Katalog

Małgorzata Łangowska
Zajęcia zintegrowane, Artykuły

Ćwiczenia usprawniające grafomotorykę ręki

- n +

Ćwiczenia usprawniające grafomotorykę ręki

Jak często wykazują obserwacje i doświadczenia nauczycieli przedszkoli i klas nauczania zintegrowanego, sprawność manualna i graficzna dzieci z jednego rocznika jest bardzo różna. Są dzieci, które bez specjalnego wysiłku uczą się rysunku, odwzorowywania, a później pisania. Jest ich większość. Ale są i takie, których ruchy są nieskoordynowane, ręce mało sprawne, a wykonanie czynności graficznej, (prostej) staje się dla nich problemem. Również prace plastyczne tych dzieci, pomimo największego wysiłku z ich strony - są niedokładne, niestarannie wykonane, często zabrudzone i zazwyczaj wypadają na niekorzyść w porównaniu z pracami swoich rówieśników. Zdarza się, że często niektórzy nauczyciele bądź rodzice nie zdają sprawy z trudności dziecka, posądzając je o lenistwo i niechęć do pracy. Czasami niewłaściwa ocena pociąga za sobą nieprawidłowe metody postępowania. Często zamiast pomocy stosuje się karę w postaci najróżniejszych form dyskryminacji dziecka. To z kolei rodzi żal i bunt, pogłębiając jeszcze bardziej istniejące trudności. Dziecko wtedy nie tyle nie może, nie umie, ile coraz częściej nie chce wykonywać prac graficznych związanych z nauką pisania. Dlatego rodzice powinni zdać sobie sprawę, że z dzieckiem o obniżonej sprawności manualnej i graficznej trzeba pracować nie tyle więcej, ile inaczej Trzeba dobierać odpowiednie ćwiczenia uwzględniające rodzaj zaburzenia oraz stopniować trudności tak, by dziecko widziało efekty swojej pracy i uwierzyło, że może wykonać powierzone mu zadania.

Zadaniem poniższych zestawów ćwiczeń jest udzielenie pomocy rodzicom w celu usprawnienia ręki dziecka, by mogło ono wykonać czynności wymagające precyzyjnych, drobnych ruchów, a przede wszystkim, by było w stanie pisać dostatecznie szybko i czytelnie. Przykładowe ćwiczenia usprawniające zaburzenia grafomotoryczne oparte są na ogólnie dostępnych publikacjach oraz materiałach pomocniczych znajdujących się w Miejskich Poradniach Psychologiczno-Pedagogicznych. Uwzględniając rodzaj zaburzenia oraz stopień trudności, podzielono je na cztery grupy ćwiczeń:

1. usprawniające całą rękę;
2. usprawniające dłoń i palce;
3. graficzne (bez liniatury)
4. przygotowujące do pisania w liniaturze i kratkach.


I. ĆWICZENIA USPRAWNIAJĄCE CAŁĄ RĘKĘ

Są one przeznaczone dla dzieci:
- z dużymi zaburzeniami sprawności manualnej, wymagających dodatkowej pracy nauczyciela w celu wyrównania braków;
- oburęcznych u których po obserwacji w grupie i przebadaniu w poradni Psychologiczno - Pedagogicznej ustalono, którą ręką dziecko powinno się posługiwać;
- leworęcznych, u których sprawność manualna jest obniżona.

Trudność w pracy z podanymi wyżej grupami dzieci polega na tym, iż po szeregu nieudanych prób są one często zniechęcone do rysunkowi przekonane o braku zdolności w tej dziedzinie. Ponieważ u dzieci z zaburzoną sprawnością ruchową występuje duże napięcie mięśniowe usztywniające rękę i utrudniające kierowanie ruchem, w pierwszym okresie prowadzenia ćwiczeń konieczne jest zmniejszenie tego napięcia poprzez ćwiczenia rozluźniające mięśnie. Są to ćwiczenia, podczas których dziecko wykonuje ruchy całą ręką.

Proponowane ćwiczenia:
1. Rysowanie w powietrzu, gumką na ławce, palcem na stole, na piasku;
- linii prostych poziomych (od strony lewej do prawej) i pionowych (z góry od dołu);
- kół i spirali, najpierw dużych, stopniowo coraz mniejszych ze zwróceniem uwagi na płynność ruchów, koła powinny być rysowane w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara;
- linii falistych, łuków otwartych u góry i u dołu, elementów podobnych do "e";
- prostych figur geometrycznych - trójkątów, kwadratów;
- znanych figur.

2. Wykonywanie wszystkich podanych w punkcie pierwszym ćwiczeń w takt dobrze dobranej melodii.
3. Malowanie grubym pędzlem przy użyciu farb lub pasteli najlepiej na pociętym papierze pakowym:
- zamalowywanie dużych płaszczyzn w pasy podłużne lub poprzeczne, jedno lub wielobarwne;
- malowanie dużych, stopniowo coraz mniejszych kół położonych obok siebie;
- malowanie farbami barwnych plam dowolnej wielkości;
- malowanie form okrągłych i falistych oraz spirali;
- próby malowania szlaczków z poznanych elementów;
- malowanie rysunków według wzoru.

II. ĆWICZENIA USPRAWNIAJĄCE DŁOŃ I PALCE

Wskazane są dla dzieci o mniejszej sprawności manualnej mających trudności z prawidłowym trzymaniem ołówka. U dzieci tych mogą występować dwa rodzaje zaburzeń:
- zbyt duże napięcie mięśni sprawiające, iż palce są wiotkie, trzymają ołówek zbyt lekko i łatwo go wypuszczają;
- zbyt duże napięcie mięśni powodujące usztywnienie palców i utrudniające prawidłowe uchwycenie pisaka.

