Konspekt lekcji przyrody

Hasło programowe: Podstawowe wiadomości i budowa materii

Temat: POWIETRZE I JEGO WŁAŚCIWOŚCI

Cele lekcji:
Uczeń:
- Wie, że powietrze jest mieszaniną gazów,
- Wymieni składniki powietrza,
- Opisze właściwości fizyczne powietrza,
- Wie, że powietrze znajduje się wszędzie wokół nas,
- Rozumie pojęcie "ściśliwość", za pomocą prostych doświadczeń wykaże właściwości powietrza

Przeznaczenie: klasa V szkoły podstawowej

Czas trwania: 2 godziny lekcyjne

Metody i formy pracy: pogadanka, pokaz, elementy dyskusji, praca indywidualna, praca w grupach, praca z całym zespołem klasowym.

Pomoce dydaktyczne: plansza przedstawiająca skład powietrza (diagram kołowy), woda, zlewki, cylinder miarowy, strzykawki, spirale z kartek papieru, druty, palniki (świeczki), łuczywka, kserokopie krzyżówki,

Literatura: Przyroda dla kl. V Janina Ślusarczyk, Ryszard Kozik, Feliks Szlajfer, Wydawnictwo "Nowa Era"

Przebieg lekcji:

Faza wprowadzająca
1. Jaki jest stan skupienia powietrza?
2. Czy powietrze jest substancją chemiczną czy mieszaniną substancji?
3. Czy potrafimy określić barwę i zapach czystego powietrza?
4. Podanie tematu lekcji.

Faza realizacyjna
1. Analiza diagramu kołowego "Skład powietrza"- uczniowie zapisują wniosek w zeszytach:
Powietrze jest bezbarwną i bezwonną mieszaniną gazów. Składa się z azotu (78%),
tlenu (ok. 21%), dwutlenku węgla i innych gazów.
2. Doświadczenia
Uczniowie wykonują doświadczenia w grupach według instrukcji

Doświadczenie 1
Wykrywanie powietrza w pustym naczyniu.
Cel (dla nauczyciela): uzmysłowienie uczniom, że wszędzie wokół nas znajduję się powietrze, a określenie "puste naczynie" nie jest określeniem ścisłym i prawdziwym.

Pomoce:
- odczynniki: woda
- sprzęt: wysoka zlewka, cylinder miarowy.
-
Wykonanie:
1. Do zlewki nalewamy 2/3 objętości wody.
2. Wkładamy do niej cylinder: raz dnem skierowanym do dołu, a następnie do góry.

Spostrzeżenia:
Podczas zanurzania cylindra w wodzie, skierowanego dnem do dołu, następuje wypełnienie całej jego objętości wodą. Gdy ten sam eksperyment wykonuje się dnem skierowanym ku górze, wówczas okazuje się, że woda wchodzi do jego wnętrza tylko na wysokość kilku milimetrów.

Wnioski:
W pierwszym przypadku woda wypełnia objętość cylindra, ponieważ jej gęstość jest większa od gęstości powietrza, wyparła powietrze z cylindra i zajęła jego miejsce. Potwierdzeniem słuszności tej tezy jest wynik drugiego eksperymentu. Woda nie mogła wpłynąć do wnętrza cylindra, ponieważ znajdowało się w nim powietrze, które uniemożliwiało wypełnienie cylindra wodą. Fakt, że woda przedostaje się na kilka milimetrów do cylindra, świadczy jedynie o tym, że drobiny powietrza ulegają pewnemu ściśnięciu i gęstszemu upakowaniu.

Uczniowie zapisują wniosek w zeszytach:
Powietrze znajduje się wszędzie wokół nas.

Doświadczenie 2
Cel (dla nauczyciela): wykazanie, że objętość gazu można łatwo zmienić.

Pomoce:
- Odczynniki: woda
- Sprzęt: strzykawka

Wykonanie:
1. Nabierz powietrza do strzykawki, a jej wylot zaciśnij palcem.
2. Ściśnij tłokiem powietrze w strzykawce.
3. Powtórz doświadczenie nabierając do strzykawki wody

Spostrzeżenia:
Powietrze zamknięte w strzykawce można ściskać bez większego trudu, natomiast woda nie zmieniła w sposób zauważalny objętości.

