Terapia pedagogiczna - specjalistyczne działania wobec dzieci z trudnościami w nauce podejmowane na terenie szkoły podstawowej.

Szkoła podstawowa jest miejscem podejmowania działań mających na celu niesienie pomocy dzieciom ujawniającym różnego rodzaju nieprawidłowości rozwoju i zachowania. Koryguje się je poprzez odpowiednie oddziaływania specjalistyczne o charakterze psychologiczno - pedagogicznym, profilaktycznym i medycznym. Jest to szczególnie ważne na początku kariery szkolnej dziecka.

Jedną ze specjalistycznych oddziaływań jest terapia pedagogiczna, ponieważ uczniowie z problemami w nauce zazwyczaj stanowią największą grupę w szkole. Skutki tych trudności są widoczne w wielu sferach funkcjonowania dziecka, ujawniać się mogą jako:
- Brak osiągnięć w nauce,
- Osiągnięcia nieadekwatne do możliwości,
- Zaburzenia aktywności,
- Zaburzenia emocjonalne,
- Zaburzenia relacji społecznych.

Brak osiągnięć w nauce, częste niepowodzenia zazwyczaj wiążą się z trudnościami w czytaniu, pisaniu, liczeniu i innych czynnościach szkolnych i odnoszą się do dzieci o:
- Inteligencji przeciętnej i niższej niż przeciętna
- Z zakłóceniami funkcji wzrokowych i słuchowych
- Z zakłóceniami i opóźnieniami rozwoju ruchowego razem z zakłóceniami procesu lateralizacji
- Zaburzonym rozwoju procesów emocjonalno - motywacyjnych
- Z zaburzeniami mowy
- Z zaburzeniami zdolności matematycznych
- Z zaburzeniami dynamiki procesów nerwowych

Trudnościom szkolnym często towarzyszą także trudności wychowawcze.
Terapia pedagogiczna stwarza dzieciom z zakłóceniami rozwojowymi możliwości wszechstronnego rozwoju.

W celu eliminowania niepowodzeń szkolnych oraz ich ujemnych konsekwencji oddziaływuje się za pomocą środków pedagogicznych na przyczyny i przejawy trudności dzieci w uczeniu się.

Terapię pedagogiczną prowadzi się w formie indywidualnej i grupowej (liczba uczestników zajęć wynosi od 2 do 5 uczniów), by spowodować określone, pozytywne zmiany w zakresie sfery poznawczej i emocjonalno - motywacyjnej oraz wiedzy i umiejętnościach dziecka.

W szkole terapia pedagogiczna odbywa się zazwyczaj w postaci zajęć korekcyjno - kompensacyjnych i wyrównawczych.

Celem terapii pedagogicznej jest:
- Stymulowanie i usprawnianie rozwoju funkcji psychomotorycznych
- Wyrównywanie braków w wiadomościach i umiejętnościach uczniów
- Eliminowanie niepowodzeń szkolnych oraz ich emocjonalnych i społecznych konsekwencji - dzieci wymagają wyrównywania braków w sferze psychicznej w skutek doświadczania negatywnych ocen i kar, a więc zainteresowanie ich tym co jest dla nich atrakcyjne i możliwe do osiągnięcia oraz dostrzeganie uzdolnień, sukcesów i pozytywnych cech.

Zajęcia prowadzą nauczyciele posiadający przygotowanie w zakresie terapii pedagogicznej.

W pracy z uczniem nauczyciele - terapeuci powinni uwzględnić następujące zasady:

Zasada 1: Indywidualizacji środków i metod oddziaływania korekcyjnego
- Dla każdego dziecka w grupie dobieramy indywidualny (inny) program.
- Dobieramy indywidualne metody dydaktyczne i wychowawcze do możliwości konkretnego dziecka.
- W toku zajęć kontrolujemy przebieg i wyniki pracy dziecka.
- Pomagamy w przezwyciężaniu trudności.
- Stosujemy indywidualne zabiegi wychowawcze i psychoterapeutyczne.