Dla poprawienia sprawności palców dajemy dzieciom zadania, które muszą wykonać palcami z częstym stosowaniem chwytu pensetkowego.
Proponowane ćwiczenia:
1. Stukanie czubkami palców, na przemian różnymi palcami jednej lub obu rąk.
2. Malowanie suchym palcem na papierze zamalowanym farbą.
3. Lepienie z plasteliny:
- wałkowanie cienkich wałków i komponowanie różnych kształtów
- lepienie rozmaitych form
4. Modelowanie w glinie:
- wyciskanie w kulce wgłębienia np. miseczka,
- wyciskanie płaskorzeźb i reliefów,
- lepienie ludzików, zwierzątek itp.
5. Wykonywanie wydzieranek i naklejanek z papieru:
- oddzieranie pasków i tworzenie prostych kompozycji;
- tworzenie mozaiki,
- wydzieranie początkowo narysowanych, później bez rysowania na papierze.
6. Cięcie papieru:
- wycinanie po linii prostej, falującej i złamanej;
- wycinanie dużych i małych kół.
- Wycinanie figur geometrycznych, rysunków konturowych.
7. Wykonywanie prac z różnych materiałów:
- układanie z patyczków domków i płotków, z wzorem i bez;
- nawlekanie na nitki koralików, owoców jarzębiny itp. rzeczy;
- haftowanie na tekturkach z otworami;
- układanie kompozycji z figur geometrycznych.

III. ĆWICZENIA GRAFICZNE

Celem tych ćwiczeń jest wyrabianie płynności i precyzji ruchów ręki ustawionej tak jak do pisania. Podczas ćwiczeń zwracamy uwagę, by dziecko:
- zajmowało prawidłową postawę siedzącą;
- miało kartkę odpowiednio oświetloną;
- prawidłowo trzymało ołówek i właściwie układało kartkę.

U niektórych dzieci występuje skłonność do zbytniego kurczenia palców i ściskania ołówka, przez co ręka ulega zbyt szybkiemu zmęczeniu. Można wtedy dać dziecku obracać ołówek w kółko, przesuwać go w palcach od jednego do drugiego końca oraz na ściśnięciu i puszczaniu ołówka.

Proponowane ćwiczenia:
1. Kreślenie elementów literopodobnych:
- rysowanie ruchem ciągłym dowolnych kół;
- rysowanie elementów liter opartych na łuku, laski, półkola, ósemki;
- obrysowywanie figur geometrycznych - trójkątów, kół, itp.
2. Malowanie kredkami konturowych rysunków
- zakreskowywanie,
- zarysowanie płaszczyzn.
3. Przerysowywanie obrazków przy pomocy kalki technicznej.
4. Kolorowanie obrazków z książeczek do malowania.
5. Kopiowanie rysunków.
6. Rysowanie szlaczków i wzorów z elementów liter na papierze z narysowanymi dwoma poziomymi liniami w odstępach jeden centymetr.

IV. ĆWICZENIA PRZYGOTOWUJĄCE DZIECKO DO PISANIA W ZESZYCIE

Zostały wyróżnione spośród ćwiczeń graficznych ze względu na to, że powinny być prowadzone ze wszystkimi dziećmi mającymi podjąć naukę w klasie pierwszej. Podczas podanych niżej ćwiczeń wskazane jest zwrócenie specjalnej uwagi na dzieci, którym szczególną trudność sprawia rozpoznawanie linii i kratek oraz utrzymywanie się w liniaturze (szlaczki rysują nie poziomo, lecz ukośnie, wychodzą poza linię, rysują od lewej strony zeszytu) .
Proponowane ćwiczenia:
1. Rozpoznawanie linii w zeszycie:
- przeciąganie grubych linii kolorową kredką,
- zamalowywanie miejsc między liniami,
- wklejanie pasków kolorowego papieru między grubymi liniami,
- naklejanie szlaczków z figur geometrycznych,
- wycinanie i wklejanie w liniach poznanych liter i sylab.
2. Rozpoznawanie kratek w zeszycie:
- zaznaczanie konturów dużych kratek (4 małe) ,
- zamalowywanie dużych kratek,
- rysowanie konturów różnych figur w oparciu o kratki.
3. Rysowanie szlaczków z zachowaniem kierunku od lewej do prawej strony:
- z elementów liter w zeszycie liniowym dla klasy I;
- z figur geometrycznych w zeszycie kratkowanym,
- przez łączenie ze sobą kilku elementów liter,

Obok dzieci wykazujących zaburzenia manualne z przyczyn organicznych jest też grupa dzieci wykazujących podobne zaburzenia na tle emocjonalnym. Silne napięcie, zwłaszcza w sytuacjach społecznej ekspozycji, powoduje tak silne napięcie mięśniowe, że dzieci nie są w stanie wykonać prawidłowo czynności manualnych. W stosunku do tych dzieci należy unikać sytuacji stresowych i otoczyć je serdeczną opieką.
.
LITERATURA:

1. A. Balejko, "Wstępna ocena mowy i wymowy dziecka". Warszawa 1985.
2. I. Bielicka, "Malowanie dziesięcioma palcami". Warszawa 1964, nr 2 i 3.
3. M. Dmochowska, "Droga dziecka do nauki pisania". "Analiza procesu odwzorowywania graficznego". Warszawa 1999.
4. Z. Słobodzian, "Zanim dziecko rozpocznie naukę w szkole". Warszawa 1990.
5. H. Spionek, "Dziecko leworęczne". Warszawa 1982.

Opracowanie: Małgorzata Łangowska

Wyświetleń: 37765


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.