Stres i sposoby radzenia sobie z nim.

Pojęcie stresu należy do coraz częstszych terminów, które pojawiają się w życiu każdego, nawet młodego człowieka. O stresie mówimy gdy mamy do czynienia z egzaminem, klasówką, z publicznym wystąpieniem, z relacjami z nowymi osobami i w wielu jeszcze innych sytuacjach, o których nie sposób nawet wspomnieć w jednej publikacji. Aby sobie radzić z taką sytuacją, trzeba poznać najpierw jego istotę, uświadomić źródła i sposoby radzenia z nim.

Na podstawie definicji biologicznej to wskaźnik zużycia i wyczerpania organizmu, nieswoista reakcja organizmu na wszelkie stawiane mu żądania.

W ujęciu psychologów jest to określona relacja między osobą a otoczeniem, która oceniana jest przez tę osobę jako obciążająca jej zasoby i zagrażająca jej dobrostanowi. Są dwa rodzaje oceny sytuacji: pierwotna (jakie znaczenie ma dana relacja dla własnego położenia: bez znaczenia, sprzyjająco - pozytywna, stresująca. W tym ostatnim przypadku ocena stresująca może dotyczyć krzywdy lub straty, zagrożenia, wyzwania). Ocena wtórna pojawia się później po dogłębniejszym przeanalizowaniu.

Zdaniem Reykowskiego czynnikami odpowiedzialnymi za stres są: docierające do podmiotu informacje obciążające system nerwowy.

Sytuacje, które potęgują te zjawiska to w szczególności:
- przeszkody
- zagrożenia
- deprywacje
- przeciążenia
- konflikty.

Natomiast reakcja na stres ma aspekty:
1. fizjologiczne
2. emocjonalne
3. behawioralne
4. poznawcze.

Najbardziej interesowałyby mnie sytuacje konfliktowe w takim aspekcie, aby wykorzystać je w sposób najmniej obciążający strony, gdy się już jakiś konflikt pojawi i nie ma możliwości jego uniknięcia. Zresztą unikanie konfliktów też nie jest rozwiązaniem idealnym.

Konflikt pojawia się wówczas gdy występuje sprzeczność między dążeniami jednej osoby: np. wybór mniejszego zła, gdy cel zaspakajający potrzebę ma dwie wartości: pozytywną i negatywną: np. chciałabym przeczytać znajomym swój wiersz, ale wstydzę się.

Radzić sobie w sytuacjach stresowych - to znaczy sprostać specyficznym wymaganiom zewnętrznym lub wewnętrznym, ocenianym jako wymagające wielkiego wysiłku lub przekraczające możliwości jednostki.

Radzenie sobie polega na wykorzystywaniu własnej odporności na stres w celu opanowania krótkotrwałej reakcji wywołanej przez stresor.

Każda strategia radzenia sobie ma trzy komponenty:
- racjonalność - trafna, obiektywna ocena sytuacji
- elastyczność - dysponowanie różnorodnymi strategiami radzenia sobie z czynnikami stresującymi i gotowość brania ich wszystkich pod uwagę
- dalekowzroczność - zdolność do przewidywania konsekwencji naszych różnych strategii radzenia sobie.

Sposoby radzenia sobie można podzielić na:
1. skoncentrowanie na problemie - czyli działania ukierunkowane na opanowanie czynników wywołujących stres (taktyki: monitorowanie stresu - czyli uświadomienie sobie napięcia i możliwych jego przyczyn, strukturalizacja - czyli zbieranie informacji o stresorze, przegląd dostępnych zasobów i planowanie ich wykorzystania, wykorzystywanie umiejętności społecznych czyli asertywność, ujawnianie siebie, zwiększające wsparcie społeczne, ułatwiające negocjacje i komunikowanie się).
2. skoncentrowanie na emocjach - ukierunkowane na opanowanie reakcji emocjonalnej związanej z czynnikiem stresogennym (taktyki: ponowna ocena poznawcza, szukanie dobrych stron, unikanie, zaprzeczanie, humor, praca, hobby, ćwiczenia fizyczne, techniki relaksacji).

Mogą być one stosowane równocześnie.
Reakcja na stres może być zróżnicowana, zmiany w ludzkim zachowaniu mogą mieć charakter niespecyficzny (przebiegają one w fazach mobilizacji, rozstrojenia i destrukcji), lub specyficzny (zmiany polegające na uruchomieniu czynności umożliwiających radzenie sobie w sytuacji trudnej i osiągnięcie odporności na wywołany stan stresu). Mogą to też być zmiany w sferze ekspresji emocjonalnej.

Zmiany specyficzne dzielą się na: działania służące zwalczaniu stresu (dążenie do celu mimo stresu) i działania o charakterze obronnym (rezygnacja z celu, ucieczka, wycofanie, agresja, mechanizmy obronne).
Zwalczanie stresu współwystępuje z fazą mobilizacji, obrona z fazą rozstrojenia i destrukcji.

Zmiany w ekspresji emocjonalnej są najkorzystniejsze zazwyczaj w fazie mobilizacji, później słabnie kontrola i może wywoływać reakcję niewspółmierną do siły bodźca.

Znajomość powyższych zasad, strategii i sposobów radzenia sobie ze stresem pozwala nie tylko na efektywną pracę, lepsze samopoczucie, ale także na zdolności empatii w sytuację wychowanków, którzy takiej wiedzy nie posiadają. Ponadto należy wszystkie te fakty uświadamiać młodzieży, aby potrafiła się odnaleźć w otaczającej nas czasami niełatwej rzeczywistości i odczytywać ze zrozumieniem sygnały pochodzące od innych ludzi i umieć na nie reagować.

Opracowanie: mgr Agnieszka Gregrowicz

Wyświetleń: 1068