Zagrożenia cywilizacyjne jako wstęp do patologii społecznej, na które są narażone dzieci szkół podstawowych.

Na początku spróbuję odpowiedzieć na pytanie, "Co to jest patologia społeczna?". Wincenty Okoń w "Słowniku pedagogicznym" wyjaśnia to pojęcie w ten sposób: "patologia społeczna jest nauką o przyczynach, objawach i zwalczaniu takich "chorób" społecznych, jak przestępczość, pijaństwo, lekomania i inne...."

Narastające zjawisko ubóstwa stanowi źródło nieskończonej ilości problemów jednostkowych i grupowych. W wielkich miastach ze szczególnym natężeniem występuje zjawisko bezdomności, którego część stanowią rodziny z dziećmi. Są to często ofiary złego losu, którym trzeba pomóc pokonać życiowe trudności. Często są to przestępcy, alkoholicy, ludzie uzależnieni od narkotyków.

NARKOMANIA

Uzależnienia to ważny problem społeczny, z pogranicza medycyny, socjologii, psychologii i pedagogiki. Ponieważ zjawisko to łączy się często z przestępczością, zainteresowanie nim wykazują także kryminolodzy, prawnicy i policja. Nie ma chyba drugiego zjawiska psychologicznego, które wywierałoby tak głęboki wpływ na tak znaczną część populacji, jak ten, który wywiera używanie i nadużywanie środków psychotropowych. Ludzie zażywają je z różnych powodów: dla przyjemności, znaleźć ulgę w cierpieniu, uciec od problemów osobistych, lepiej funkcjonować itd. W ostatnich latach nastąpił ogromny wzrost nie kontrolowanego używania środków psychotropowych, zwłaszcza wśród ludzi bardzo młodych, którzy zażywają je dla rozrywki, pragnąc uciec od rzeczywistości i poszukując mistycznych doznań.

Narkomania występowała już u nas przed pierwszą wojną światową oraz w okresie międzywojennym. Natomiast problemem społecznym stała się w Polsce na przełomie lat 60-tych i 70-tych, gdy do naszego kraju przeniknęła tzw. kultura hippisowska. Była ona formą protestu przeciw dorosłemu społeczeństwu i istniejącej sytuacji politycznej oraz społecznej. Od roku 1980 narkomania przestała być tajemnicą publiczną - wreszcie można było głośno o tym mówić i dyskutować. Narkomania w potocznym rozumieniu to nałogowe, spowodowane wewnętrznym przymusem zażywanie różnymi sposobami (połykanie, wstrzykiwanie, wdychanie) rozlicznych środków chemicznych po to, aby wprowadzić się w stan odurzenia. Wszystkie środki odurzające: prawdziwe narkotyki, preparaty farmakologiczne, a także inne substancje chemiczne stosowane przez młodzież (np. klej butapren) są silnymi truciznami. Brak środków wywołuje tzw. "głód" narkotyczny. Objawia się tym, że narkoman musi systematycznie zażywać narkotyki, podnosić jego dawkę, aby wywołać stan odurzenia. Jego brak powoduje rozdrażnienie, brak skupienia się, silny niepokój prowadzący do rozpaczy. Niejednokrotnie narkotyk jest ważniejszy od pożywienia. Człowiek staje się powoli niewolnikiem własnego uzależnienia. Narkomania powoduje negatywne skutki zdrowotne i społeczne. Przewlekłe zatruwanie organizmu prowadzi do nieodwracalnych zmian w systemie nerwowym, powodując zwyrodnienia charakteru. Narkoman zostaje pozbawiony uczuć i hamulców moralnych. Człowiek zatraca uczucia rodzinne, zainteresowania, aspiracje życiowe a nawet traci niektóre moralne popędy. Jest to szczególnie tragiczne w przypadku młodych ludzi o dopiero rozwijającej się osobowości. Narkoman często należy do grup marginesu społecznego. "Głód" często popycha młodzież do kradzieży, włamań do aptek, fałszerstwa recept.. Przestają się uczyć, nie pracują. Stają się tzw. "pasożytami społecznymi". W rodzinach, gdzie występuje narkomania rozgrywają się prawdziwe dramaty. Zatrucie organizmu prowadzi do chorób np. wątroby, nerek.. Poprzez wstrzykiwanie brudnymi igłami dochodzi do zagrożeń chorobą AIDS. Występują zakażenia, zmiany ropne skóry, zapalenia żył. Bardzo często przedawkowanie kończy się śmiercią. Dlatego tak ważne jest zapobieganie. Obecnie wzrosło zainteresowanie tym problemem wśród społeczeństwa i władz. Ustanowiono przepisy karne: ograniczenia upraw maku i konopi. Sejm uchwalił Ustawę 31.01.1985 r. m.in. dotyczącą uprawy maku. Przyjęto profilaktyczno-leczniczy model postępowania. Nielegalne posiadanie, wytwarzanie i rozprowadzanie środków odurzających jest karalne. Bardzo ważną jest oświata zdrowotna wśród dzieci, młodzieży. Do profilaktyki są powołani: Pełnomocnik Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej ds. Zapobiegania Narkomanii, Zespół do walki z narkomanią Komendy Głównej Policji, wszelkie towarzystwa, fundacje, poradnie profilaktyczno-lecznicze, punkty konsultacyjne MONAR, "pogotowie Makowe", telefony zaufania.

