Specyfika nauczania dorosłych.

System oświaty poza szeroko pojętym kształceniem dzieci i młodzieży obejmuje również instytucje oświaty dorosłych. Ich zadaniem jest zapewnienie każdej jednostce możliwości stałego rozszerzania zakresu wykształcenia ogólnego czy zawodowego. Oświatę dorosłych cechuje wielka różnorodność form i placówek. O ile bowiem szkoły i instytucje wychowania dzieci i młodzieży różnią się wprawdzie pod względem treści i metod pracy, to jednak ich systemy organizacyjne i cele wychowawcze są podobne. Natomiast formy oświaty dorosłych z trudem dają się sklasyfikować ze względu na swą złożoność organizacyjną, bardzo różne treści i metody działania
Zastanawiając się nad problemem edukacji dorosłych należy zwrócić uwagę na fakt, że wraz z rozwojem i zmianami zachodzącymi we współczesnym społeczeństwie postindustrialnym przeżywa ona swój renesans. Nie sposób jednak nie zadać kilku pytań:

1. Czy edukacja dorosłych jest konieczna? Czy może należałoby jedynie wyposażyć młodzież szkolną w niezbędny zestaw umiejętności, który pozwoliłby im w sytuacji zmian, szybko się do nich dostosować. No cóż, wydaje się to być mało realne, a nadto futurystyczne. Z jednej bowiem strony dobrze wykształcone kadry stanowią najważniejszą część zasobów każdej firmy. Ludzie, nazywani zasobami, tworzą, zarządzają i wykorzystują inne zasoby. Z drugiej zaś strony praca zawodowa zajmuje znaczące miejsce w życiu ludzi dorosłych, tym bardziej znaczące, im bardziej jest to praca wyżej kwalifikowana, wymagająca wyższego poziomu wykształcenia i kompetencji. Rozwój zawodowy i kariery są powszechnie uznawane za pozytywne wartości. Podnoszenie poziomu wiedzy, zdobywanie nowych kompetencji jest cenionym sposobem zdobywania prestiżu społecznego. Kariera zawodowa, sukces w pracy są cenionymi dobrami, które w normalnie funkcjonujących organizacjach zdobywa się między innymi przez edukację. Tak więc zarówno pracodawcy, jak też pracownicy zainteresowani są rozwojem kompetencji zawodowych i ich doskonaleniem.

2. Czy osoby dorosłe są w stanie uczyć się efektywnie? Na pytanie to odpowiadają wyniki badań nad procesami uczenia się ludzi w różnym wieku i uwarunkowaniami tych procesów. A więc psychologia rozwoju dorosłego w dużej mierze wyjaśnia, od czego zależy efektywność i skuteczność kształcenia. Człowiek dorosły, mimo postępującego procesu starzenia się biologicznego, przez całe życie dysponuje znacznym potencjałem rozwoju i możliwościami uczenia się.

Badanie wykazały, iż za procesy uczenia się dorosłych odpowiada tzw. inteligencja skrystalizowana, wykorzystująca nabyte doświadczenia i nawyki umysłowe, wzrost płynności słownej, nowe strategie myślenia i organizacji wiedzy. Ten typ inteligencji, w przeciwieństwie do tzw. inteligencji płynnej, wrodzonej, może rozwijać się prawie przez całe życie człowieka, pod warunkiem, że będzie on nieustannie aktywny umysłowo. Ludzie, których życie było stałym, intensywnym procesem edukacji, uczą się przez całe życie i są w stanie uzyskiwać znaczące efekty. Najszybciej i najsprawniej dorośli uczą się tego, co jest związane z ich działaniem celowym, a więc z pracą zawodową, szczególnie taką, która stawia wysokie wymagania pracownikowi. Taka praca zapewnia człowiekowi mimo zaawansowanego wieku wysoki poziom w dziedzinach, w których specjalizował się przez lata. Często wiedza i umiejętność tworzą nową jakość, nazywaną mądrością, wynikającą z operacji intelektualnych wykonywanych na nagromadzonym bogatym doświadczeniu.

Warunkiem rozwoju jest nieustanna aktywność umysłowa. Tak jak ćwiczenia fizyczne podtrzymują sprawność ciała, tak ćwiczenie umysłu zapewnia długotrwałą zdolność uczenia się. Skuteczność uczenia się pracowników zależy w pierwszym rzędzie od ich doświadczeń edukacyjnych w życiu i aktywności w gromadzeniu wiedzy. Umysł ludzki to pojemnik, który im więcej otrzymuje, tym więcej gotów jest przyjąć bez zagrożenia przeciążeniem. Jeśli się go "nie obciąża" - staje się mniej sprawny. Mądrość - jako wynik połączenia dużej wiedzy ze sprawnym, wnikliwym myśleniem i racjonalnym zachowaniem, służy edukacji.

Umiejętności interpersonalne kształtujemy przede wszystkim w działaniu, poprzedzając prezentacje i ćwiczenia wyjaśnieniami i przykładami. W kształceniu zawodowym należy wykorzystywać potrzebę aktywności w zdobywaniu wiedzy i umiejętności, jakie mają dorośli. Metody aktywizujące są o 70% skuteczniejsze niż metody przekazu informacji w postaci wykładu. W działaniu czy rozwiązaniu problemów bezpośrednio związanych z pracą stopień zapamiętywania wyraźnie wzrasta.

3. Czy istnieje korelacja np. pomiędzy długowiecznością a inteligencją?
Otóż w 1932 roku kilkadziesiąt tysięcy szkockich uczniów rocznika 1921 poddano testowi na iloraz inteligencji. Była to inicjatywa awangardowa, lecz jej rezultaty poszły w zapomnienie. I dopiero po 60 latach zostały odnalezione. Odszukano wówczas żyjących jeszcze uczestników tego eksperymentu i ponownie poddano ich badaniom.

Wyniki były szalenie interesujące. Okazało się bowiem, że 70 - latkowie sprostali próbie równie dobrze, a nawet nieco lepiej niż w latach swego dzieciństwa i że do obecnych czasów dożyło o wiele więcej osób, które za młodu osiągnęły wysoki IQ.

Inne badania również potwierdzają tezę, że najmniej inteligentni i najsłabiej wyedukowani ludzie umierają wcześniej.

Wnioski oczywiście nasuwają się same: Inteligentni żyją dłużej! Aby jednak tak się stało należy poddać się procesowi ciągłej adaptacji intelektualnej, zawodowej i psychicznej. Wynika stąd konieczność ciągłego doskonalenia wykształcenia i kwalifikacji.

Nie jest to wszakże bardzo odkrywcze, gdyż doskonale wiemy, iż "Człowiek uczy się całe życie" - co z jednej strony nie najlepiej nim świadczy, z drugiej zaś doskonale wróży takim ośrodkom jak ten, w którego otwarciu mamy zaszczyt uczestniczyć.

Opracowanie: Agata Lorens

Wyświetleń: 2908