Zapobieganie i zwalczanie demoralizacji i przestępczość wśród nieletnich

Do określenia zaburzeń przystosowania społecznego używa się często w literaturze terminu "niedostosowanie społeczne". Niedostosowanie społeczne to "zaburzenia w zachowaniu", które występuje w stopniu głębokim i utrudnia kontakt z innymi ludźmi.

Prawidłowe dostosowanie do środowiska uzależnione jest od socjalizacji, którą utrudniają różne czynniki społeczne związane z obecnymi szybkimi przemianami społecznymi. Jednym z takich czynników jest migracja ze wsi do miast, co prowadzi do anonimowości życia, do osłabiania więzi i kontroli społecznej. Innym czynnikiem jest wynikające ze zmian modelu rodziny, ograniczenie jej funkcji opiekuńczych i przerzucenie ich na instytucje społeczne takie jak: przedszkole, szkoła, świetlica. Praca zawodowa i aspiracje zawodowe kobiet, podejmowanie dodatkowych prac zmniejszają ilość czasu przeznaczonego na życie rodzinne. Młodzież będąca w takiej sytuacji łatwo wymyka się spod kontroli rodziców, szuka oparcia i więzi poza domem. Istotny wpływ na proces socjalizacji wywierają także środki masowego przekazu, a szczególnie telewizja. Młodzież często ogląda programy dla niej niedozwolone, filmy przepełnione w swej treści agresją, brutalnością, pornografią.

Zmiany jakie zachodzą w okresie dojrzewania mają przygotować młodego człowieka do pełnienia określonych ról społecznych, co związane jest z zachowaniem społecznie akceptowanym. Szczególnie w naszych czasach, które obfitują w sprzeczne idee, zmieniające się wartości i obyczaje, dojrzewanie staje się niezwykle trudne i skomplikowane.

Dom rodzinny jest pierwszym i podstawowym środowiskiem wychowawczym w życiu dziecka. Tu nawiązuje pierwsze kontakty, uczy się współżyć z innymi ludźmi. Te pierwsze doświadczenia stają się zaczątkiem rozwoju społecznego i rzutują na całe jego przyszłe życie. Prawo pierwszych połączeń mówi, że każde pierwsze przeżycie staje się przeżyciem modelowym dla dalszych przeżyć. Zdrowa zintegrowana rodzina zapewnia swym członkom poczucie bezpieczeństwa. Potrzeba bezpieczeństwa jest jedną z elementarnych psychicznych potrzeb dziecka, których zaspokojenie jest konieczne dla prawidłowego rozwoju jego życia uczuciowego. Podstawowe potrzeby psychiczne, które powinny być zaspokojone w środowisku rodzinnym to:
- potrzeba pewności i poczucia bezpieczeństwa,
- potrzeba solidarności i łączności z bliskimi osobami,
- potrzeba akceptacji i uznania.

Atmosfera wychowawcza, w której wzrasta i rozwija się mały człowiek, już w pierwszych tygodniach jego życia wywiera znaczny wpływ na przeżycia emocjonalne dziecka, które stanowią podstawę rozwoju jego uczuć oraz stosunku do świata i ludzi.

Dzieci przestępcze często rekrutują się z rodzin, w których występują nerwowe napięcia, kłótnie, brak zrozumienia i wrogość ze strony rodziców. Bardzo niekorzystnie wpływają również na dziecko błędy wychowawcze popełnione przez rodziców, a przejawiające się w wychowaniu zbyt liberalnym, przesadnie rygorystycznym, czy niekonsekwentnym.

Wychowanie niekonsekwentne charakteryzuje się brakiem jednolitej postawy rodziców wobec dziecka. Dziecko traktuje się zależnie od kaprysy raz zbyt łagodnie, pobłażliwie, innym razem zbyt surowo. Brak konsekwencji powoduje u dziecka niestałość uczuciową i staje się przyczyną nieuniknionych trudności wychowawczych.

Bardzo trudna jest sytuacja dziecka odrzuconego, dla którego rodzice nie mają czasu, nie dbają o jego zdrowie, nie interesują się jego problemami. Takie dziecko predysponuje do zachowania niezsocjalizowanego, agresywnego, a zaniedbywane ze strony domu rodzinnego, brak odpowiedniej kontroli i opieki prowadzi do przestępczości zsocjalizowanej. Dzieci z grupy niezsocjalizowanej, mściwe, agresywne, nie lubiane, mają kłopoty z kolegami, nie posiadają przyjaciół. To wrogie nastawienie przenoszą z osób najbliższych na innych ludzi.

Specjalną rolę do spełnienia ma szkoła w stosunku do dzieci pochodzących z rodzin nie realizujących prawidłowego funkcjonowania opiekuńczo - wychowawczej. Są to dzieci pozbawione opieki, zaniedbywane, odrzucone emocjonalnie przez rodziców, opóźnione w nauce.

Osobny problem stanowią uczniowie drugoroczni. Muszą się odnaleźć w nowym środowisku, nawiązać nowe kontakty koleżeńskie. Uczniowie ci są często izolowani od swych kolegów z klasy, a ich kontakty społeczne ograniczają się do przyjaźni z innymi słabymi uczniami, lub szukają kontaktów towarzyskich poza szkołą.

Szkoła powinna oddziaływać wychowawczo szczególnie w stosunku do dzieci, które wykazują różne zaburzenia rozwoju osobowości. To w szkole dzięki istnieniu społeczności uczniowskiej młodzież uczy się współżycia w grupie, nawiązuje kontakty, dokonuje poważnych wyborów, zdobywa wiedzę.

Człowiek obdarzony przez naturę intelektem społecznym dąży do przeżywania swoich sukcesów i porażek w określonej grupie społecznej. Może to być rodzina, klasa szkolna, grupa koleżeńska, a także grupa chuligańska, czy przestępcza. Opinia grupy z którą związany jest dorastający chłopiec, ma większe znaczenie dla niego niż opinia rodziców, nauczycieli i innych osób dorosłych. W związku z tym rozwój jednostki zależy od jakości grup społecznych, do których należy. Młodzież z rodzin gdzie panuje niekorzystna atmosfera wychowawcza, lub mająca poważne konflikty w szkole, dąży do silniejszego zaznaczenia swojej przynależności do grupy rówieśniczej. Młodzież odrzucona przez rodzinę, szkołę będzie często stanowiła grupę o negatywnym nastawieniu do wartości uznawanych przez instytucje wychowawcze i będzie odrzucała autorytet zarówno dorosłych jak i rówieśników stawianych za wzór. Prowadzić to może do świadomej działalności antyspołecznej, dającej poczucie siły i niezależności oraz prestiż społeczny w grupie rówieśników.

Opracowanie: Gizela Siedlaczek

Wyświetleń: 3481