EDUKACJA ZDROWOTNA W SZKOLE

Promocja zdrowia jest to proces umożliwiający ludziom zwiększenie kontroli nad swoim zdrowiem oraz jego poprawę. Jest to nowa koncepcja i strategia działań dla zdrowia. Narodziła się ona w latach 70. Nieodłącznym elementem promocji zdrowia i szkoły promującej zdrowie jest edukacja zdrowotna.

Jednym z twórców koncepcji szkoły promującej zdrowie jest WILLIAMS, który twierdzi, że edukacja zdrowotna jest to proces, w którym ludzie uczą się dbać o zdrowie własne i społeczności, w której żyją.

Wyróżniamy zachowania sprzyjające zdrowiu (prozdrowotne, pozytywne) takie jak: aktywność fizyczna, racjonalne żywienie, utrzymywanie czystości ciała i otoczenia, zachowanie bezpieczeństwa, utrzymywanie właściwych relacji między ludźmi, radzenie sobie ze stresem, poddawanie się profilaktycznym badaniom medycznym.

Istnieją również zachowania zagrażające zdrowiu (antyzdrowotne, negatywne), które należy w szkołach eliminować. Są to następujace zachowania: palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu i używanie innych substancji psychoaktywnych oraz ryzykowne zachowania seksualne.

Dlatego też w szkołach bardzo ważna jest profilaktyka czyli zapobieganie. Są to inaczej wszelkie działania w celu eliminowania czynników ryzyka i przyczyn chorób lub innych zaburzeń.
Dzięki tym działaniom można chronić zdrowie.

Zdrowie należy" wbudować" w różne systemy społeczne i istniejące w nich organizacje przez połączenie działań na rzecz zdrowia z ich podstawowymi celami, w odniesieniu do szkoły z jej polityką, organizacją i programem dydaktyczno - wychowawczym.

Istotą promocji zdrowia jest całościowe podejście do zdrowia (holistyczne).

W ostatnich latach zwraca się jednak szczególną uwagę na promocję zdrowia psychicznego. Wynika to z faktu, że problemy zdrowia psychicznego są obecnie narastającym zagrożeniem dla jakości życia ludzi.

Powodują one poważne skutki ekonomiczne, społeczne i jednostkowe.
Działania na rzecz promocji zdrowia powinny podejmować wszystkie szkoły, a szczególnie promujące zdrowie.

Tworzenie szkół promujących zdrowie jest długotrwałym procesem wprowadzania wielu zmian w myśleniu i działaniu społeczności szkolnej.

Aby rozpocząć ten proces i skutecznie go kontynuować niezbędni są: rodzice, nauczyciele, uczniowie i inne osoby ze środowiska lokalnego a także osoby z organizacji i różnych instytucji wspierających ich wysiłki.

Konieczna jest też idea czyli koncepcja - cel do którego mamy zmierzać a także potrzebna jest pewna strategia czyli metody do pracy, organizacja i struktura, która umożliwi realizację zadań i sprawdzenie efektów.

Ważny jest też model czyli technologia działań inaczej ustalenie etapów pracy i ich realizacja.
Szkoła promująca zdrowie ma 3 główne cechy:
- edukacja zdrowotna jako nieodłączny element programu nauczania
- program zdrowia w szkole
- współdziałanie z rodzicami i społecznością lokalną.

Stąd wniosek, że Szkoła Promująca Zdrowie powinna być tworzona według tych trzech wzajemnie ze sobą powiązanych elementów. Cechą odróżniającą szkoły promujące zdrowie od dotychczasowych działań na rzecz zdrowia jest wyjście poza mury szkoły - a więc współdziałanie z rodzicami i przedstawicielami społeczności lokalnej w rozwiązywaniu ważnych problemów zdrowotnych.

Istotą szkoły promującej zdrowie jest intensyfikacja tego, czego nauczono w ramach edukacji zdrowotnej przez wspierające działanie szkoły, rodziny i społeczności, w której uczeń żyje.

