Dojrzałość szkolna

Pojęcie dojrzałości szkolnej.

Problem dojrzałości szkolnej należy do zagadnień z pogranicza psychologii rozwojowej i wychowawczej. Chodzi o odpowiedz na pytanie - Jaki stopień rozwoju fizycznego i psychicznego umożliwia dziecku sprostanie wymaganiom szkoły.

Dojrzałość szkolna można ujmować jako "moment równowagi między wymaganiami szkoły a możliwościami rozwojowymi dziecka", albo "jako długotrwały proces przemian psychofizycznych, który prowadzi do przystosowania się dziecka do szkolnego systemu nauczania początkowego". Oba ujęcia mówią o wzajemnym powiązaniu. Dojrzałość szkolna nie jest więc uwarunkowanym biologicznie etapem samorzutnego rozwoju, lecz składają się na nią różne doświadczenia dziecka w sferze motorycznej, umysłowej, emocjonalnej i społecznej. Ocena stopnia dojrzałości szkolnej dokonana jest zarazem oceny poziomu rozwoju dziecka w danym momencie: ocena ta dokonana jest jednak z określonego punktu widzenia - gotowości do rozpoczęcia nauki w szkole.

S. Szuman przez pojęcie dojrzałości szkolnej rozumie: "(...) osiągnięcie przez dzieci takiego poziomu rozwoju fizycznego, psychicznego i społecznego, który czyni je wrażliwymi i podatnymi na systematyczne nauczanie i wychowanie w klasie pierwszej szkoły podstawowej".

Wrażliwość na naukę w szkolną przejawia się przede wszystkim w zainteresowaniu szkołą dziecka i wiadomościami i umiejętnościami, jakie może tam sobie przyswoić. Fakt, że dziecko chętnie chodzi do szkoły i chce się uczyć, jest jednym ze sprawdzianów dostatecznego stopnia owej wrażliwości.

Podatność na nauczanie i wychowanie w szkole polega na tym, że to, czego dziecko się uczy, jest dla niego przystępne i zrozumiałe. Wskaznikiem podatności jest również umiejętność podporządkowania się wymaganiom nauczyciela i regulaminu szkolnego oraz zdolność do harmonijnego współżycia z kolegami.

Należy nadmienić, iż psychologowie od początku rozpatrywali zagadnienie dojrzałości szkolnej m.in. od strony praktycznej i użytkowej proponując rozmaite metody mające na celu ustalenie stopnia dojrzałości szkolnej dziecka na podstawie określenia szeregu właściwości rozwojowych przyszłego ucznia, takich, które miały zapewnić mu powodzenie w szkole.

DAWNIEJSZE I WSPÓŁCZESNE BADANIA NAD DOJRZAŁOŚCIĄ SZKOLNĄ

Początkowo dominowała tendencja do intelektualizacji zagadnienia dojrzałości szkolnej. Gdy okazało się w praktyce, że normalny a nawet wyższy poziom inteligencji nie zawsze jest równoznaczny z gotowością do nauki, podjęto badania nad innymi funkcjami poznawczymi, które wyznaczałyby możliwość przystąpienia przez dziecko do uczenia się podstawowych sprawności i umiejętności, takich jak czytanie, pisanie i liczenie.

Przedstawiciele tzw. szkoły lipskiej, przypisywali główne znaczenie szeroko rozumianej dojrzałości umysłowej, której składnikami były w ich mniemaniu zarówno odpowiedni zasób słów i pojęć, jak też spostrzegawczość, dobra pamięć oraz sprawność i giętkość procesów myślenia. Skonstruowane przez H. Winklera testy do badania dojrzałości szkolnej zawierają zadania nastawione na pomiar zdolności obserwacji, ujmowania kształtów, poziomu pamięci ruchowej, wzrokowej, słuchowej, werbalnej, umiejętności kombinowania, rozumowania i tworzenia pojęć.

Te cechy, zwłaszcza umiejętność skupiania uwagi w powiązaniu ze zdolnością do działania intencjonalnego, tj. do podejmowania przez dziecko czynności zmierzających do określonego celu i doprowadzenia ich do końca mimo pewnych przeszkód, uwydatnili w swoich pracach na temat dojrzałości szkolnej psychologowie ze szkoły wiedeńskiej. /Ch. Biihler, H. Hetzer /.

Przedstawiciele tej szkoły podkreślali jednak, że system nauczania powinien być dostosowany do możliwości i praw rozwoju psychicznego dziecka i liczyć się z jego możliwościami i osiągnięciami w zakresie rozmaitych funkcji i płaszczyzn życia psychicznego.

Współczesne badania nad dojrzałością szkolną cechuje, oprócz poszukiwania coraz doskonalszych sposobów pomiaru i oceny stopnia gotowości dziecka do rozpoczęcia nauki, dążenie do wnikliwej analizy czynników, od których zależy, m.in. po to, by odpowiednio przygotować dziecko do szkoły i wyrównać jego ewentualne braki rozwojowe.

Nie ulega wątpliwości, że przy ocenianiu, czy i w jakiej mierze dziecko jest dojrzałe do rozpoczęcia nauki w szkole, należy uwzględnić całokształt jego rozwoju fizycznego i psychicznego w dziedzinie umysłowej, uczuciowej i społecznej.

W ostatnich latach psychologowie i pedagodzy polscy podjęli wiele badań nad dojrzałością szkolną, zmierzających m.in. do zaproponowania metod, które pozwoliłyby przy zapisach do klas I na selekcję dzieci słabo przygotowanych do nauki, by umożliwić im choćby częściowe wyrównanie braków rozwojowych w okresie poprzedzającym podjęcie obowiązku szkolnego.

Współpraca nauczycieli, psychologów i lekarzy powinna doprowadzić do "wspólnej leczniczo-pedagogicznej diagnozy oraz do zorganizowania opieki zmierzającej do likwidowania zaobserwowanych braków rozwojowych w okresie przed podjęciem przez dziecko obowiązków szkolnych oraz w trakcie ich pełnienia".

Nasz system oświaty stwarza ku temu coraz lepsze warunki i możliwości.

Opracowanie: Elżbieta Janoszek

Wyświetleń: 798