Trudne problemy wieku dorastania

Okres dorastania dzieci powoduje często duże problemy w rodzinach, prowadzące do konfliktowych sytuacji. Jest to spowodowane różnymi zmianami, które dokonują się w sferze biologicznej i psychicznej młodego człowieka, zmian, które prowadzą do ukształtowania osobowości na poziomie bardziej dorosłym. Sposób przeżycia tego okresu ma duże znaczenie dla dalszego rozwoju człowieka, dlatego rodzice powinni pomóc swoim dzieciom w jego przejściu. Okres dorastania młodzieży to czas krytyki autorytetów, dostrzegania niewłaściwości w postępowaniu dorosłych, czas buntu, poszukiwań i podejmowania trudnych decyzji życiowych (wybór szkoły, pierwsza miłość), do których młody człowiek nie jest w pełni przygotowany. Wychowanie dziecka we współczesnym świecie staje się sprawą wiedzy, umiejętności i doświadczenia. Nie można wychowywać w odizolowaniu od świata, w którym się żyje, a wręcz przeciwnie - trzeba w ten świat wprowadzać, ukazywać w nim cele i wartości, nadawać właściwy kierunek działania. Aby dziecko przeprowadzić przez ten trudny czas, rodzice powinni przygotować się do roli przyjaciela doradcy wskazującego system wartości, a ograniczyć do minimum, wręcz wyeliminować autorytatywne zakazy i nakazy.

Rodzice bardzo często sygnalizują następujące problemy wychowawcze:
- nieliczenie się z ich opiniami
- przeciwstawianie się nie tylko poleceniom, ale w ogóle kontroli
- brak szacunku należnego rodzicom ze względu na wiek, wiedzę i doświadczenie życiowe
- wybuchowość, nieposłuszeństwo, chęć wyzwolenia się spod wpływów rodziny

Z kolei młodzież analizuje i poddaje krytyce postępowanie rodziców. Oczekuje przyznania większej swobody i samodzielności, skarży się na brak zaufania, podejrzliwość, wścibstwo rodziców, obojętność wobec spraw, które dla nich wydają się ważne.

Aby zrozumieć te sytuacje należy uświadomić sobie, że młody człowiek dojrzewając, często przeżywa okresy rozchwiania i zmienność nastrojów. Wraz z wiekiem budzą się w nim tęsknoty za ideałami, pięknem, dobrem, prawdą i sprawiedliwością. W okresie dojrzewania rozwija się silna tęsknota za przyjaźnią, a wobec przyjaciół szczerość i otwartość większa niż wobec rodziców, z którymi więzy emocjonalne się rozluźniają. Młodzi bardzo często okazują przekorę, opryskliwość, chętniej przebywają poza domem, nawiązują kontakty, zaczynają cenić grupę rówieśniczą, która staje się dla nich oparciem, autorytetem i czynnikiem akceptującym pewne zachowania. Młodzieży w okresie dojrzewania brakuje umiejętności rozpoznawania sytuacji życiowych, potęgujących się często przez zachowanie rodziców. Dorośli wymagają od młodego człowieka raz bezkrytycznego poddania się, innym razem żądają dojrzałego i samodzielnego postępowania. Młodzi mimo przekory, potrzebują jednak rodziców, ich opieki i wzorów do naśladowania. Charakterystyczna dla tego okresu jest huśtawka nastrojów i postrzeganie świata w kolorach czarnym i białym. Częste niepokoje, skłonność do marzeń, zmęczenie, budząca się seksualność, tęsknota za miłością prowadzą do obniżenia wyników w nauce.