Zasada 2: Powolnego stopniowania trudności w nauce czytania i pisania, uwzględniającego złożoność tych czynności i możliwości percepcyjne dziecka
- Stosujemy stopniowanie trudności w zakresie objętości i przystępności opracowywanego materiału.
- Przechodzimy od ćwiczeń prostych, obejmujących niewielki zakres materiału do złożonych wymagających opracowania dużych partii materiału dydaktycznego.
- Przechodzimy do zadań trudniejszych wtedy, gdy dziecko sprawnie opanuje wcześniejsze, łatwiejsze.
- Ćwiczymy tak długo daną umiejętność, dopóki terapeuta nie ma poczucia, że dziecko wykonuje ją sprawnie.
- Nie ma czasowych reguł (rygorów) ćwiczenia danej umiejętności.

Zasada 3: Korekcji zaburzeń: ćwiczenie przede wszystkim funkcji najgłębiej zaburzonych i najsłabiej opanowanych umiejętności
- Im głębiej zaburzona dana funkcja tym większa podatność na zmęczenie dziecka, uważamy by do tego nie doszło.
- Nie ćwiczymy tylko jednej funkcji, bo może dojść do przetrenowania, zniechęcenia i powrotu do złych nawyków.
- Wskazana przemienność ćwiczeń - najgłębiej zaburzone funkcje z mniej zaburzonymi, bardziej sprawne z mniej, percepcja słuchowa z wzrokową.
- W ćwiczeniu czytania i pisania - łączenie ich w jednym zdaniu.
- Stosujemy przerwy na odpoczynek.

Zasada 4: Kompensacji zaburzeń: łączenie ćwiczeń funkcji zaburzonych z ćwiczeniami funkcji niezaburzonych w celu tworzenia właściwych mechanizmów kompensacyjnych
- Funkcje sprawniejsze wspierają czynności funkcji zaburzonych.
- Usprawniona zostaje integracja psychomotoryczna.

2 - "TP - specjalistyczne działania ..." Arleta Stankowska

Zasada 5: Systematyczności
- Zajęcia powinny odbywać się codziennie; lepiej 3x 20 minut niż 1 długie 60 minut.
- Przerwy w zajęciach powodują regres.
- Najbardziej męczące ćwiczenia percepcji słuchowej: nie powinny trwać każdorazowo dłużej niż kilka minut. Można jednak do nich kilkakrotnie wracać podczas zajęć, w przerwach stosując inny rodzaj ćwiczeń.

Zasada 6: Ciągłości oddziaływania psychoterapeutycznego
- Działania psychoterapeutyczne powinny towarzyszyć zabiegom dydaktycznym przez cały czas trwania zajęć terapii pedagogicznej.
- W pierwszym okresie działania psychoterapeutyczne powinny być dominujące.
- Pełnią funkcje profilaktyczne - chronią przed dalszymi negatywnymi następstwami niepowodzeń szkolnych.

Planując pracę terapeutyczną należy dokonać:
- Diagnozy przejawów i przyczyn trudności szkolnych dziecka
- Opracować ramowy indywidualny planu pracy z dzieckiem.

Plan powinien zawierać:
- Ćwiczenia korekcyjne zaburzonych funkcji
- Ćwiczenia korekcyjno - kompensacyjne funkcji zaburzonej w koordynacji z bardziej sprawnymi
- Ćwiczenia relaksacyjne i odpoczynkowe
- Oddziaływania psychoterapeutyczne

- Zaprogramować kolejne jednostki zajęciowe

Prowadząc terapię pedagogiczną przechodzimy przez kolejne jej etapy. Wyróżniamy wśród nich:

Etap przygotowawczy - pracujemy z dzieckiem na materiale konkretnym - obrazki i abstrakcyjnym - litery i figury geometryczne. Kształtujemy dojrzałość dziecka do nauki czytania i pisania poprzez wykonywanie:

Ćwiczeń usprawniających ogólne sprawności ruchowe i sprawności manualne:
- Ćwiczenia ogólnej sprawności ruchowej
- Ćwiczenia sprawności ruchowej
- Ćwiczenia rozmachowe
- Ćwiczenia manualne - usprawnianie małych ruchów ręki
- Ćwiczenia graficzne

Ćwiczenie funkcji wzrokowej i orientacji przestrzennej , które wpływa na opanowanie umiejętności czytania i pisania (ćwiczenia manualne pod kontrolą wzroku, ćwiczenia koordynacji wzrokowo - ruchowej):
- Spostrzegawczość
- Analiza wzrokowa
- Synteza wzrokowa
- Kierunkowość
- Pamięć wzrokowa

