Stres. Sposoby zapobiegania.

Jednym z największych zagrożeń zdrowia psychicznego jest to, co popularnie określamy mianem stresu. Stres towarzyszy różnym sytuacjom życia codziennego, pojawia się nie tylko w życiu dorosłych ale i dzieci. Wszyscy podlegamy działaniu stresu. Ze względu jednak na indywidualne cechy, stany zdrowia i wcześniejsze doświadczenia wykazujemy różną odporność na jego negatywne skutki. Po to, aby właściwie umieć zwalczać lub łagodzić stres, trzeba wiedzieć czym on jest i co dokładnie oznacza. W potocznym rozumieniu tego słowa: stres to każda sytuacja, która drażni, irytuje lub wyprowadza z równowagi. Mogą to być więc różne sytuacje, które stawiają organizmowi sprzeczne lub trudne do realizacji wymagania. W tym rozumieniu "stres" jest mylony, z jego przyczyną czyli stresorem np.

zmianą otoczenia,

szkołą,

powiększeniem się rodziny,

rozwodem rodziców,

śmiercią bliskiej osoby,

chorobą lub urazem.

Początkowy lub krótkotrwały stres może działać mobilizująco, wyzwalając gotowość organizmu do wzmożonej aktywności w celu przywrócenia wewnętrznej równowagi. Stres dostarcza wtedy dodatkowej motywacji i energii do działania, np. niepokój ucznia o wyniki na klasówce, może być zachętą do wytężonej pracy przed nią.

Stres może być więc "pozytywny" i pomocny w naszym życiu, gdy działa krótko i niezbyt często. Skutki działania optymalnego poziomu stresu to:

dobry poziom energii w organizmie,

motywacja do działania,

zwiększone możliwości realizacji działań.

Szkodliwym staje się stres zbyt silny lub przedłużający się. Opiekunowie dzieci powinni uświadomić sobie, że stres w różnorodny sposób oddziaływuje na nie, wywołując różnorodne objawy. Stres może działać zaburzająco we wszystkich aspektach życia codziennego.

Na poziomie fizjologicznym mogą pojawiać się:

przyśpieszenie rytmu serca,

nadmierne pocenie,

suchość w ustach,

bezsenność,

drżenie ciała

zaburzenia koordynacji,

zaburzenia łaknienia /brak lub nadmierne/,

trudności trawienia /bóle brzucha, biegunki, częstomocz/.

W zakresie emocji mogą pojawiać się:

drażliwość,

zmienność nastroju,

wybuchy złości,

tendencja do zachowań agresywnych lub wycofywania się,

płaczliwość,

apatia,

zamknięcie w sobie,

zahamowanie,

niechęć do życia.

Zaburzenia na poziomie poznawczym to:

trudności w skupieniu i utrzymaniu uwagi,

trudności z zapamiętaniem wyuczonego materiału,

luki pamięciowe,

osłabione kojarzenie spostrzeganego materiału,

zmniejszona zdolność wypowiadania się,

negatywne myślenie na swój temat i czekającej przyszłości.

Czynnikami sprzyjającymi pojawianiu się stresu są:

sprawdziany,

obawa przed dezaprobatą ubioru i wyglądu,

obawa przed pozostaniem w tej samej klasie,

strach przed brakiem popularności,

strach przed nieznanymi zjawiskami wynikającymi z dojrzewania seksualnego.

Sposoby uwalniania się od stresu.

Rozpoznanie stresu i nazwanie towarzyszących mu odczuć łagodzi wewnętrzne napięcie. Zmniejszanie napięcia może odbywać się także poprzez aktywność, pozwalającą na wydatkowanie nagromadzonej energii lub ćwiczenia relaksacyjne.

Tym jest to skuteczniejsze im bardziej dana czynność jest lubiana przez dziecko. Istnieją pewne oddziaływania, mające na celu łagodzenie napięcia poprzez uwalnianie zbędnej energii bądź jej równoważenie. Taką rolę pełnią: zabawy, zajęcia ruchowe, ćwiczenia relaksacyjne. Relaksacja za pomocą specjalnych ćwiczeń przynosi danej osobie odprężenie psychiczne i fizyczne. Powoduje ona zmiany fizjologiczne organizmu polegające na:

pogłębieniu i zwolnieniu oddechu

zmniejszeniu aktywności układu nerwowego

spadku napięcia mięśniowego
Najbardziej skutecznymi formami łagodzenia stresu są:

wsparcie środowiska (rozmowa, przytulenie, konkretna pomoc, unikanie stawiania ultimatum i osądzania)

unikanie problemu (ignorowanie go, zmiana tematu, nauczenie się jak nie martwić się problemem).

Nie można dopuszczać by dziecko spotykało się tylko z krytycznymi uwagami i ocenami, gdyż zaburza to jego poczucie wartości i obniża samoocenę. Nie można też wyłącznie chwalić je bo wtedy grozi mu możliwość załamania się przy napotkaniu na nieprzewidziane trudności i mocniej niż to konieczne będzie przeżywało niepowodzenia. Dziecko w wieku szkolnym chętnie podejmuje różnorodne zadania powodowane potrzebami: aktywności i uznania. Warto zwracać uwagę, aby dążenie do uznania i osiągnięć nie przerastało realnych możliwości dziecka, powodując nadmierne napięcie emocjonalne. Istotnym jest więc akceptacja dziecka takim jakie ono jest. A tym samym okazanie mu miłości, przyjaźni lub sympatii w sposób bezwarunkowy. Sprzyja temu bliski kontakt emocjonalny, okazywanie życzliwości i zainteresowania jego sprawami. Oczywistością wydaje się taki rytm dnia, w którym poza nauką przewidziany jest czas na rozwijanie zainteresowań i wypoczynek. Nie odbierajmy dzieciom prawa do siebie samych, ich własnych zainteresowań, decyzji, zachowań i pragnień. Czuwajmy jednak dyskretnie i bądźmy gotowi nieść im konkretną pomoc jeżeli będą tego potrzebować. Pamiętajmy o tym, że chcąc im pomagać lub ich kształtować, możemy to zrobić tylko wtedy , gdy sami własnym stylem życia będziemy uosabiać zasadę równowagi fizycznej, emocjonalnej i duchowej. Jedna bowiem z zasad terapeutycznych mówi że: "naprawdę mogę zrobić dla innych tyle, ile zrobiłem w życiu dla siebie" (wg J. Santorski).

Opracowanie: Dorota Konieczna

Wyświetleń: 2740