Okres dorastania niesie ze sobą skłonność do szukania sensu życia. To co dane zostało człowiekowi przez dorosłych, często jest odrzucane, bądź staje się pretekstem do przemyśleń. Znowu ważnym staje się tutaj wzorzec rodziców. Młodzi są bystrymi obserwatorami życia i na pewno docenią uczciwość rodziców, tzn. zgodność ich postępowania z głoszonymi i uznawanymi przez nie poglądami. Wartości etyczne przekazywane młodym winny mieć mocne, wielowiekowe doświadczenia. Nie można przedstawiać gotowych recept na życie, lecz trzeba pobudzać dziecko do refleksji nad sobą i otaczającą go rzeczywistością. Wychowanie powinno mieć na celu doskonalenie sztuki wyboru, a przede wszystkim uświadomienie, że człowiek nie może w pełni rozwijać się bez realizowania takich wartości jak: prawda, piękno, dobro, sprawiedliwość, prawdomówność, uczciwość, umiejętność przebaczania itp. Konieczne staje się uświadomienie dziecku, że wymienione pojęcia są wartościami uniwersalnymi, tzn. dotyczą wszystkich ludzi i całego życia. Obowiązują niezależnie od tego, jaka otacza nas rzeczywistość i jakich usprawiedliwień dostarczają przemiany społeczno - kulturowe.

Młody człowiek szczególnie w okresie dorastania poddawany jest wpływom zewnętrznym - organizacji, instytucji, a przede wszystkim grup rówieśniczych. Wpływ grupy, która często wymaga od niego postępowania innego niż aprobowali dorośli, prowadzi do powstawania nieporozumień. Nie możemy ustrzec dziecka przed wejściem do grupy, ponieważ cały proces usamodzielniania się i wchodzenia w życie dorosłe dokonuje się przez wchodzenie w skład określonych grup. Ważne jest, by dziecko znalazło zespół, który go rozwinie i ułatwi dorastanie, a nie demoralizujący i wypaczający. Brak przynależności do grypy powoduje samotność, dlatego strach przed odrzuceniem sprawia, że młody człowiek gotów jest zapłacić posłuszeństwem wobec norm i wymagań stawianych przez grupę. Nastolatkowi potrzebne jest towarzystwo kolegów, którzy mają te same problemy, zainteresowania i cele. Konieczność podporządkowania się wymaganiom i normom w celu zachowania przynależności powoduje ryzyko wejścia do grupy chuligańskiej czy przestępczej. Młody człowiek spełni wymagania, byle utrzymać się w grupie. Przywódcy złych paczek wymagają bezwzględnego posłuszeństwa i podporządkowania się rozkazom, co może wprowadzić młodego człowieka na drogę sprzeczną z obowiązującymi normami. Bardzo wiele zależy w tym względzie od właściwego nakierowania dziecka już w młodszym wieku, pokazywania mu wzorców i norm postępowania. Tylko kontrola, łagodna perswazja, dobry przykład ze strony rodziców może zapobiec wykolejeniu młodego człowieka. Niezbędna jest troskliwa, mądra i przyjacielska opieka rodzicielska, utrzymanie dobrego kontaktu z dzieckiem, rozmowy, wyrozumiałość, cierpliwość, niepopadanie w stan obrażania się.

Z przechodzeniem w okres dorosłości wiąże się także odpowiedzialność - nie tylko za siebie, za najbliższą rodzinę, ale także za społeczeństwo, w którym się żyje. Są różne stopnie odpowiedzialności. W zależności od tego jaki się ma wpływ na środowisko, na innych ludzi, ta odpowiedzialność jest mniejsza lub większa. Rodzice powinni zaszczepić dziecku zainteresowanie sprawami ogólnymi, by nie pozostawało w przyszłości biernym świadkiem tego, co się dzieje lecz by podejmowało działania mające wpływ na kształtowanie układów społecznych. Ważne jest, by młody człowiek umiał, żyjąc w otoczeniu dostrzec potrzeby innych. Nauczy się tego tylko od wrażliwych rodziców, którzy potrafią otworzyć się na potrzeby drugiego człowieka.

Jak powinni postępować rodzice, jak kochać dorastające dziecko?