3 - "TP - specjalistyczne działania ..." Arleta Stankowska

Ćwiczenie funkcji słuchowej:

- Ćwiczenia wrażliwości słuchowej
- Koncentracja na bodźcach
- Różnicowanie dźwięków (otoczenia, nazwy liter - głoski)
- Pamięć słuchowa
- Ćwiczenia rytmiczne
- Ćwiczenia słuchu fonematycznego i fonetycznego (wyodrębnianie, różnicowanie, artykulacja)

Terapię właściwą - ćwiczenie nauki czytania i pisania na materiale obrazkowo - literowym (łączenie liter w sylaby i słowa). Po zakończeniu tego etapu dziecko umie czytać, rozumie to co czyta, przepisuje, napisze z pamięci proste słowa.

Doskonalenie umiejętności czytania i pisania - zajęcia o charakterze wyrównawczym; opanowywanie poprawności pisania, eliminowanie błędów ortograficznych (pracujemy głównie na materiale literowym, ale jeszcze wspomagamy się konkretnym).
Można samemu przygotować prostą pomoc dydaktyczną, która będzie służyła do przeprowadzenia wielu ćwiczeń w terapii pedagogicznej indywidualnej i grupowej dla dzieci z zaburzeniami pisania i czytania. Oto jedna z nich:

Opis pomocy:

1. 3 komplety obrazków przedstawiających np.:

LODY	OŁÓWEK	CZAPKA	ZESZYT	SZCZOTECZKA	PIERŚCIONEK	WAZON
CIASTKO	KWIAT	PASTA	SZALIK	SAMOCHÓD	MOTORÓWKA

2. Komplet kartoników z nazwami obrazków (liczba pojedyncza i mnoga)
3. Komplet kartoników z napisami ilości głosek , liter i sylab
4. Komplet kartoników z samogłoskami
5. Krzyżówki - "uzupełnianki"

Ćwiczenie percepcji wzrokowej i pamięci wzrokowej

Dobieranie par jednakowych obrazków - wykorzystujemy 2 komplety obrazków.
Nauczyciel - Rozkłada przed dzieckiem wszystkie obrazki
Polecenie - Uporządkuj te obrazki dobierając je w jednakowe pary
Dziecko - Układa np. samochód - samochód; kwiat - kwiat; wazon - wazon itd.

Dobieranie w pary odpowiednie przedmioty na obrazkach - wykorzystujemy 1 komplet obrazków.
N - Rozkłada przed dzieckiem wszystkie obrazki
P - Marysia zostawiła duży bałagan. Pomóż jej posprzątać. Dobierz w pary odpowiednie przedmioty. Czy jest coś, co nie pasuje do żadnej pary?
D - Układa np. ołówek - zeszyt; wazon - kwiat

4 - "TP - specjalistyczne działania ..." Arleta Stankowska

Odwzorowywanie układów obrazków - wykorzystujemy 2 komplety obrazków, jeden dla nauczyciela, jeden dla dziecka; obrazki leża przed dzieckiem
N- Układa przed dzieckiem ciąg złożony z 3, 4, 5, 6, ... obrazków (różne, równe - dowolność)
P - Ułóż tak samo, korzystaj z obrazków leżących z boku (pokazanie gestem obrazków)
D - Układa mając przed oczami wzór: czapka, zeszyt, pasta, ...

Odtwarzanie z pamięci układu elementów - wykorzystujemy 2 komplety obrazków, jeden dla nauczyciela, jeden dla dziecka
N - Układa przed dzieckiem ciąg złożony z 3, 4, 5, 6, ... obrazków (różne, równe - dowolność)
P - Obejrzyj dokładnie te obrazki, zapamiętaj jak są ułożone. Zakryję je, a ty ułóż je tak samo z pamięci - korzystaj z obrazków leżących z boku (pokazanie gestem obrazków). Czy już mogę zakryć?