NIKOTYNIZM

Innym, bardzo ostatnio rozpowszechnionym uzależnieniem jest palenie tytoniu. Dym tytoniowy zawiera 300 różnorodnych substancji szkodliwych na ludzki organizm. Dwa z nich - nikotyna i tlenek węgla - szkodzą układowi sercowo-naczyniowemu. Po wypaleniu paczki papierosów w organizmie człowieka pozostaje 0,09 g nikotyny i 369 cm sześciennych tlenku węgla. Nikotyna wywołuje zwężenie naczyń, co powoduje podwyższenie ciśnienia tętniczego. Serce zwiększa częstotliwość skurczów, tętno staje się niemiarowe. Niektórzy palacze w chwili zdenerwowania sięgają po papierosa, który ma przynieść ulgę nerwom i poprawić nastrój. Otóż napięciu nerwowemu towarzyszy nagłe zwiększenie zawartości we krwi niektórych hormonów. Nikotyna jeszcze bardziej pobudza ich wydzielanie, potęgując destrukcyjne działanie. Równocześnie ulegają osłabieniu mechanizmy zapobiegające nadmiernej krzepliwości krwi / szczególnie dla kobiet /, co z kolei sprzyja powstawaniu skrzepów.

Nikotyna powoduje zwiększanie wydzielanie soków trawiennych, przyczyniając się do powstawania wrzodów żołądka i dwunastnicy. Tlenek węgla po wniknięciu do organizmu tworzy nowy trwały związek, który utrudnia przenoszenie tlenku do tkanek i powoduje niedotlenienie organizmu. U nałogowych palaczy stężenie tego związku we krwi sięga od 7 do 10%. Ta ilość zmniejsza o połowę dostarczanie tlenu do mięśnia sercowego. Tlenek węgla sprzyja też odkładaniu się cholesterolu na ściankach naczyń krwionośnych, wywołując zmiany miażdżycowe.

Palenie jako czynnik ryzyka dwukrotnie zwiększa prawdopodobieństwo zawału. Ma ono zgubny wpływ na narządy oddechowe. Uczeni amerykańscy ustalili, że nabłonek dróg oddechowych u nałogowych palaczy narażony jest w ciągu roku na dawkę promieniowania równą dawce działającej na skórę podczas 300 zdjęć rentgenowskich płuc. Wiadomo, że radioaktywność dymu papierosowego jest jednym z czynników wywołujących choroby nowotworowe układu oddechowego. Nowotwory płuc występują 7 razy częściej u palaczy niż u niepalących. W płucach człowieka, który wypala 20 papierosów dziennie, osiada rocznie 10 dag smoły, w wyniku tego powstają nowotwory, chroniczne zapalenia oskrzeli, rozedma płuc i itp.

