Hospitacja diagnozująca jako zbieranie informacji o jakości pracy nauczyciela poprzez działania jego uczniów

Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 13 sierpnia 1999 roku w sprawie szczegółowych zasad sprawowania nadzoru pedagogicznego, wykazu stanowisk wymagających kwalifikacji pedagogicznych, kwalifikacji niezbędnych do sprawowania nadzoru pedagogicznego........... wskazuje na hospitację diagnozującą jako jedną z kluczowych procedur mierzenia jakości pracy szkoły.

Hospitowanie to bezpośrednia obserwacja zajęć prowadzonych i realizowanych przez nauczyciela polegająca w szczególności na diagnozowaniu stanu wiedzy, umiejętności oraz postaw uczniów. Obserwacja zajęć przez dyrektora nie ma w tym wypadku charakteru kontrolno - oceniającego, czy doradczo - metodycznego ale służy uzyskaniu informacji o efektach pracy nauczyciela z uczniami. W trakcie hospitacji diagnozującej poprawność merytoryczna i metodologiczna zajęć jest wprawdzie warunkiem koniecznym ale nie jedynym i wystarczającym jak w tradycyjnej hospitacji.

Tematyka hospitacji diagnozującej nie dotyczy zatem metod nauczania ale wynika z realizacji zamierzeń pedagogicznych, prowadzących do zaplanowanych zmian w placówce. Oznacza to, że cały zespół nauczycielski danej szkoły powinien brać udział w tworzeniu wewnętrznych narzędzi do hospitacji diagnozującej. Narzędzia te mogą przyjąć formę np. pisemnego zestawu standardów, które mają być osiągnięte przez uczniów podczas hospitowanych zajęć.

Należy pamiętać, że standard edukacyjny wg. definicji Marion Thompson to:
jasno sformułowane poziomy osiągnięć uczniów lub rozwiązań organizacyjnych. Czasami są one uporządkowane w malejącej lub rosnącej skali. Opisane są przez podanie szczegółowych kryteriów lub wskaźników działania, które mogą być jakościowe lub ilościowe. Standard opisuje pozytywny, pożądany stan rzeczy i powinien mieć formę zdania twierdzącego. Jeden standard zawiera w sobie jeden problem. Poprawnie wyznaczony pozwala na wyznaczenie wskaźników. Warto pamiętać, że standardy są umowne, ale kryteria ich osiągania są konieczne i muszą być mierzalne.

Hospitacji diagnozującej dyrektor nie powinien dokonywać w dowolnym czasie. O jej terminie powinien zadecydować wspólnie z nauczycielem, który dochodzi do wniosku, że poziom osiągnięć uczniów jest dla niego satysfakcjonujący i mogą dokonać pokazu swoich wiadomości i umiejętności. Jej termin nie może oczywiście odbiegać od czasu, kiedy zgodnie z programem powinny ujawnić się sprawności uczniów w zakresie badanych umiejętności.

Lekcja podlegająca badaniu powinna mieć charakter popisu. W obserwacji mogą uczestniczyć rodzice, nauczyciele, a także przedstawiciele organu prowadzącego lub sprawującego nadzór pedagogiczny.

Organizacja hospitacji diagnozującej obejmuje trzy etapy:
I. Przygotowanie hospitacji - rozmowa przedhospitacyjna.
II. Hospitacja.
III. Rozmowa pohospitacyjna.

W rozmowie przed hospitacją następuje:
- ustalenie terminu oraz tematyki hospitacji;
- określenie celu hospitacji;
- rozmowa z nauczycielem na temat przebiegu procesu kształtowania się wybranej umiejętności w toku zajęć lekcyjnych;
- rozmowa na temat narzędzi stosowanych dotychczas w celu sprawdzenia stopnia opanowania wybranych umiejętności;
- charakterystyka zespołu klasowego w aspekcie kształconej umiejętności;
- zapoznanie z odczuciami nauczyciela związanymi z realizowanym programem nauczania w zakresie omawianej umiejętności
- przedstawienie przez dyrektora arkusza hospitacji (załącznik 1).

Rozmowa pohospitacyjna jest spotkaniem nauczyciela, dyrektora i zaproszonych gości. Hospitowany nauczyciel powinien dokonać samooceny obejmującej ogólne wrażenie i wstępną ocenę lekcji. Wskazane jest dokonanie przez nauczyciela porównania zaplanowanych i osiągniętych wyników lekcji i sformułowanie wniosków. Gdyby zajęcia nie miały oczekiwanego przebiegu, nie należy doprowadzać do spotkania z zaproszonymi gośćmi, a rozmowa powinna się odbyć wyłącznie między nauczycielem i dyrektorem, który powinien pamiętać, że jeśli krytykować, to pracę, problem, a nie człowieka.

Dyrektor na podstawie zajęć, wypełnionego arkusza obserwacji zajęć i rozmowy pohospitacyjnej dodaje swoją, własną opinię, która powinna przybrać formę pisemnej informacji umieszczonej w arkuszu obserwacji lekcji np.:


UWAGI I SPOSTRZEŻENIA DYREKTORA SZKOŁY:

mocne strony lekcji:
.....................................................................................
.....................................................................................
.....................................................................................

słabe strony lekcji
.....................................................................................
.....................................................................................
.....................................................................................

WNIOSKI:

................................................................................
.....................................................................................
.....................................................................................

................................................................................
.....................................................................................
.....................................................................................

Proponowany model hospitacji diagnozującej wymusza "zmianę nastawienia zawodowego nauczyciela z nastawienia ukierunkowanego na proces dydaktyczny na nastawienie ukierunkowane na rozwój ucznia i wynikające stąd złożone kwestie skutecznego nauczania. Oczekiwania pod adresem nauczyciela dotyczą zasadniczej kwestii, tj. jasnego, precyzyjnego określania celów głównych i operacyjnych oraz projektowania konkretnych sytuacji dydaktycznych i wychowawczych służących realizacji tych celów. Zdaniem F. Fullera, nastawienie na ucznia jest tą fazą rozwoju zawodowego nauczyciela, w której zaczyna on zastanawiać się nad społecznymi i emocjonalnymi potrzebami uczniów, własną rzetelnością, zgodnością między strategiami nauczania i używanymi pomocami a potrzebami uczniów i ich uczeniem się.

Hospitacja diagnozująca nie musi obejmować jednej lekcji, może trwać przez cały dzień w jednej klasie.


Załącznik 1:



Bibliografia:
1. Arends R.I.: Uczymy się nauczać, WsiP, Warszawa 1994
2. Dzierzgowska I., Wlazło S.: Mierzenie jakości pracy szkoły, PHARE THERM (bez daty)
3. Materiały warsztatowe MCDN, Tarnów

Opracowanie: mgr Barbara Drab

Wyświetleń: 2682