Układanie obrazków w kolejności w jakiej były pokazywane - wykorzystujemy 2 komplety obrazków, jeden dla nauczyciela, jeden dla dziecka
N - Układa przed dzieckiem ciąg złożony z 3, 4, 5, 6, ... obrazków (różne, równe - dowolność) w długich i krótkich ekspozycjach
P - Ułóż obrazki w takiej samej kolejności

Ćwiczenia percepcji słuchowej - słuchu fonematycznego, analizy i syntezy słuchowej

Analiza sylabowa i głoskowa nazw obrazków - wykorzystujemy 1 komplet obrazków i kartoniki z napisem ilości sylab i głosek
N - Układa przed dzieckiem kartoniki z napisem ilości sylab, głosek; rozkłada obrazki
P - Nazwij obrazki, podziel nazwy na sylaby, głoski: ułóż obrazki pod napisami z ilością sylab, głosek

Analiza sylabowa i głoskowa nazw obrazków - wykorzystujemy 2 komplet obrazków
N - Rozkłada przed dzieckiem obrazki najpierw 1 komplet obrazków
P - Ułóż obrazki wg ilości sylab w nazwie obrazka od najkrótszych do najdłuższych
N - Rozkłada przed dzieckiem obrazki najpierw 2 komplet obrazków
P - Ułóż obrazki wg ilości głosek w nazwie obrazka od najkrótszych do najdłuższych

Rozpoznawanie określonej głoski w nagłosie - wygłosie nazw obrazków - wykorzystujemy 1 komplet obrazków
N - Rozkłada przed dzieckiem obrazki
P - Pokaż mi obrazek, w którego nazwie słyszysz na początku ... ? Pokaż mi obrazek, w którego nazwie słyszysz na końcu ... ?

Rozpoznawanie obrazków na podstawie pierwszych głosek ich nazw - wykorzystujemy 1 komplet obrazków
N - Rozkłada przed dzieckiem obrazki
P - Pokaż obrazek, którego nazwa rozpoczyna się na ... ?

5 - "TP - specjalistyczne działania ..." Arleta Stankowska

Ćwiczenia percepcji słuchowej i wzrokowej

Rozpoznawanie, wyszukiwanie i utrwalanie samogłosek w wyrazach - wykorzystujemy komplet wyrazów (liczba pojedyncza) i samogłosek, krzyżówka
N - Układa przed dzieckiem kartoniki z samogłoskami i wyrazami (odwrócone napisy)
P - Powiedz i pokaż, jakie samogłoski występują w wylosowanych przez ciebie wyrazach, na końcu uzupełnij krzyżówkę samogłoskami
D - Losuje wyraz, odczytuje samogłoski - może je również pokazać, by lepiej zapamiętało, na końcu uzupełnia samogłoskami krzyżówkę
N - Układa przed dzieckiem wyrazy (same lub z obrazkami, wersja trudna same obrazki) i samogłoski
P - Przeczytaj wyraz (wskaż obrazek, w którego nazwie), który ma następujące samogłoski - nauczyciel pokazuje samogłoski, które występują w danym wyrazie np. czapka - a, a; samochód - a, o, ó itd..., na końcu uzupełnij krzyżówkę.



6 - "TP - specjalistyczne działania ..." Arleta Stankowska



Utrwalanie kolejności alfabetycznej - wykorzystujemy komplet wyrazów
N - Układa przed dzieckiem wyrazy
P - Ułóż wyrazy w kolejności alfabetycznej, biorąc pod uwagę pierwszą literę;
P - Ułóż wyrazy w kolejności alfabetycznej, biorąc pod uwagę ostatnią literę

Ćwiczenie logicznego myślenia - wykorzystujemy 3 komplety obrazków
N - Pokazuje dziecku układ obrazków 4 lub 5, ułożonych następująco: 3 jednakowe obrazki i różny lub 2 razy po 2 pasujące do siebie obrazki i 1 różny
P - Który obrazek nie pasuje do pozostałych ?

Gramatyka - wykorzystujemy 3 komplety obrazków i napisy w liczbie pojedynczej i mnogiej
N - Układa przed dzieckiem napisy i zestawy obrazków mnoga - pojedyncza (2 szale - 1 szal)
P - Podpisz właściwym napisem

Odpoczynek - pamięć wzrokowa - wykorzystujemy 2 komplety obrazków
N - Rozkłada obrazki przy pomocy dziecka, tak by nie było widać obrazka
P - Odkrywamy na przemian po 2 obrazki. Jeśli będzie jednakowa para zabieramy ją, jeśli nie zakrywamy obrazki. Wygrywa mający więcej par. Gra - super pamięć

Opracowanie: mgr Arleta Stankowska
psycholog

Wyświetleń: 3918