Katalog

Aleksandra Wtorek
Geografia, Artykuły

Rola wycieczek turystyczno-krajoznawczych w procesie wychowawczym

- n +

Rola wycieczek turystyczno - krajoznawczych w procesie wychowawczym.

W czasie nauki dziecko w kolejnych etapach kształcenia od szkoły podstawowej poprzez gimnazjum aż po szkołę średnią uczestniczy w różnego rodzaju wycieczkach. Wycieczki powinny stanowić integralną część procesu dydaktycznego. Dają możliwości pogłębienia wiedzy z wielu dziedzin. Trzeba pamiętać, że jednocześnie pełnią ważną rolę wychowawczą.

W etapie kształcenia zintegrowanego organizowane są początkowo przez wychowawcę klasy w najbliższe otoczenie ucznia. Młodzi odkrywcy zapoznają się walorami krajoznawczymi własnej dzielnicy, miasta i powiatu. Celem zwiedzania są najczęściej najbliższe zabytki /np. zabytkowe kamienice, zamek, kościół, muzeum/, obiekty przyrody ożywionej /pomniki przyrody np. zabytkowe drzewa / i nieożywionej /np. głazy narzutowe, jaskinie / oraz instytucje / straż pożarna, policja, wojsko /. Jest to niewątpliwie turystyka bardzo radosna. Zainteresowanie dzieci jest ogromne każdą dla nich nowością. Z przyjemnością można obserwować jak uczniowie z wypiekami na twarzy słuchają legend związanych ze swoją miejscowością, oglądają eksponaty w muzeum czy też zapoznają się z tajnikami pracy policjanta, strażaka czy żołnierza. Szczególną atrakcją jest możliwość ubrania hełmu strażackiego, włączenia syreny w radiowozie policyjnym i spojrzenie na świat z wojskowego wozu bojowego. Z biegiem czasu rozszerza się zarówno zakres tematyczny, jak i obszar zainteresowania turystycznego. Pojawiają się inne cele i zadania. A na koniec tego etapu kształcenia/ np. na Śląsku / popularne jest organizowanie dla dzieci dłuższego wyjazdu w czasie roku szkolnego w formie tzw. "zielonych szkół" gdzie wypoczynek i krajoznawstwo połączone są ze zdobywaniem wiedzy szkolnej.

W starszych klasach szkoły podstawowej zaczyna się typowa turystyka wyjazdowa. Wyjazdy są w większości jednodniowe Pierwsze wycieczki odbywają się w ramach własnego województwa bądź w jego najbliższe otoczenie. Głównie mają na celu działania dydaktyczne Zapoznanie z warunkami środowiska geograficznego, historią oraz kulturą materialną regionu, województwa i krainy geograficznej to najważniejsza grupa zadań. Uczeń w procesie dydaktycznym zostaje postawiony w nowej sytuacji. Należy przyzwyczajać do innej formy uczenia. Żadna lekcja przeprowadzona nawet w najlepiej wyposażonej pracowni nie ma możliwości tak wszechstronnego oddziaływania jak zajęcia w terenie. Taki sposób umożliwia pełniejszą korelację przedmiotową.

Kolejnym etapem rozszerzenia działań turystyczno-krajoznawczych jest szkoła gimnazjalna. Powszechne są jednodniowe i kilkudniowe wycieczki turystyczno-krajoznawcze oraz przedmiotowe i wieloprzedmiotowe. Uczniowie zaczynają zapoznawać się też z innymi formami turystyki: rajdy, złazy, turystyka kwalifikowana. Każda z tych form pełni ważną funkcję dydaktyczną. Organizatorzy, którymi są nauczyciele i wychowawcy przede wszystkim na nią kładą duży nacisk, szczególnie od momentu realizowania w szkołach licznych ścieżek dydaktycznych.

Jeszcze w pełniejszym zakresie można rozwijać turystykę w szkole ponadgimnazjalnej. Do tego w największym stopniu predestynowane są licea ogólnokształcące. Młodzieży można proponować różnorodne formy. Popularną formą są klasowe wycieczki turystyczno-krajoznawcze najczęściej odbywające się raz do roku jesienią lub na wiosnę. Coraz większą popularnością cieszą się również wycieczki przedmiotowe: od wyjazdów typowo geograficzno-przyrodniczych przez wyjazdy teatralne aż po wszelkiego rodzaju wyjazdy do muzeum czy też na wyższe uczelnie by uczestniczyć w wykładach i pokazach. W trakcie wycieczek realizuje się różnego rodzaju cele dydaktyczne ze ścieżkami włącznie. Licealiści otwarci są też na inne formy, chętnie uczestniczą w turystyce kwalifikowanej np. wyjazdach rowerowych, spływach kajakowych czy turystyce górskiej. Każda z tych form realizuje swoje cele i ma licznych zwolenników.

