Katalog

Teresa Czepek
Pedagogika, Artykuły

Specyficzne trudności w uczeniu się

- n +

Specyficzne trudności w uczeniu się

Uogólnione trudności w uczeniu się są pierwotnie konsekwencją uszkodzenia wzroku, słuchu, narządu ruchu, upośledzenia umysłowego, inteligencji niższej niż przeciętna, zaburzeń emocjonalnych, zaniedbania środowiskowego czy kulturowego.

Specyficzne trudności w uczeniu się to termin odnoszący się do zaburzonego funkcjonowania dziecka w szkole, gdy jego postępy w nauce szkolnej pozostają na poziomie istotnie niższym niż oczekiwany, ze względu na wiek życia, wynik pomiaru inteligencji i poziom edukacji. Określenie specyficzne wskazuje na ograniczony, wąski zakres trudności w uczeniu się, pomimo prawidłowego poziomu inteligencji, dojrzałości w ogólnym rozwoju, przebywania we właściwym środowisku kulturowym i odpowiednich warunkach dydaktycznych dla przyswajania wiedzy i umiejętności szkolnych.

Specyficzne trudności w uczeniu się występują w określonych momentach procesu dydaktyczno - wychowawczego. Najczęściej są one wykrywane dopiero przez nauczycieli nauczania zintegrowanego, chociaż są już zauważalne wcześniej podczas przebywania dziecka w oddziałach zerowych. W konkretnej sytuacji dydaktycznej trudności mogą występować pojedynczo, w izolacji, bądź też jednocześnie kilkuzakresowo, niezależnie od siebie lub nakładając się, potęgują skutki swojego istnienia. Tworzą wtedy mieszane zaburzenia umiejętności szkolnych. Mogą dotyczyć różnych dziedzin wiedzy i różnych umiejętności szkolnych. Jakie są więc najbardziej charakterystyczne objawy specyficznych trudności?

Najbardziej znane - /według J. Jastrząb/ to:
- specyficzne trudności w nauce czytania;
- w komunikacji za pośrednictwem pisania;
- w nabywaniu umiejętności matematycznych jak dokonywanie operacji na liczbach i rozumowanie arytmetyczne;
- pojawiają się też wycinkowe trudności w uczeniu się treści i umiejętności z różnych przedmiotów szkolnych;

Przykładem mogą tu być trudności w odtwarzaniu rytmu, melodii i tekstów piosenek, w zapisywaniu i odczytywaniu nut, w opanowywaniu sekwencji ruchowych wymagających koordynacji ruchów, ich organizacji w czasie i przestrzeni, w rysowaniu z zachowaniem perspektywy i stosunków przestrzennych, w orientowaniu się przestrzennym na obrazach płaskich, schematach, wykresach, mapach, wzorach matematycznych, fizycznych, chemicznych, modelach brył, w układach chronologicznych zdarzeń, zjawisk oraz w wyznaczaniu stosunków chronologicznych między nimi.

Jak ważny jest problem specyficznych trudności w uczeniu się świadczy fakt, iż ma on swoje miejsce w międzynarodowych klasyfikacjach chorób i zaburzeń psychicznych. Klasyfikacje te uznane są przez Światową Organizację Zdrowia WHO. W klasyfikacji ICD - 0 znajduje się określenie specyficzne rozwojowe zaburzenia umiejętności szkolnych, a w klasyfikacji DSM-4 zaburzenia uczenia się. Sformułowania te świadczą o istnieniu dysfunkcji na poziomie centralnego układu nerwowego, gdzie zaburzeniu uległ jeden lub większa liczba podstawowych procesów psychicznych.

Mówiąc o specyficznych trudnościach w uczeniu się nie sposób pominąć ich przyczyn, a mianowicie mikrozaburzeń rozwojowych, które powodują u osób nimi dotkniętych niewielkie odchylenia od normy w rozwoju. Same mikrozaburzenia są niewielkimi wadami rozwojowymi, gdyby nie ich dezorganizujący wpływ na prawidłową regulację zachowań dzieci, co powoduje mniej lub bardziej nasiloną ich niewydolność w pracy szkolnej. Mikrozaburzenia powodują nie tylko specyficzne trudności w uczeniu się, lecz również utrudniają kontakty międzyludzkie.

