Środki masowego przekazu a dziecko

Wstęp.

Człowiek od najmłodszych lat rozwija się pod wpływem rodziny, różnych grup społecznych, instytucji, a także pod wpływem środków masowego przekazu, szczególnie telewizji. Telewizja zawładnęła życiem bardzo wielu dzieci i ich rodziców, podporządkowała sobie rozkład zajęć w ciągu dnia, burząc niejednokrotnie jego strukturę, przyciągając i zatrzymując na wiele godzin członków rodziny przed ekranem. Środowisko medialne nazywanej jest obecnie niewidzialnym środowiskiem wychowawczym.

Rozwój technicznych środków przekazu stwarza nową sytuacje dla oddziaływań wychowawczych. Jednocześnie ich powszechność sprawia, że nie możliwa jest pełna kontrola ich funkcjonowania. Treści przekazywane przez środki masowego przekazu stwarzają wiele problemów natury społecznej i wychowawczej. Człowiek zasypywany różnymi informacjami nie jest w stanie ich rejestrować, porządkować i wartościować.

1. Media a dzieci.

Wpływ telewizji na dzieci i młodzież jest głęboki i wielostronny. "Dzieci są szczególnie podatne na medialne oddziaływania, nie potrafią bowiem samodzielnie, w sposób trafny i mądry wybierać i oceniać przekazywane informacje. Środki przekazu angażują czas dziecka i odrywają je od ambitniejszych zajęć".[1]

Kultura masowa często sprzyja powstawaniu niektórych niekorzystnych postaw. Najwyraźniej widać to u dzieci, które nieraz wprost odwzorowują zachowania widziane na ekranie. "Szczególnie groźne wydaje się codzienne niemal oglądanie scen walki, przemocy i brutalności. Z czasem przestają one robić wrażenie na dzieci. Przenieść się to może na życie realne[...]"[2] Dzieci nie tylko naśladują widziane zachowania agresywne, ale po ich obejrzeniu stosują także inne formy i sposoby agresji.

Dzieci wychowywane na telewizyjnym obrazie nie potrafią myśleć samodzielnie, nie potrafią wyciągać wniosków. Widz pragnie utożsamiać się z bohaterem. Manipulacja w tym wypadku jest bardzo groźna, ponieważ wpływa na świadomość i podświadomość dziecka - widza.

Podkreślić należy, że dzieci stanowią też ważną grupę odbiorców reklam. Dzieci są bardzo chłonne na reklamy, rozmawiają jej językiem. Reklamodawcy interesują się dziećmi nie tylko ze względu na ich zróżnicowane oszczędności, ale przede wszystkim możliwość wpływania przez nich na rodziców, aby dokonali zakupów reklamowanych towarów.

W ten sposób środki masowego przekazu wchodzą w życie najmłodszych bez pośrednictwa, niestety, często rodziców i wychowawców.

Telewizja ingeruje w życie człowieka, narusza więzi rodzinne i komunikację między członkami rodziny.

2. Wychowawcze oddziaływanie mediów.

Socjolodzy, pedagodzy i psycholodzy dostrzegają w telewizji nie tylko niebezpieczeństwa, które ona przynosi, ale także ogromne możliwości wychowawcze. Aby jednak telewizja mogła spełniać swoja rolę wychowawcza potrzebna jest współpraca instytucji społecznych. Bardzo ważną rolę odgrywa rodzina. Rodzina powinna stanowić naturalny filtr odbieranych treści (szczególnie przez dziecko).

Media otwierają przed ludźmi ogromne możliwości. Przede wszystkim ułatwiają dostęp do wszelkiego rodzaju informacji. Umożliwiają też dostęp do sztuki na wysokim poziomie: teatru, filmu, muzyki.

Wychowawcze oddziaływanie mediów polega na tym, że przyspieszają proces wkraczania dzieci w kulturę, stwarzają możliwości naśladowania lansowanych wzorów zachowań. "Częstszy i chętny kontakt z programami multimedialnymi stwarza możliwość wzbogacenia zasobu umysłowego, stymulowania aktywności intelektualnej, społecznej. Daje to szansę wykorzystania treści zawartych w programach multimedialnych w realizacji zadań wychowawczych oraz rozwiązywaniu problemów i trudności wychowawczych".[3] Media dzięki prezentowanym treścią mogą być dla rodziców źródłem wiedzy, wzorów postępowania wychowawczego, metod oddziaływań wychowawczych, praktycznych wskazówek. Mogą także dostarczyć motywów do prowadzenia rozmów z dzieckiem oraz inspirować do podejmowania konkretnych działań wychowawczych.

Uświadomienie sobie niebezpieczeństw dla rodziny, niesionych przez kulturę masową, może stać się punktem wyjścia rozważań nad jej racjonalnym wykorzystaniem.

Właściwego korzystania ze środków masowego przekazu uczyć się dziecko powinno w szkole, tak jak uczy się korzystania z literatury. Jednakże istotne znaczenie ma tu rodzina.