Przy realizacji tak licznych i różnych celów dydaktycznych szczególną uwagę zajmują cele wychowawcze. Wszelkiego rodzaju wycieczki turystyczno-krajoznawcze na każdym etapie kształcenia pełnią rolę wychowawczą mimo, że nie są one ujmowane na pierwszym planie.

W czasie wycieczek można lepiej poznać swoich wychowanków, obserwować ich zachowanie i styl bycia. Uczniowie trochę inaczej się zachowują niż na zajęciach w szkole. Są rozluźnieni, nie muszą udawać, nie stresują się. Taka atmosfera umożliwia lepszy kontakt nauczyciela z wychowankami. Tym samym nauczyciel ma lepsze i pełniejsze możliwości oddziaływania.

Oddziaływanie w takich warunkach jest bardziej wszechstronne. Najczęściej tak planuje się wycieczkę, by można realizować kilka zadań wychowawczych wzajemnie się uzupełniających.

Można je podzielić na kilka rodzajów:

Wychowanie patriotyczne

Realizuje się poprzez zapoznanie uczniów z historią własnego regionu i kraju. Zawsze jest ku temu okazja w czasie wszelkiego rodzaju wyjazdów turystycznych nawet niedaleko miejsca zamieszkania. Często uczniowie dopiero wtedy dowiadują się o ważnych wydarzeniach historycznych dotyczących własnej miejscowości, regionu czy kraju. Uczniom łatwiej przyswaja się wiedzę, gdy mogą zobaczyć miejsca wydarzeń i "dotknąć" pamiątki z historią związane. Szczególne miejsce w wychowaniu patriotycznym stanowią ekspozycje muzealne. Trzeba sobie uświadomić, że w dorosłym życiu rzadko samemu idzie się na wystawę do muzeum. Rola szkoły w tym wypadku jest nieoceniona.

Taką lekcją patriotyzmu jest zwiedzanie pól bitewnych, siedzib władców i miejsc martyrologii Polaków, a także zabytków architektury. Coraz częściej jest też możliwość zwiedzania parlamentu na szczeblu wojewódzkim oraz krajowym i uczestniczenie w spotkaniach z radnymi i posłami.

Formą patriotyzmu jest również propozycja uczczenia świąt narodowych poprzez uczestniczenie w rajdach, czego przykładem jest organizowany przez koło turystyczne w naszej szkole w dniu 11 listopada "Rajd Niepodległości".

Wychowanie regionalne

Związane jest ściśle z wychowaniem patriotycznym. Skupia się przede wszystkim na zapoznawaniu z wszystkim, co cenne w miejscu urodzenia i zamieszkania uczniów. Zadaniem organizatorów turystyki jest pokazanie przeszłości, tradycji, kultury, piękna środowiska geograficznego i współczesnego oblicza własnego regionu. Uczniom wskazuje się na te elementy, które warto pielęgnować i rozwijać, by młodzi ludzie czuli się związani ze swoim miastem i regionem. By mogli być z nich dumni. Poznanie ułatwia rozumienie problemów "ziemi rodzinnej" i wskazuje młodemu człowiekowi na możliwości znalezienia we własnym środowisku swojego miejsca. Bezcenne są wycieczki do obiektów zabytkowych, miejsc pamięci, rezerwatów przyrody / szczególnie na Śląsku, który w większości kojarzy się z degradacją środowiska / oraz uczestniczenie w spotkaniach z wybitnymi postaciami miasta i regionu. Wskazane byłoby również odwiedzenie miejscowych zakładów pracy. Jest to atrakcja zarówno dla najmłodszych, jak i starszych uczniów.