Jeśli to, czego dziecko nauczy się w klasie, nie jest zbliżone do tego co widzi i stosuje w szkole, domu i najbliższym otoczeniu, to cała wiedza jest niewiarygodna i nie ma żadnego wpływu na młodego człowieka.

Aby dana Szkoła Promująca Zdrowie pracowała skutecznie, powinna wyróżniać się:
- życzliwymi i wspierającymi relacjami międzyludzkimi (wzajemna szczerość uczniów i nauczycieli,
współdziałanie, umiejętność właściwego komunikowania się, budowanie poczucia własnej wartości, sprawiedliwa ocena itp.)
- uczestnictwem całej społeczności:
wspólne cele, programy, współpraca, partnerstwo uczeń - nauczyciel - rodzice. Wzajemna równość niezależnie np. od poziomu zdolności.
- klarownością (jasność przepisów, ról, to znaczy, że"wszyscy wiedzą na czym stoją" i mają poczucie bezpieczeństwa.
- autonomią czyli koncentracją na uczeniu się a nie na nauczaniu.

Reasumując szkoła promująca zdrowie to miejsce w którym żyje, pracuje, uczy się i bawi wielu ludzi, obowiązują tu specyficzne normy, prawa i obowiązki.

Cała społeczność szkolna czyli pracownicy i uczniowie podejmują wspólne działania dla poprawy swego zdrowia i samopoczucia przez zmianę zachowań zdrowotnych, tworzenie zdrowego środowiska fizycznego i społecznego. Uczą się przez edukację zdrowotną jak zdrowiej i lepiej żyć. Zachęcają innych w swym otoczeniu zwłaszcza rodziców do podobnych działań przez otwartość i dialog, partnerstwo i współdziałanie.

W tworzeniu szkoły promującej zdrowie uczestniczą dobrowolnie członkowie społeczności szkolnej. Wsparcie z zewnątrz polega na dostarczaniu informacji, materiałów, doradztwie, kształceniu itp.

Osoby z zewnątrz to zespół wspierający. Natomiast społeczność szkolna to koordynator i pozostały zespół.

Tworzenie szkoły promującej zdrowie polega na diagnozie stanu wyjściowego i zaplanowaniu a potem wprowadzaniu wielu zmian. Przy czym ważne jest aby z ludźmi współpracować a nie rywalizować.

Dlatego też chcąc aby dana szkoła była szkołą promującą zdrowie pierwszy krok to budowanie w szkole atmosfery wzajemnego zaufania i szacunku, a dopiero następnym etapem jest wprowadzanie programów promocji zdrowia. Bez tego szkoła promująca zdrowie pozostaje marzeniem.

Tworzenie szkoły promującej zdrowie jest procesem zaangażowania wielu ludzi i szerokich różnorodnych działań. Prace nad tworzeniem tego typu szkół organizowane są przez szkolnego koordynatora i zespół promocji do spraw zdrowia. (Koordynator czyli lider, rzecznik)

W reformującej się szkole można połączyć funkcje koordynatora do spraw edukacji prozdrowotnej i promocji zdrowia. Z punktu widzenia skuteczności działań najkorzystniej jest, gdy koordynatorem jest członek dyrekcji szkoły. Ze względu na znaczne obciążenie licznymi obowiązkami powinien on otrzymać dodatkowe wynagrodzenie lub inną formę gratyfikacji. Koordynatorem nie może być osoba spoza szkoły ani też jej pracownik, którego"wyznaczono" lub zmuszono do podjęcia tego zadania.

Aby mogła taka szkoła podjąć działanie, oprócz koordynatora potrzebny jest szkolny zespół promocji zdrowia. Czyli dobrowolnie zgłaszający się przedstawiciele wszystkich grup społeczności szkolnej: nauczyciele, opiekun samorządu uczniowskiego, opiekun koła PCK, uczniowie, pielęgniarka szkolna, rodzice oraz osoby z samorządu lokalnego.