Pierwszym zadaniem rodziców dorastających dzieci jest umiejętność zdobycia dystansu, obdarzenia młodzieży większą swobodą i wolnością w decydowaniu o swoim postępowaniu oraz wypowiadaniu uczuć i poglądów. Powinno się akceptować dzieci takie, jakie są, szanować ich rozwijającą się osobowość. Częsta krytyka może prowadzić do poczucia małej wartości i niepewności siebie. Opinie wypowiadane przez rodziców powinny być spokojne i rzeczowe.

Ważne w kształtowaniu młodego człowieka stają się rozmowy z rodzicami, nie narzucane, ale prowadzone wtedy, gdy młodzi ich potrzebują. Ważna jest umiejętność słuchania tego, co mówi dziecko oraz tłumaczenia i poddawania dyskusji kwestii spornych. Wspólna rozmowa nawet na kontrowersyjne tematy musi zakładać dobrą wolę dwóch stron, szacunek do drugiej osoby, musi być oparta na tolerancji i dużej cierpliwości. Wspomniana umiejętność słuchania to koncentrowanie się tylko i wyłącznie na mówiącej do nas osobie. Podstawowym warunkiem, który musi być spełniony, aby zaistniał prawidłowy dialog w rodzinie musi być pozytywny klimat emocjonalny. Chłód emocjonalny, brak czułości będą bardzo mocno blokowały wszelkie inicjatywy i potrzeby porozumiewania się dziecka z rodzicami. Autorytet dorosłego umocni się tylko wtedy, gdy nie będzie on zmieniał własnych poglądów i narzucał siłą swego zdania. Dorośli podlegają wnikliwej obserwacji i tylko autentyczność życia, zgodność z głoszonymi zasadami podniesie naszą wartość w życiu młodego człowieka.

Dorosły powinien tak postępować, by umacniać w dziecku wiarę w siebie. Może dokonywać się to przez rozsądne pochwały, podkreślanie dobrych stron dziecka i okazywanie mu zaufania. Ważna ze strony rodziców jest akceptacja przyjaciół dziecka, poważne i życzliwe ich traktowanie. Zapobiega to szukaniu oparcia w grupach aspołecznych. Nie można pozostawić dziecka samemu sobie, gdyż wzrasta przez to niebezpieczeństwo nawiązywania niewłaściwych kontaktów towarzyskich. Należy pamiętać o tym, że zbyt wiele kontroli i autorytetu też nie daje dobrych efektów wychowawczych, gdyż budzi opór, bunt i przekorę. Dla prawidłowego rozwoju dorastającego dziecka w domu musi panować atmosfera sympatii, życzliwości, przywiązania i miłości. Poglądy dziecka na ludzi, otoczenie kształtują się na podstawie osobistych doświadczeń. Istotne w rodzinie jest to, by każdy jej członek traktowany był w sposób poważny, tolerancyjny. Sprawy poszczególnych członków rodziny powinny być sprawą wszystkich domowników, tak samo jak rozwiązywanie problemów, konfliktów i podejmowanie ważnych decyzji. Trzeba pamiętać, że potrzeby duchowe dziecka - przyjaźń, miłość, wyrozumiałość są niejednokrotnie ważniejsze od potrzeb materialnych.

Rodzice powinni właściwie ukierunkować rozwój swoich dzieci. Życzliwe, poważne i przyjacielskie traktowanie pozwala na przetrwanie zaufania i miłości, co na pewno zaprocentuje w przyszłości. Kochajmy swoje dorastające dzieci mądrą miłością. Spieszmy się, bo... "szybko odchodzą".

Bibliografia:

1. Elżbieta Wójcik "O wychowaniu dzieci i młodzieży". Pelpin 1993, "Wydawnictwo Diecezjalne"
2. Jarosław Rudniański "Między Dobrem a Złem". Warszawa 1985, "Nasza Księgarnia".
3. J. Homplewicz "Etyka pedagogiczna". Warszawa 1996.
4. Maria Kwiek "Wychowanie do miłości". Wrocław - Poznań 1994.

Opracowanie: mgr Grażyna Urbanik

Wyświetleń: 892