Wychowanie społeczne

Umożliwia wskazanie na pewne wzorce zachowań i ich propagowanie. Duże pole do popisu dają kilkudniowe wyjazdy. W ich trakcie kształtuje się umiejętność współdziałania w grupie na wielu płaszczyznach. Zaznacza się m. in. w przygotowywaniu wspólnych posiłków i kulturze ich spożywania, codziennym utrzymaniu porządku, zachowaniu w czasie zwiedzania czy też w miejscach noclegowych. Jest możliwość kształtowania kultury zachowania w czasie przejazdu autokarem i innymi środkami komunikacji.. Ważnym elementem jest zwracanie uwagi na strój uczestników, odpowiedni do rodzaju imprezy turystycznej i sytuacji. Oddziaływanie wychowawcze w tym wypadku nie tylko należy do nauczycieli i opiekunów. Bardzo często nieświadomie sama grupa rówieśnicza spełnia takie funkcje, wymuszając pewną kulturę zachowania. Aspołeczne postawy zazwyczaj nie są tolerowane w zespołach klasowych. Większość z biegiem czasu dostosowuje się do wymogów grupy, by być przez nią akceptowanym. Każdy wyjazd daje wychowawcy możliwość obserwowania stosunków społecznych panujących w grupie i całym zespole klasowym. To co skrywane jest skrzętnie na zajęciach lekcyjnych najczęściej ujawnia się w czasie wyjazdów. Obserwacje pozwalają na pełniejszą prace wychowawczą już po powrocie z wycieczki.

Ważnym celem społecznym wycieczek jest integracja zespołu klasowego i umożliwienie uczniom nawiązanie kontaktów koleżeńskich, ten aspekt szczególnie jest ważny w klasach pierwszych.

Wychowanie estetyczne

Polega przede wszystkim na kształceniu wrażliwości młodego człowieka na piękno i sztukę, umożliwieniu kontaktu z różnymi dziedzinami sztuki. Można je realizować w czasie każdej wycieczki turystyczno - krajoznawczej. Okazją jest zwiedzanie zabytków architektury świeckiej i sakralnej. Szczególne miejsce w wychowaniu estetycznym zajmują zajęcia w muzeach i wyjścia na wystawy. Ponadto warto co jakiś czas zorganizować uczniom wyjazd do teatru, co może się odbywać w ramach wycieczek turystyczno- krajoznawczych.

Dzięki temu wzbogacony jest ich program. Atmosfera panująca w teatrze jest równie ważna jak sama sztuka. Obcowanie ze sztuką w jej "świątyni" ma niebagatelne znaczenie. Umożliwienie odbioru sztuki na najwyższym poziomie kształtuje osobowość młodego człowieka i jego stosunku do kultury, a pośrednio również do otaczającego świata.

Wychowanie zdrowotne

Wycieczki turystyczno-krajoznawcze dają szansę poprawy kondycji, kształtują nawyki aktywnego wypoczynku i regenerują siły. Wskazują na różnorodne możliwości spędzania wolnego czasu. Wówczas za normalne przyjmuje się spędzenie wolnych chwil na łonie natury, utrwala się przekonanie o pozytywnym oddziaływaniu na człowieka spaceru, korzystania z basenu, przejażdżki na rowerze czy też wyjazdu w góry. Proponując uczniom aktywny wypoczynek jest szansa, że ten model upowszechni się w ich życiu. Przyzwyczajenie do wysiłku fizycznego poprawia stan zdrowia, wpływa na dobre samopoczucie, przyczynia się do poprawy samooceny i optymistycznego spojrzenia na świat. Część uczniów, którzy są uprzedzeni do wysiłku fizycznego ze względu na słabe oceny z zajęć wychowania fizycznego czy też kłopoty zdrowotne, dzięki turystyce często zmienia nastawienie.

Zauważa się również pozytywny wpływ wyjazdów wymagających pewnego wysiłku fizycznego na relacje koleżeńskie. Wspólne pokonywanie trudności np. w czasie wycieczki górskim szlakiem konsoliduje zespół klasowy i daje jej uczestnikom wiele satysfakcji. Uczniowie chętnie się wspierają i cieszą każdym sukcesem. Taka forma wyjazdów znajduje uznanie wśród uczniów.

Wychowanie ekologiczne

Najczęściej realizowane jest, gdy trasa wycieczki wiedzie na łono przyrody w szczególności do Parków Narodowych i innych form ochrony np. rezerwatów, parków krajobrazowych. Popularną formą są wyjazdy klasowe, wycieczki rowerowe do lasu albo w góry.

Uczniowie poznając piękno fauny i flory uczą się szacunku do otaczającego świata. W czasie różnorodnych zajęć w terenie kształtuje się odpowiedzialny stosunek do środowiska a młodzi ludzie w większym stopniu rozumieją potrzebę jego ochrony.

Wychowanie ekologiczne niekoniecznie związane jest z odległymi podróżami, równie dobrze ochronę przyrody można propagować w muzeach regionalnych i przyrodniczych, gdzie stosuje się obserwację ukierunkowaną.

Wycieczki turystyczno- krajoznawcze są jednocześnie doskonałą formą realizowania ścieżek edukacyjnych..

Opracowanie: Aleksandra Wtorek

Wyświetleń: 5433


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.