Scenariusz montażu z okazji Święta Niepodległości

Na montaż składają się fragmenty wierszy i pieśni z okresu powstań narodowych i I wojny światowej. Za pomocą tych utworów chciałem "opowiedzieć" historię czynu niepodległościowego. Do zrealizowania programu potrzeba przynajmniej 12 recytatorów oczywiście może być więcej) oraz chór, sporo bowiem tu partii śpiewanych. Można teksty pieśni wykorzystać jako recytowane, sugerowałbym jednak jak najwięcej śpiewu, który silniej przemówi do odbiorców.

Dekoracja nie musi być bogata. Oprócz tradycyjnych symboli będą potrzebne plansze z datami kolejnych opisywanych wydarzeń. Mogą one być stałym elementem scenografii, bądź zostać wniesione w odpowiednich momentach spektaklu.


1. recytacja

Póki w narodzie myśl swobody żyje,
Wola i godność, i męstwo człowiecze,
Póki sam w ręce nie odda się czyje
I praw się swoich do życia nie zrzecze,

To ani łańcuch, co mu ściska szyję,
Ani utkwione w jego piersiach miecze,
Ani go żadna przemoc nie zabije -
I w noc dziejowej hańby nie zawlecze.

Zginąć on może z własnej tylko ręki:
Gdy nim owładnie rozpacz senna, głucha,
Co mu spoczynek wskaże w grobie miękki -

I to zwątpienie, co szepce do ucha,
Że jednym tylko lekarstwem na męki
Jest dobrowolne samobójstwo ducha.

2. Śpiew solo lub recytacja

Dalej bracia, bierzmy kosy
I krzyknijmy razem:
Polsko, świetne Twoje losy
Tym wrócim żelazem

Alboż my to nie Krakusy,
Alboż my to jacy
Nie masz to w nas polskiej duszy,
Dyć my krakowiacy.

Nie płaczcie nasze dziewoje,
Ze idziem na boje.
Chociaż odniesiemy blizny,
Wszak to dla ojczyzny.

Krakusy się nie ulękną,
Choć armaty jękną.
Śmiało oni w boju staną
Za Polskę kochaną.

3. Śpiew chór

Patrz Kościuszko na nas z nieba,
Jak w krwi wrogów będziem brodzić
Twego miecza nam potrzeba,
By ojczyznę wyswobodzić.
Wolność droga, w białej szacie,
Złotym skrzydłem w górę leci.
Na jej czole, patrzaj bracie,
Jak swobody gwiazda świeci.

Z naszym duchem i orężem
Polak ziemię wyswobodzi.
Zdrajca pierzchnie, my zwyciężym,
Bo wódz śmiały nam przewodzi.

Tylko razem, tylko w zgodzie,
A powstańców będziem wzorem,
Wszak dyktator przy narodzie,
Cały naród z dyktatorem.

Oto jest wolności śpiew,
My za nią przelejem krew.

4. Recytacja na tle melodii

Z dymem pożarów, z kurzem krwi bratniej
Do Ciebie, Panie, bije ten głos.
Skarga to straszna, jęk to ostatni,
Od takich modłów bieleje włos.

My już bez skargi nie znamy śpiewu,
Wieniec cierniowy wrósł w naszą skroń.
Wiecznie jak pomnik Twojego gniewu
Sterczy ku Tobie błagalna dłoń.

5. Śpiew chór

Gdy naród do boju wystąpił z orężem,
Panowie o czynszach radzili.
Gdy naród zawołał:Umrzem lub zwyciężym
Panowie w stolicy bawili.

6. recytacja

Grzmią pod Stoczkiem armaty,
Błyszczą białe kabaty,
A Dwernicki na przedzie
Na Moskala sam jedzie.

Chodźwa, chodźwa na wroga,
Bo dziś Polska powstała.
Niech nam Polski nie kala,
Hej! Zabierzcie mu działa!

7. Śpiew wszyscy

Hej, kto Polak na bagnety!
Żyj swobodo! Polsko żyj!
Takim hasłem cnej podniety
Trąbo nasza wrogom grzmij,
Trąbo nasza wrogom grzmij.

