się zmieniać o tyle o ile pragnie zmian cały system oświaty oraz o ile chce tego społeczeństwo". Według opinii p. J. Mikleszewskiej z artykułu "samodoskonalająca się szkoła" wynika iż:
1. szkoła jest środowiskiem życia swych uczniów, nauczycieli i innych pracowników,
2. szkoła utrzymuje kontakty z jej otoczeniem,
3. szkoła posiada mechanizm samokontroli i samodoskonalenia .

Przyjęcie tych założeń powoduje określone konsekwencje. Konsekwencją uznania szkoły za środowisko życia jej członków jest koniecznością zapewnienia im odpowiednich warunków do pracy i rozwoju. Realizacja tego zamierzenia służy indywidualizacji kształcenia, sprzyja rozwojowi każdego dziecka zgodnie z jego możliwościami. W ten sposób szkoła zapewnia rozwój nie tylko dzieciom uzdolnionym, lecz i tym z trudnościami w uczeniu się i wychowaniu. Szkoła jest środowiskiem sprzyjającym rozwojowi nauczycieli. Nauczyciele musza odznaczać się rozległą wiedzą teoretyczna, umiejętnościami praktycznymi oraz odpowiednimi kwalifikacjami pedagogicznymi. Oczekuje się od nich pełnienia roli naukowego doradcy i opiekuna uczniów, a nie jedynie osoby przekazującej wiedzę. W szkole twórczej duże znaczenie ma również atmosfera panująca w zespole nauczycielskim, oraz wykształcenie i doświadczenie dyrektora.

Bardzo duże znaczenie ma związek szkoły z otoczeniem. Związek szkoły ze środowiskiem wyraża się w aktywnym udziale w życiu szkoły, rodziców, naukowców, osób z "zewnątrz" oraz w angażowaniu szkoły na rzecz środowiska. Szkoła samodoskonaląca się (twórcza) pełni również funkcję centrum życia kulturalnego dla najbliższego otoczenia. Organizuje się w niej kursy dokształcające oraz różnorodne imprezy kulturalne.

Mechanizmy samokontroli i samodoskonalenia pozwalają szkole dokonać bieżącej oceny wyników pracy oraz skutecznie i szybko reagować na potrzeby społeczne. Mając na uwadze to, że potrzeby owe różnią się w zależności od lokalizacji szkoły, można stwierdzić, iż mechanizmy samokontroli i samodoskonalenia nie są też jednakowe.

Podsumowując przegląd koncepcji efektywnej szkoły, można stwierdzić, że o ich wyborze decyduje kilka względów tj.
1. Przede wszystkim starano się przedstawić koncepcje odnoszące się zarówno do instytucjonalnego, jak i organizacyjnego funkcjonowania szkoły.
2. Propozycje te są stosunkowo nowe, czasami nowatorskie, rodzące się współcześnie (jak np. edukacja w wolności) i zarazem interesujące oraz inspirujące.
Efektywna szkoła ma służyć do oceny odległych skutków, jakie szkoła wywołuje w życiu swoich absolwentów, oraz będzie odnosić się do funkcjonowania szkoły " od środka".

Opracowanie: mgr Anna Karchut
Szkoła Podstawowa
w Horyszowie Polskim

Wyświetleń: 2163