Dzieci matek palących ważą mniej po urodzeniu, ich wzrost jest opóźniony. Nikotyna i tlenek węgla przenikają przez łożysko do płodu i mogą spowodować wady wrodzone u dzieci. Jeżeli kobieta pali we wczesnym okresie ciąży - płód jest niedotleniony i czas trwania ciąży może być krótszy nawet o 2 miesiące. Kobiety palące także częściej rodzą dzieci martwe.

Osoby uzależnione tym nałogiem mogą szukać pomocy w Klubach dla Niepalących, grupujących głównie młodzież, która chce pozbyć się tego nałogu. Terapia w tych klubach polega na ćwiczeniu silnej woli niepalenia, która jest najważniejsza w przypadku tego leczenia.

ALKOHOLIZM

Nadużywanie alkoholu może prowadzić do choroby alkoholowej, którą Światowa Organizacja Zdrowia nazywa "zespołem uzależnienia od alkoholu". Powstaje on - jak udowodniono - na skutek oddziaływania wielu czynników. Jednym z najistotniejszych jest środowisko, w którym przebywa się, na co dzień / dom, ulica, szkoła, zakład pracy itd. /, a także grupa nigdzie nie zatrudnionych. Są to środowiska, w których kształtują się zachowania poszczególnych jednostek..

U młodego człowieka występuje potrzeba utożsamiania się z ludźmi go otaczającymi, aby się od nich nie odróżniać. Przekazywane są nawyki i obyczaje, następuje dziedziczenie społeczne alkoholizmu, a nie genetyczne tzn. wrodzone. Udowodniono jedynie, że dziecko, które wzrosło w atmosferze pijaństwa, wśród zapijaczonych rodziców najczęściej przyjmuje ich negatywną postawę życiową i może, - chociaż nie musi - zostać również alkoholikiem - człowiekiem chorym, uzależnionym od alkoholu.

Powstaniu tej choroby sprzyjają różne okazje natury towarzyskiej: chrzciny, wesela, imieniny itp. Przyczyny alkoholizmu naukowcy szukają też w charakterze człowieka, jego osobowości, w niedojrzałości emocjonalnej, czyli nieprzystosowaniu się do warunków otoczenia. Piją osoby niezadowolone ze swojego życia, które nie umiały nim odpowiednio pokierować.

Jednym z objawów choroby alkoholowej i świadczącym o sygnale wejścia w uzależnienie, tj. w stan, w którym nie można opanować potrzeby picia jest utrata kontroli nad spożywaniem trunków. Tu właśnie kończy się pijaństwo, a zaczyna się alkoholizm. Pijak, bowiem, gdyby chciał - mógłby nie pić, alkoholik odwrotnie - chciałby nie pić, ale już nie może przestać. Człowiek uzależniony pije rano tzw. klina, samotnie, bez okazji i zawsze do całkowitego upojenia. Pije za wszelką cenę - utratę zdrowia, pozycji, posady, rodziny, honoru. Uzależniony już po krótkim okresie abstynencji często odczuwa "głód alkoholowy", którym jest nieodparta potrzeba picia. Złe samopoczucie zmusza godo picia, bez alkoholu jest słaby, spocony, ma wstręt do jedzenia, nudności, wymioty, miewa lęki, ponure nastroje i zaburzenia snu. Wtedy właśnie sięga po przysłowiowego "klina" i tworzy się koło.

Bardzo szybko dochodzi do zmian mózgowych, następuje uszkodzenie Centralnego Układu Nerwowego oraz poszczególnych narządów wewnętrznych, najczęściej wątroby /marskość wątroby/, serca i nerek. Kończy się tzw. mocna głowa, bowiem alkoholik upija się coraz mniejszymi dawkami /tzw. objaw - obniżona tolerancja na alkohol/ - to symptom postępującej choroby.