Najczęściej spotykane w literaturze synonimy mikrozaburzeń to:
parcjalne i fragmentaryczne deficyty rozwoju, zaburzenia neurorozwojowe w odniesieniu do mikrodefektów (organiczne uszkodzenia struktury mózgu, pochodzenia wrodzonego, nabyte lub genetycznie uwarunkowane zaburzeniami metabolicznymi) czy minimalnej dysfunkcji mózgu (nieznaczne zaburzenie czynności mózgu wywołane prawdopodobnie wolnym tempem dojrzewania półkul mózgowych, nieustaloną lateralizacją, opóźnionym rozwojem ośrodków mowy) .

W 1996 roku w Waszyngtonie Urząd Zdrowia opublikował definicję tzw. zespołu nieznacznej dysfunkcji mózgu. Zespół nieznacznego stopnia dysfunkcji mózgu powstaje u dzieci z przeciętnym, nieco spóźnionym lub ponad przeciętnym rozwojem intelektualnym, nie ma w nim uchwytnych zmian neurologicznych, są natomiast wybiórcze zaburzenia funkcji rozwojowych. Łącznie z definicją opublikowana została lista cech charakterystycznych, czyli mikrozaburzeń. Układ cech zachowuje kolejność zgodną z częstotliwością występowania w populacji badanych dzieci /wg interpretacji J. Jastrząb/:
1. nadruchliwość (wzmożona aktywność ruchowa w przestrzeni, nasilone czynności manipulacyjne, mimowolne stereotypie motoryczne) ;
2. chwiejność emocjonalna z tendencją do impulsywności (labilność uczuciowa, z przewagą zachowań przeciwstawiania się, negacji i gwałtownych reakcji fizycznych i słownych, skierowanych ku sobie i innym osobom) ;
3. zaburzenia percepcyjno - motoryczne (w obszarze poszczególnych kategorii oraz zdolności percepcyjnych i ruchowych, a także w ich systemie integracyjnym );
4. niedobory ogólnej koordynacji (czyli zachwianie równowagi dynamicznej; jej niedobory to dezorganizacja, a często i dezorientacja w czynnościach i zachowaniach społecznych) ;
5. zakłócenia procesów psychicznych:
- pamięci, w postaci ograniczonej pojemności i krótkotrwałości (czego rezultatem jest niedostatek wiedzy i szybkie jej zapominanie),
- uwagi ze względu na szybką rozpraszalność (świadczy to o przewadze uwagi mimowolnej nad dowolną i braku wytrwałości w działaniu) ,
- myślenia (cechującego się pobieżnością i pochopnością, utrudniającą myślenie przyczynowo - skutkowe, a także pojęciowe),
- mowy (w aspekcie artykulacji, ekspresji, rozumienia, płynności i zasobu słów),
6. specjalne trudności w czytaniu (dysleksja) , w pisaniu (dysgrafia i dysortografia) , w operacjach na liczbach (dyskalkulia) ;
7. niejednoznaczne objawy neurologiczne i nieregularności w zapisie EEG;

Pewne objawy grupują się w określone jednostki kliniczne lub modele mikrozaburzeń. Jaki będzie obraz dysharmonii zależne jest od rodzaju stopnia, zakresu ich występowania i wzajemnych powiązań.

Każdy nauczyciel musi znać linię rozwojową swoich wychowanków, gdyż stanowi to warunek konieczny w przewidywaniu ich szans na powodzenie szkolne mimo istniejących przeszkód. Tylko ciągła obserwacja specyficznych zachowań uczniów i analiza wytworów ich pracy, pozwoli wykryć istnienie specyficznych trudności, określi istotność i zakres ich wpływu na przebieg nauki szkolnej. Po tak wnikliwej analizie nauczyciel będzie potrafił udzielić swoim uczniom należytego wsparcia, otoczy ich szczególną opieką i będzie niósł specjalistyczną pomoc, przez co zaspokoi ich specjalne potrzeby edukacyjne i rozwojowe.

Literatura:
1. Jastrząb J, Specyficzne trudności w uczeniu się jedną z przyczyn niepowodzeń szkolnych (w): Wychowanie na co dzień, 6 / 97
2. Spionek H, Psychologiczna analiza trudności i niepowodzeń szkolnych, Warszawa 1970, PZWS
3. Spionek H, Zaburzenia rozwoju uczniów a niepowodzenia szkolne, Warszawa 1981, PWN

Opracowanie: Teresa Czepek

Wyświetleń: 5239


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.