Jak poradzić sobie ze stresem?

Tempo życia, jakie narzucone nam jest we współczesnym świecie, odciska swoje piętno na każdym z nas. Sprawia, że żyjemy w ciągłym stresie, który może spowodować całkowite załamanie umysłowe lub fizyczne, o ile na czas nie zostaną podjęte zdecydowane środki zaradcze.

Stres stanowi poważny problem dzisiejszych zindustrializowanych społeczeństw. Jest odpowiedzialny za wiele chorób i straconych dni pracy, ponadto bywa przyczyną głębokiego bólu i życiowych tragedii.

W przeszłości przedstawiciele świata medycznego nie przywiązywali dużej wagi do stresu; uważali, że dolegliwość tę wymyślają sobie sami pacjenci, że ma ona podłoże psychiczne lub psychosomatyczne (związane ze strachem lub niepokojem). Tymczasem dziś lekarze przyznają już, iż stres stanowi prawdziwy problem medyczny -choć w wielu przypadkach leczenie ograniczają wyłącznie do proponowania leków. Niestety, produkty farmakologiczne, których zadaniem jest leczyć stres, mogą zazwyczaj stosunkowo szybko wywołać uzależnienie, a zatem o wiele lepiej byłoby, gdyby ludzie potrafili rozpoznać przyczyny stresu tkwiące w ich sposobie życia i podejmowali środki zaradcze, zanim niegroźne objawy staną się przyczyną poważnych problemów zarówno psychicznych, jak i organicznych.

Nagły i bardzo intensywny stres ma wiele wspólnego ze strachem. Sprawia, że budzi się w nas pierwotny instynkt przeżycia, wywołujący specyficzną reakcję fizyczną i chemiczną. Związane są one ze znacznie zwiększoną produkcją adrenaliny - hormonu wytwarzanego w gruczołach nadnerczy. Pełni on rolę tzw. Mediatora układu nerwowego. Gruczoły te są kontrolowane przez układ nerwowy.

Stres jest słowem często używanym, ale każdy z nas rozumie je nieco inaczej. Większość ludzi uważa, że jest to nieprzyjemny stan świadomości spowodowany trudnymi sytuacjami. Ma on coś wspólnego z uczuciem niepokoju, napięcia i strachu. Jest przeciwieństwem uczucia spokoju i odprężenia.

Zrozumienie znaczenia słowa stres może ułatwić terminologia używana przez inżynierów czy budowniczych. Na przykład ciężar ułożony na drewnianej desce powoduje, że jest ona obciążona, poddana naprężeniu (ciśnieniu). Jeśli ciężar jest duży, deska może się pod jego wpływem ugiąć lub wypaczyć. Wewnątrz deski oddziałują pewne siły, określane przez inżynierów jako napięcie. Zbyt duże obciążenie może spowodować trwałe odkształcenie deski, a nawet jej pęknięcie.


Rys. opisuje prosty model stresu. Ciężar lub
naprężenie powoduje napięcie deski; deska nagina się. Większy ciężar to większy stres: deska jest zbyt napięta i pęka. ALE LUDZIE TO NIE DESKI...

Stres powstaje nie tylko w wyniku działania czynników zewnętrznych, nie jest też wyłącznie objawem naszej słabej budowy fizycznej czy konstrukcji psychologicznej. Wynika z oceny proporcji między prawdziwymi lub przewidywanymi oczekiwaniami w stosunku do nas i przewidywalną lub rzeczywistą zdolnością sprostania tym oczekiwaniom. Kiedy uważamy, że oczekiwania przerastają nasze umiejętności, możemy doświadczyć czegoś, co nazwiemy stresem, lękiem czy depresją. W efekcie tego zmieni się nasze zachowanie, jak wiele czynności organizmu.

Niezależnie od tego, że każdy z nas ocenia inne zdarzenia i sytuacje jako stresujące, można znaleźć wiele takich, które są stresujące dla wszystkich. Po pierwsze są to sytuacje w których istnieje realne zagrożenie życia czy możliwość obrażeń fizycznych. Człowiek prehistoryczny odczuwał zapewne jako sytuację groźną i stresującą, stałe niebezpieczeństwo grożące mu ze strony dzikich zwierząt.

Współczesny człowiek bardzo rzadko napotyka na swojej drodze dziką zwierzynę, ale w naszym otoczeniu nie brak sytuacji groźnych dla życia. Pożary, wypadki drogowe grożą wszystkim, u niektórych wywołują w konsekwencji fizyczne i psychologiczne objawy stresu. Badania tych, którzy przeżyli pożar wykazują, że istnieją naturalne fazy powrotu do zdrowia po przeżytym stresie.

Ludzie próbują różnymi sposobami załagodzić stresujące sytuacje. Jednak rozwiązanie stosowane przez palaczy - wypalanie coraz większej liczby papierosów - jest bardzo szkodliwe dla zdrowia. Ludzie reagują na stres w rozmaity sposób, na przykład jeden człowiek zaciśnie zęby, innemu zaczną drżeć dłonie albo zarumienią się policzki. Takie mechanizmy obronne były skutecznymi środkami zwalczającymi lęk u ludzi pierwotnych, ale u współczesnego mężczyzny i kobiety opisane reakcje wywołują zażenowanie i często wzmagają jeszcze poziom stresu.

Stres i niepokój często wyrażają się napięciem, na przykład grymasem twarzy czy zgarbioną lub usztywnioną sylwetką. Długotrwałe napięcie mięśni powoduje ich zmęczenie, prowadzi do sztywności, bólu, szczególnie ramion, szyi i głowy. Masaż rozluźnia mięśnie i poprawia samopoczucie. Wszyscy wiemy, że potarcie bolesnego miejsca zmniejsza odczuwanie bólu. Fizjologicznie masaż zwiększa przepływ krwi przez mięśnie przyspieszając usuwanie produktów wytwarzanych wskutek ich pracy. Masaż takich okolic, jak ramiona, szyja, plecy nie tylko zmniejsza napięcie mięśni, ale również odpręża. Żeby normalnie żyć ze stresem prócz medytacji, masażów, możemy niekiedy zastosować wysiłek na świeżym powietrzu, jest on jednym z lepszych sposobów terapii stresu. Umiejętność kontrolowania własnych reakcji może bardzo zmniejszyć napięcie. Nie bez znaczenia jest też wsparcie innych ludzi, i to zarówno w okresie dzieciństwa, jak i wieku dojrzałym. Znacznie łatwiej radzić sobie ze stresem i reakcjami, które on powoduje, jeśli ma się nadzieję na pomoc innych ludzi.

Są sytuacje, w których stresu po prostu nie da się uniknąć, a w takich przypadkach należy nauczyć się z nim żyć i radzić sobie tak, by ponieść jak najmniejsze straty zdrowotne. Polega to między innymi na obiektywnej i dokładnej ocenie realiów sytuacji i sporządzeniu pozytywnego planu zaradczego. Najważniejsze jest uświadomienie sobie znaków ostrzegawczych: każdy, kto dostrzega u siebie wczesne oznaki fizyczne nadmiernego stresu, powinien przeanalizować swoje życie i spróbować je przeorganizować oraz kontrolować bieg wydarzeń.

Opracowanie: Tadeusz Makurat
nauczyciel - wychowawca
OSW Nr 2 dla Niesłyszących
w Wejherowie

Wyświetleń: 1117