Leczenie ludzi uzależnionych jest bardzo trudne, trwa długo. Reguluje ją Ustawa z 17.04.1993 r. jako nowelizacja Ustawy z 26.10.1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Głównie mówi się w niej o sposobach rozwiązywania problemów alkoholowych. Zdecentralizowała ona m.in. na szczebel gminny decyzje o ilości i lokalizacji punktów sprzedaży napojów alkoholowych. Tworzone są i realizowane Gminne Programy Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Istniej przepis zabraniający sprzedaży alkoholu osobom nieletnim, lecz jak sami z życia jest on bardzo często łamany. Bardzo szeroko jest rozwinięta oświata zdrowotna na ten temat. Samo leczenie można rozpocząć za zgodą pijącego, który uwierzy w to, że jest chory. Przebieg leczenia zależy od współdziałania z alkoholikiem, rodziną jego i najbliższym otoczeniem. Skuteczne bywają szczere rozmowy w chwilach trzeźwości, kiedy można choremu przekazać informacje o tym, że jego zachowanie i objawy wymagają leczenia. Wskazana jest współpraca z lekarzem, psychologiem, psychiatrą w Poradni Odwykowej. Cały ciężar jednak spada na najbliższych, którzy razem z alkoholikiem muszą podjąć trud leczenia.

PRZESTĘPCZOŚĆ

Bardzo często ostatnio występuje przestępczość. Przerażający staje się wiek przestępców. Są już nimi małoletni 12 - 14 lat, a nawet i młodsi. Wynikiem tego jest z pewnością ubóstwo w rodzinach, brak zainteresowania przez rodziców, alkoholizm rodziców jak i często młodych ludzi. Powinniśmy nie dopuszczać do takich sytuacji. W porę przyznana pomoc takiej rodzinie pozwoli na to, aby nie kradli i nie wchodzili na przestępczą drogę. W przypadku takich sytuacji bardzo często jest zaburzona funkcja wychowawcza rodziny. Musimy, jako szkoła, pomoc społeczna oraz inne instytucje do tego powołane ingerować w życie wewnętrzne tej rodziny. Częste rozmowy, porady, np. w uzyskaniu pracy, czy też kontakty z wychowawcami pozwolą na to, aby dziecko lub też osoba dorosła nie zeszła na tzw. złą drogę. Poprzez obserwację rodziny, w przypadku zaniedbywania dzieci stosujemy pomoc interwencyjną. Jeżeli nie ma dalszej poprawy, musimy o naszych spostrzeżeniach zawiadomić Sąd - Wydział rodzinny i dla nieletnich.

Jak wynika z powyższych wiadomości dzieci, i to już te mniejsze w szkołach podstawowych są narażone dzisiaj na obecnie występujące zagrożenia cywilizacyjne. Papierosy, alkohol, narkotyki są dostępne legalnie lub też na tzw. "czarnym rynku", u starszych kolegów, poprzez podkradanie rodzicom. Ich brak bardzo często sprowadza młodego człowieka na przestępczą drogę w celu ich zdobycia. Dlatego tak bardzo ważna jest odpowiednia informacja i profilaktyka pomagająca w przeciwdziałaniu "zejściu na złą drogę" naszych młodych przedstawicieli naszego społeczeństwa.

Literatura:
1. "Słownik pedagogiczny"- Wincenty Okoń
2. "Jak rozpoznać czy dziecko sięga po narkotyki" -T. Dimoff, St.Carper
3. "ABC" problemów alkoholowych" - J.K. Falewicz
4. "Biologiczne i medyczne podstawy rozwoju i wychowania" -A. Jaczewski
5. "Psychologia i życie: - P.G. Zimbardo, F.L. Rucz

Opracowanie:
Sylwia Wiczkowska

Wyświetleń: 2890