8. recytacja
Nasz Chłopicki wojak dzielny, śmiały
Powiedzie naszych zuchów w pole zwycięstw, chwały
Huk armat, szczęk pałaszy
Zaborców wnet odstraszy.

9. Śpiew chór
Wszak waszym był synem ów nędzny kunktator,
Co wzbudzał przed wrogiem obawę,
I wódz ten naczelny, pobożny dyktator,
I zdrajca, co sprzedał Warszawę.

O cześć wam panowie, magnaci
Za naszą niewolę, kajdany.
O, cześć wam hrabiowie, książęta, prałaci
Za kraj nasz krwią zbryzgany.

10. Recytacja na tle melodii

Ileż to razy Tyś nas nie smagał
A my ze świeżych nie zmyci ran
Znowu wołamy: "On się przebłagał,
Bo On nasz Ojciec, bo On nasz Pan"

I znów powstajem w ufności szczersi
A za Twą wolą zgniata nas wróg
I śmiech nam rzuca jak głaz na piersi:
"A gdzież ten Ojciec, a gdzież ten Bóg"

11. recytacja

Bywaj dziewczę zdrowe, ojczyzna mnie woła,
Idę za kraj walczyć wśród rodaków koła.
I choć przyjdzie ścigać jak najdalej wroga,
Nigdy nie zapomnę, jak mi jesteś droga.

Po cóż ta łza w oku, po cóż serca bicie?
Tobiem winien miłość, a ojczyźnie życie.
Pamiętaj, żeś Polka, że to za kraj walka,
Niepodległość Polski to twoja rywalka.

Polka mnie zrodziła, z jej piersi wyssałem
Być ojczyźnie wiernym, a kochance stałym.
I choć przyjdzie zginąć w ojczystej potrzebie,
Nie rozpaczaj dziewczę, zobaczym się w niebie.

12. śpiew

Ty, któryś potem, wzruszon jej upadkiem,
Wspierał walczących za najświętszą sprawę
A chcąc świat cały mieć jej męstwa świadkiem,
W nieszczęściach samych pomnażał jej sławę.

Przed Twe ołtarze zanosim błaganie:
"Ojczyznę wolną racz nam wrócić, Panie"

13. Recytacja

O nieszczęśliwa! O uciemiężona!
Ojczyzno moja! Raz jeszcze ku tobie
Otworzę moje krzyżowe ramiona,
Wszak spokojny, bo wiem, że masz w sobie
Słońce żywota!

14. recytacja

Taką jak byłaś - nie wstaniesz z mogiły!
Nie wrócisz na świat w dawnej swojej krasie;
Musisz porzucić kształt przeszłości zgniły,
Na którym teraz robactwo się pasie;

Musisz zatracić niejeden rys miły
I wdzięk, w dawniejszym uwielbiany czasie...
Lecz nową postać wziąć i nowe siły
I nowych wieków oręż mieć w zapasie.

Grób cię nie odda światu - widmem bladem,
Z mogilnej pieśni i zgnilizny plamą,
Do wnętrza śmierci przesiąkniętą jadem...

Lecz, przystrojona w królewski diadem, Musisz do życia wkroczyć życia bramą,
Musisz być inną, choć będziesz tą samą!

15. Śpiew chór

Wojenko, wojenko,
Cóżeś ty za pani,
Że za tobą idą, że za tobą idą
Chłopcy malowani?

16. recytacja

Rozdzielił nas, mój bracie,
Zły los i trzyma straż -
W dwóch wrogich sobie szańcach
Patrzymy śmierci w twarz.

W okopach pełnych jęku,
Wsłuchani w armat huk,
Stoimy na wprost siebie -
Ja - wróg twój, ty - mój wróg!

Las płacze, ziemia płacze
Świat cały w ogniu drży...
W dwóch wrogich sobie szańcach
Stoimy - ja i ty.

Zaledwie wczesnym rankiem
Armaty zaczną grać,
Ty świstem kul morderczym
O sobie dajesz znać.