Wnioski:
W przeciwieństwie do wody bardzo łatwo zmienić objętość powietrza, jest ono ściśliwe.
Powyższy wniosek uczniowie zapisują w zeszytach.
Nauczyciel stawia problem:
- Gdzie w praktyce wykorzystujemy ściśliwość gazów?
Uczniowie odpowiadają:
- Pompką wtłaczamy powietrze z atmosfery do dętki roweru, piłki i balonów.

Doświadczenie 3
Cel (dla nauczyciela): Wykazanie, że ogrzane powietrze unosi się do góry.

Pomoce: spirala z kartki papieru, drut, palnik (świeczka).

Wykonanie:
- Jeden koniec spirali zaczepiamy na drut i unosimy węża nad palnikiem.
-
Spostrzeżenia:
Ogrzane powietrze obraca spiralę.

Wnioski:
Powietrze ogrzane jest lżejsze od zimnego i dlatego unosi się do góry.
Uczniowie zapisują wspólnie ustalony wniosek w zeszytach.
Nauczyciel wyjaśnia uczniom, że ta właściwość powietrza jest spotykana w przyrodzie.
Promienie słoneczne ogrzewają powierzchnię ziemi, która oddaje ciepło powietrzu.
Nagrzane powietrze atmosferyczne jako lżejsze z niższych warstw unosi się do góry.

Doświadczenie 4

Badanie procesu palenia się substancji w zamkniętym naczyniu

Cel (dla nauczyciela): wykazanie, że substancje chemiczne nie mogą palić się bez dostępu powietrza (tlenu)

Pomoce:
- Odczynniki: powietrze
- Sprzęt: świeca, łuczywko, zlewki.

Wykonanie:
1. Na stole ustawić palącą się świecą i nakryć ją zlewkę zwróconą dnem do góry.
2. Do drugiej stojącej zlewki wkładamy palące się na końcu długie łuczywko.

Spostrzeżenia
Po nakryciu palącej się świecy zlewką po upływie kilku sekund płomień gaśnie.
Podobny efekt gaśnięcia płomienia uzyskuje się, gdy palące łuczywko wkłada się
do stojącej zlewki.

Wnioski:
Substancje nie mogą palić się bez dostępu powietrza. Powietrze, a właściwie jego
Składnik- tlen, podtrzymuje palenie.

Ustalony wniosek uczniowie zapisują w zeszytach.
Nauczyciel stawia problem:
- Dlaczego często pomagamy sobie przy rozpalaniu ogniska, dmuchając na żarzące się drewno?
Uczniowie odpowiadają:
- W ten sposób dostarczamy do paleniska świeżej porcji powietrza wraz z zawartym w nim tlenem, co pozwala na szybsze rozpalenie ognia..
Nauczyciel podaje informacje:
Powietrze niezbędnie jest do spalania paliw używanych do napędu pojazdów mechanicznych, w elektrowniach cieplnych i elektrociepłowniach do spalania węgla, koksu, do wytopu stali w piecach hutniczych. Powietrza, a ściślej tlenu, potrzebują do oddychania organizmy żywe. Pozbawione dostępu powietrza giną. Producentem tlenu są rośliny.


Faza podsumowująca
1. Nauczyciel rozdaje wszystkim uczniom kserokopie krzyżówki i poleca jej rozwiązanie.

Uczeń, który pierwszy rozwiąże krzyżówkę odczytuje hasło: POWIETRZE
1. Służy do wytopu stali w hutach.
2. Łatwo zmienić.. .................................. powietrza.
3. Używaliśmy jej w doświadczeniach.
4. Składa się z kilku substancji.
5. Jest możliwe tylko przy udziale powietrza.
6. Składnik powietrza stanowiący około 20% objętościowych.
7. Szklane naczynie laboratoryjne z podziałką.
8. Zapach powietrza.
9. Barwa powietrza

3. Ocena aktywności uczniów.
4. Praca domowa

Ułóż i rozwiąż krzyżówkę, której rozwiązaniem będzie nazwa gazu, biorącego udział w spalaniu i oddychaniu.

Konspekt ten stanowi część pracy dyplomowej: "Propozycje rozwiązań metodycznych do wybranych lekcji z działu Substancje i ich właściwości w nauczaniu przedmiotu przyroda." wykonanej w Pracowni Dydaktyki Chemii Wydziału Chemii UMK pod kierunkiem dra Krzysztofa Nowakowskiego

Opracowanie: Elżbieta Lewandowska, Beata Namysłowska, Ewa Rojek, Elżbieta Straus, Żaneta Świerczyńska, Beata Wyrzykowska, Danuta Zakrzewska

Wyświetleń: 18237