Układ okresowy pierwiastków

Konspekt lekcji chemii dla klasy I gimnazjum z wykorzystaniem technologii informacyjnej.

Program nauczania: Gimnazjum program Nauczania Chemia
autorzy: Anna Kandia, Zofia Kluz, Michał Późniczek
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka
Akcyjna Warszawa 1999
Podręcznik nauczania: Gimnazjum Podręcznik Chemia
autorzy: Zofia Kluz, Krystyna Łopata
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna

Wiadomości:
- pojęcie układu okresowego i jego krótka historia
- podstawowa budowa układu okresowego
- położenie pierwiastków w tym układzie

Umiejętności:
- opisania budowy układu okresowego pierwiastków
- wskazania położenia podstawowych pierwiastków w układzie

Metoda: podająca, eksponująca, ćwiczeń praktycznych przy komputerze.

Środki dydaktyczne: podręcznik Zofia Kluz, Krystyna Łopata - Gimnazjum
Podręcznik Chemia, mapa z tablicą Mendelejewa,
komputery z systemem Windows 98, programy chemiczne
Układ Okresowy Pierwiastków 1.00 Demo, Układ Okresowy
Pierwiastków, modem i połączenie internetowe, adresy do
stron chemicznych z tablicą Mendelejewa.

Przygotowanie klasy: klasa liczy 20 uczniów i mają oni do dyspozycji 10 stanowisk komputerowych, czyli po dwoje uczniów przy komputerze, uczniowie znają z poprzednich lekcji chemii podstawowe pierwiastki chemiczne, wiedzą co są elektrony walencyjne, jądro atomowe, protony i neutrony, potrafią obsługiwać komputery z systemem Windows 98, uruchamiać programy edukacyjne oraz posługiwać się Internetem.

Plan lekcji:
1. Przedstawienie uczniom tematu lekcji i określenie założonych celów, czyli tego co uczniowie po lekcji powinni wiedzieć i umieć.
2. Przedstawienie krótkiej charakterystyki Układu Okresowego demonstrując ten układ na dużej mapie z tablicą Mendelejewa, uczniowie korzystają też z wkładek w podręczniku.
Okresowość właściwości pierwiastków została dostrzeżona po raz pierwszy w 1869 roku przez znakomitego chemika rosyjskiego Dymitra Mendelejewa.
Wszystkie pierwiastki, które występują w przyrodzie oraz zostały otrzymane przez człowieka w wyniku przemian jądrowych, są uporządkowane według wzrastającej liczby atomowej w tablicy zwanej Układem okresowym pierwiastków lub tablicą Mendelejewa.

Budowa układu:
- Układ okresowy składa się z kolumn pionowych zwanych grupami.
Pierwiastki należące do tej samej grupy mają taką samą liczbę elektronów walencyjnych i dlatego wykazują wiele podobieństw we właściwościach fizycznych i chemicznych. Najczęściej mają tą samą wartościowość i tworzą podobny typ związków chemicznych. Nazwy grup utworzono od pierwiastków położonych na początku kolumny np. węglowce, tlenowce, (z wyjątkiem pierwszej grupy nazwanej litowcami).
- Pierwiastki ułożone w tablicy tworzą też poziome szeregi zwane okresami.
Każdy okres rozpoczyna się bardzo aktywnym metalem, a kończy nieaktywnym gazem szlachetnym - helowcem. Numer okresu jest równy liczbie powłok elektronowych znajdujących się w nim pierwiastków, a oznaczamy je kolejno liczbami od 1 do 7.

- Każdy pierwiastek zajmuje określone miejsce w tablicy. Zależy ono od liczby porządkowej pierwiastka.

Liczba porządkowa zwana też liczbą atomową pierwiastka określa liczbę protonów w jądrze, a tym samym liczbę elektronów w atomie.

Dlatego wodór, którego liczba atomowa wynosi 1 ma jeden proton w jądrze i jeden elektron, zajmuje pierwsze miejsce w układzie okresowym.
Tlen zaś o liczbie atomowej 8 zajmuje ósme miejsce w układzie, ma zatem osiem protonów w jądrze i osiem elektronów w atomie.

3. Uruchomienie programu Układ Okresowy Pierwiastków.
- uczniowie obserwują przedstawioną tablicę
- poznają (klikając myszką) położenie grup i okresów
- poznają położenie podstawowych poznanych na wcześniejszych lekcjach pierwiastków czytając ich charakterystykę.

4. Uczniowie wykonują krótką notatkę w zeszycie o układzie
- budowa układu okresowego
- charakterystyka grup i okresów
- położenie pierwiastków w układzie

5. Uruchomienie Internetu i oglądanie przez uczniów adresów internetowych podanych przez nauczyciela. Na stronach tych znajdują się ciekawe ujęcia tablicy pierwiastków.
Adresy internetowe:
http://chemia.panoramix.net.pl/uklad/
http://pc69.wbc.lublin.pl/ChemFan/UOP/
http://www.interklasa.pl/portal/index/web?webURL=/portal/dokumenty/chem/index.html

Następnie uczniowie wykonują zrzut ekranu (np. klawiszem Print Scrn) i drukują wybrane układy okresowe z Internetu, które następnie wklejają do swoich notatek. Na przykład:

Zadanie domowe.
Dorysuj lub dopisz na wydruku układu okresowego pierwiastków

przykład ich zastosowania. Wybierz 10 poznanych pierwiastków na lekcjach chemii np.
hel - do napełniania balonów
rtęć - termometry
węgiel - grafit w ołówkach

Rekapitulacja:
1. Uczniowie wklejają wydrukowane układy okresowe do zeszytów.
2. Odpowiadają na pytania: Co to jest grupa? Co to jest okres w układzie pierwiastków?
3. Wskazują miejsce położenia w tablicy podstawowych pierwiastków zadanych
przez nauczyciela.
Opracowała:

Opracowanie: mgr inż. Jolanta Chrapczyńska

Wyświetleń: 10046