Na nasze niskie szańce
Szrapnelów rzucasz grad
I wołasz mnie, i mówisz:
"To ja, twój brat... twój brat"

Las płacze, ziemia płacze,
W pożarach stoi świat,
A ty wciąż mówisz do mnie:
"To ja, twój brat... twój brat"

O, nie myśl o mnie, bracie,
W śmiertelny idąc bój,
I w ogniu moich strzałów,
Jak rycerz, mężnie stój!

A gdy mnie z dala ujrzysz,
Od razu bierz na cel
I do polskiego serca
Moskiewską kulą strzel.

Bo wciąż na jawie widzę
I co noc mi się śni,
Że TA, CO NIE ZGINĘŁA
Wyrośnie z naszej krwi.

17. śpiew chór

Wojenko, wojenko,
Co za moc jest w tobie
Kogo ty pokochasz, kogo ty pokochasz
W zimnym leży grobie?

18. recytacja na tle poprzedniej melodii

Roztapiała się młodość brudnym, mokrym śniegiem,
Dławiły dni pochmurne, jak robactwo żarły.
I już chłodne były jesienne noclegi,
I z umarłymi byłem, sam na pół umarły...

...Kowalski - rozerwany granatem, Ignaczak -
cztery kule w pachwinę, Nowak - od szrapnela,
Marciniak - kula w piersi... Pamiętam, jak patrzał
I skamlał umierając: "Wody... przyjaciele..."

Bracie! Ja cię napoję. Mam wodę w manierce.
Ale ten marsz bez przerwy - i nigdy postoju.
Ciężko. I nie wiem, czy mi bardziej ciąży serce,
Czy na plecach tornister i dwieście naboi.

19. śpiew chór

Nie noszą lampasów, lecz szary ich strój,
Nie noszą ni srebra, ni złota,
Lecz w pierwszym szeregu podąża na bój
Piechota, ta szara piechota.
Lecz w pierwszym szeregu podąża na bój
Piechota, ta szara piechota.

Maszerują chłopcy, maszerują,
Karabiny błyszczą, szary strój.
A przed nimi drzewa salutują,
Bo za naszą Polskę idą w bój.

20. recytacja

Biało - krwawy, krwawo - biały, lniany
Opatrunku, który zwiesz się
Sztandar,
Coś się z wielkim krwotokiem uporał.
Wiatr rozwija ten dokument rany,
Wznosi w górę bohaterski bandaż,
Te pamiątkę,
Ten dług
I ten morał.

21. recytacja

Rzadko na moich wargach,
Niech dziś to warga ma wyzna,
Jawi się krwią przepojony,
Najdroższy wyraz: Ojczyzna.

Widziałem, jak się na rynkach
Gromadzą kupczykowie
Licytujący się wzajem,
Kto Ją najgłośniej wypowie.

Widziałem, jak między ludźmi
Ten się urządza najtaniej,
Jak poklask zdobywa i sławę,
Kto krzyczy, ze żyje dla Niej.

Widziałem, jak do Jej kolan,
Wstręt dotąd serce me czuje,
Z pokłonem się cisną i radą
Najpospolitsi szuje.

Widziałem rozliczne tłumy
Z pustą, leniwą duszą,
Jak dźwiękiem orkiestry świątecznej
Resztki sumienia głuszą.

Sztandary i proporczyki,
Przemowy i procesyje -
Oto jest treść Majestatu,
Który w niewielu żyje.

Więc się nie dziwcie - ktoś może,
Choć milczkiem, rację mi przyzna,
Że na mych wargach tak rzadko
Jawi się wyraz Ojczyzna.

22. śpiew wszyscy

Legiony to żebracza nuta,
Legiony to ofiarny stos,
Legiony to żołnierska buta,
Legiony to straceńców los.

My, Pierwsza Brygada,
Strzelecka gromada,
Na stos - rzuciliśmy
Swój życia los -
Na stos, na stos.

O, ileż mąk, ileż cierpienia,
O, ile krwi, wylanych łez!
Pomimo to nie ma zwątpienia -
Dodawał sił wędrówki kres.