Pierwszą zasadą korzystania ze środków masowego przekazu powinien być umiar. Trzeba samemu decydować co chcemy zobaczyć i usłyszeć.

Treści masowego przekazu mogą nie tylko dostarczyć tematów do rozmów i dyskusji oraz wzorów postępowania, ale mogą także stać się źródłem pomysłu do różnego rodzaju aktywnego spędzenia czasu.

Warto to wyszukać w programach radiowych i telewizyjnych, audycje które pobudzają twórczość dziecka, uczą malowania, deklamacji, śpiewu, rozwiązywania zagadek.

Kultura masowa, jeśli zostanie odpowiednio wykorzystana stwarza jeszcze jedną możliwość wychowawczą - jest to pomoc rodzinie w procesie uspołeczniania dziecka.

Rodzina powinna wprowadzać dziecka w jedność społeczną. W tym może pomóc kultura masowa. Informacje przychodzące przez różne kanały masowego oddziaływania mogą pomóc w wyzbywaniu się rodzinnego egoizmu, w spojrzeniu z pewnego dystansu na własne problemy i kłopoty.

3. Kultura masowa źródłem zagrożeń wychowawczych rodziny.

Odbiór treści kultury masowej zapełnia coraz szczelniej każda chwilę wolnego czasu, utrudnia przez to kontakty miedzy osobami, a w tym także kontakty między rodzicami a dziećmi. Członkowie rodziny mogą dzięki kulturze masowej a szczególnie telewizji spędzić więcej czasu obok siebie, ale nie z sobą.

Wypieranie z rodziny zabawy, będącej okazją do wspólnego działania, ułatwiającej proces uspołeczniania dzieci, przez rozrywkę, będącą tylko biernym odbiorem przygotowanych na zewnątrz treści, to drugie niebezpieczeństwo zagrażające rodzinie ze strony kultury masowej.

Najważniejszą funkcja rodziny jest zaspokojenie potrzeby bezpieczeństwa i miłości. Ale i tutaj kultura masowa niesie kolejne zagrożenie: nadmiar przenoszonych przez nią wrażeń i brak czasu na ich następne przyswojenie powodować może znieczulenie. Filmy ze scenami grozy i agresji mogą tu mieć szczególne znaczenie.

"Pod wpływem częstego oglądania obrazów przemocy telewizyjnej i stosowania jej w grach widzowie nie tylko nabierają przekonania o jej normalności, ale także reagują na nią obojętnie i obojętnieją wobec sytuacji przemocy także w życiu codziennym, nie mając poczucia winy przy własnych agresywnych zachowaniach"[4].

Jak do tej pory nie jest jednoznacznie określony wpływ gier komputerowych na psychikę dziecka. Żeby grać i wygrać, gracz musi się identyfikować z agresorem, który za przemoc jest nagradzany. Odbija się to na psychice i życiu młodego człowieka.

Zakończenie.

Sprzężenie niskiej kultury z możliwościami szerokiego oddziaływania mediów jest zjawiskiem niebezpiecznym. Media tworzą wirtualna rzeczywistość, a to prowadzi do zagubienia się człowieka w realnym świeci. Media są atmosferą, środowiskiem które nas otacza ze wszystkich stron, są nowym sposobem trwania przy życiu. Uwolnieni od ignorancji i coraz bardziej poinformowani powinniśmy odnajdywać się w świecie coraz bardziej zrozumiałym.

Dla współczesnego młodego człowieka świat mediów, zwłaszcza mediów elektronicznych, jest środowiskiem naturalnym, ale czy młodzi ludzie umieją się poruszać w tym swoistym "gąszczu medialnym". To właśnie psychologowie, pedagodzy, zatroskani o wychowanie młodzieży, że w ślad za znakomitym opanowaniem sztuki nośników informacji, w ślad za znajomością ciekawostek związanych z mediami powinna iść umiejętność krytycznego odbioru treści niesionych przez media masowe. Tej sztuki trzeba bowiem uczyć. W pierwszej kolejności powołani są do tego rodzice, później szkoła. Dość powszechnie uważa się, że media rozumnie wykorzystane i krytycznie odbierane służą przecież poszerzaniu wiedzy o świecie, kształtowaniu właściwych postaw, uczą otwartości na świat i ludzkie problemy.

Bibliografia:

1. Braun - Gałkowska M., Psychologia domowa, Olsztyn 1989,
2. Czuba K., Media i władza, Warszawa 1998,
3. Gałaś M., Przemoc w mediach, "Edukacja" 1998, nr 2,
4. Izdebska J., Rodzina - dziecko - telewizja, Białystok 1996,
5. Lepa A., Pedagogizacja mass mediów, Łódź 1998,
6. Wychowawca nr 11 (107), Kraków 2001,
7. Wychowawca nr 1 (109), Kraków 2002,

Opracowanie: Danuta Wysocka

Wyświetleń: 1896