Doświadczenia wskazują, że liczba członków zespołu jest różna i często zmienia się. Ważne jest aby pozostawały w nim osoby aktywne, zaangażowane, twórcze i pełne inicjatywy. Każdy zespół sam ustala reguły, zadania i organizację swej pracy. Ważna jest organizacja spotkań zespołu:
- spotkania powinny mieć stałe terminy z zapowiedzianymi wcześniej tematami, po każdym etapie pracy powinny być spotkania podsumowujące, spotkania powinny być otwarte a praca powinna być prowadzona metodą warsztatową z aktywnym zaangażowaniem wszystkich uczestników. Decyzje podejmowane by były zespołowo ale obowiązki należałoby równomiernie rozdzielić. Potrzebne są również odpowiednie warunki pracy typu: wydzielone pomieszczenie itp.

Szkolny koordynator powinien;
- przeprowadzać wiele indywidualnych rozmów
- nie zostawiać spraw niedokończonych
- słuchać innych, być otwartym na pomysły grupy
- mieć poczucie humoru i wiele cierpliwości

Pracę zespołu należy odpowiednio dokumentować (zdjęcia, kroniki, teczki, segregatory, taśmy, plakaty itp.)
Reasumując w tworzeniu szkół promujących zdrowie szkolna społeczność potrzebuje wsparcia to jest: materiałów, konsultacji, szkolenia itp.

Istnieje wojewódzka sieć szkół promujących zdrowie. Do tej sieci szkoły zgłaszają się dobrowolnie.

Wkrótce KOWEZ - Krajowy Ośrodek wspierania Edukacji Zawodowej poda formalne wymogi przyjęcia do sieci. (adres internetowy - http://www.kowez.edu.pl)

Istnieje szereg literatury na ten temat m. in. Właśnie KOWEZ wydaje zeszyty pt " Edukacja zdrowotna i promocja zdrowia w szkole". Gdzie można znaleźć gotowe projekty a także wspaniałe scenariusze.

Poniżej podaję proponowane kryteria przyjęcia szkoły do wojewódzkiej sieci:
- dobrowolne zgłoszenie
- powołanie szkolnego koordynatora i zespołu do spraw promocji zdrowia
- podjęcie prac przygotowawczych w tym (zapoznanie całej społeczności szkolnej i co najmniej 60% rodziców z koncepcja i strategią szkoły promującej zdrowie oraz przedstawienie tej koncepcji władzom i samorządowi lokalnemu).
-
Ważna jest też zdeklarowana chęć uczestnictwa w działaniach dla tworzenia takiej szkoły ze strony co najmniej 60% ogółu pracowników szkoły oraz deklaracje współpracy ze strony władz lokalnych.

Końcowy etap to podpisanie deklaracji o współdziałaniu i wzajemnych zobowiązaniach między szkołą i wojewódzkim zespołem wspierającym.

Dla formalności podaję, że istnieje również krajowa sieć szkół promujących zdrowie a także sieć europejska(1992r). Sieć krajowa została utworzona z dniem podpisania porozumienia między Ministrem Edukacji Narodowej i Ministrem Zdrowia w dniu 1 września 2000 r.

Należy dodać, że istnieje 5 kroków czyli etapów tworzenia Szkoły Promującej Zdrowie.

1. Przygotowanie (pozyskanie sojuszników, powołanie zespołu i koordynatora)
2. Diagnoza stanu wyjściowego (lista problemów do rozwiązania itp.)
3. Budowanie planu działań i ich ewaluacji
4. Działania
5. Ewaluacja wyników działań.
Istnieją również szkoły promujące zdrowie" niezrzeszone". Działają one jak gdyby na próbę.
Myślę, że nasza szkoła dużo robi w celu promowania zdrowia, więc nic nie stoi na przeszkodzie aby wejść w sieć szkół promujących zdrowie, albo chociaż spróbować to zrobić na zasadzie np. niezrzeszania się.
Uważam, że jest to potrzebne chociażby po to aby rodzice i społeczność lokalna bardziej zżyli się ze szkołą
i próbowali również swoich sił przez szeroką współpracę ze szkołą realizując projekt SZKOŁY PROMUJĄCEJ ZDROWIE.

Opracowanie: mgr Maria Kutiak

Wyświetleń: 4637