My, Pierwsza Brygada ...

Krzyczeli, żeśmy stumanieni,
Nie wierząc nam, że chcieć to móc!
Leliśmy krew osamotnieni,
A z nami był nasz drogi Wódz!

23. śpiew solo lub recytacja, tu warto zaprezentować np. za pomocą rzutnika portret J. Piłsudskiego

Na polanie dogasa ognisko,
Cicho w locie złociste lśnią skry,
Gwiazdy zgasły, poranek już blisko,
A ty śnisz tęczowe sny.

Wśród zygzaków złocistych płomieni,
Co tak jasno dziś złocą twą twarz,
Jawią ci się twe twórcze marzenia,
Komendancie, wodzu nasz.

Nikt ci nie dał złocistych odznaczeń,
Taki szary, żołnierski masz strój.
Choć bez złota, bez szlif i odznaczeń
Tyś nam wodzem w życia znój.

Będą kiedyś te iskry zaklęte,
Co tak jasno dziś złocą twą twarz,
Opowiadać o tobie legendę,
Komendancie, wodzu nasz.

24. recytacja

Wstań Polsko moja!
Uderz w czyn!
Idź znów przebojem w czyn szalony!
Już płonie lont podziemnych min,
Krwawą godzinę biły dzwony -
Zerwane pęta - uderz w czyn!
Wstań Polsko moja,
Strząśnij proch,
Żałosne ucisz łkania.
Za Tobą zimny smutków loch,
Przed Tobą świty zmartwychwstania.
Z anielskich skrzydeł strząśnij proch.
Wstań Polsko moja!
W ogniu zórz
Nowe się szlaki krwawią Tobie.
O, lżej Ci będzie w gromach burz
Niźli w zawiędłych wspomnień grobie.
Wstań Polsko moja w blaskach zórz.

25. recytacja

Za długo śpiewali nad nią
W słowach genialnych i szumnych poeci
Za długo płakali nad nią
Wonią lasów
I szmerem rzek
Był ktoś kto pożar wzniecił
I rzekł:
"Wstań z trumny
Niech z szat ci pieśni opadną"
Wstała ...

26. Śpiew wszyscy. Warto włączyć także widzów

Nie rzucim ziemi, skąd nasz ród,
Nie damy pogrześć mowy!
Polski my naród, polski lud,
Królewski szczep Piastowy.
Nie damy, by nas gnębił wróg...
Tak nam dopomóż Bóg!
Tak nam dopomóż Bóg!

Nie damy miana Polski zgnieść,
Nie pójdziem żywo w trumnę,
Na Polski imię, na jej cześć
Podnosim czoła dumne.
Odzyska ziemię dziadów wnuk...
Tak nam dopomóż Bóg!
Tak nam dopomóż Bóg!


W programie wykorzystałem następujące utwory:
- A. Asnyk "Sonet XXIX"
- A. Asnyk "Sonet XXX"
- K. Ujejski "Chorał"
- J. Słowacki " O nieszczęśliwa..."
- E. Słoński "Ta, co nie zginęła"
- W. Broniewski "Roztapiała się młodość"
- M. Pawlikowska - Jasnorzewska "Sztandar"
- J. Kasprowicz "Rzadko na moich wargach"
- J. Mączka "Wstań Polsko moja"
- J. Kurek "Pieśń o Ojczyźnie"

Oraz teksty pieśni i piosenek:
- "Rota" sł. M. Konopnicka
- "Boże, coś Polskę" sł. A. Feliński
- "Marsz Pierwszej Brygady" sł. T. Biernacki , A. Hałaciński
- "Śpiew Krakusów" sł. J. Wesseli
- "Warszawianka" sł. C. Delavigne
- "Bywaj dziewczę zdrowe" sł. anonimowe
- "Mazur Dwernickiego" sł. W. Pol
- "Wojenko, wojenko" sł. F. Gwiżdż
- "Gdy naród do boju..." sł. G. Ehrenberg
- "Komendant"

Opracowanie: Janusz Baniak

Wyświetleń: 2757