Ścieżki międzyprzedmiotowe jako ważny element integracji wiedzy w gimnazjum

Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych i gimnazjów nakłada na nauczycieli obowiązek dążenia do wszechstronnego rozwoju ucznia. Rozwój ten powinien być nadrzędnym celem pracy edukacyjnej. Nauczyciele, mając na uwadze rozwój ucznia, powinni współdziałać na rzecz tworzenia w świadomości uczniów zintegrowanego systemu wiedzy, umiejętności i postaw. Integracji wiedzy nauczanej w gimnazjum służy wprowadzenie ścieżek edukacyjnych. W gimnazjum funkcjonuje 8 ścieżek edukacyjnych:
- edukacja filozoficzna,
- edukacja prozdrowotna,
- edukacja ekologiczna,
- kultura polska na tle cywilizacji śródziemnomorskiej,
- edukacja czytelnicza i medialna,
- edukacja regionalna - dziedzictwo kulturowe w regionie,
- obrona cywilna,
- edukacja europejska.

Każdy nauczyciel powinien określić, które ścieżki są szczególnie predestynowane do uwzględnienia w jego własnym programie nauczania. Ścieżki edukacyjne można realizować w ramach programów nauczania przedmiotów, na godzinach lekcyjnych przeznaczonych na moduły wprowadzające i podsumowujące (na przykład w pierwszym i ostatnim tygodniu roku szkolnego) lub jako projekty edukacyjne. Projekty edukacyjne można realizować od skali jednej klasy poprzez całą szkołę aż do projektów międzyszkolnych. Zajęcia w ramach ścieżek edukacyjnych są wzbogacane przez zaangażowanie ekspertów zewnętrznych. Mogą nimi być rodzice.

Ze względu na sposób zaangażowania różnych dyscyplin nauczanie w szkole możemy podzielić na:1
- jednoprzedmiotowe (monodyscyplinarne),
- wieloprzedmiotowe (multidyscyplinarne),
- międzyprzedmiotowe (interdyscyplinarne).

Model jednoprzedmiotowy (monodyscyplinarny) jest najczęściej stosowany w praktyce szkolnej. Nauczyciel powinien potrafić w ramach każdego przedmiotu budować holistyczny obraz świata i integrować wiedzę z wielu dziedzin.

Model wieloprzedmiotowy (multidyscyplinarny) ma miejsce wtedy, gdy dane zagadnienie, problem lub wydarzenie rozpatrywane są na różnych przedmiotach nauczania. Umożliwia to określenie różnych punktów widzenia wybranego problemu edukacyjnego. W modelu tym niezbędna jest współpraca nauczycieli w szkole, w zespole międzyprzedmiotowym.

Model międzyprzedmiotowy (interdyscyplinarny), poza zasadami opisanymi w poprzednim modelu wymaga korelacji w czasie i stworzenia struktury wyjaśniającej związki przyczynowo - skutkowe. Pierwszy przedmiot wprowadza w zagadnienie, każdy następny je poszerza, wykorzystując wiedzę i umiejętności nabyte na poprzednich lekcjach.

Biorąc pod uwagę zasadnicze elementy programu nauczania, wokół których integrujemy poszczególne przedmioty, można wyróżnić trzy możliwości:1
- integrację wokół problemów,
- integrację treści nauczania,
- integrację wokół umiejętności kluczowych.

Najczęściej stosowanym sposobem integracji międzyprzedmiotowej jest integracja wokół treści nauczania. Można ją osiągnąć dzięki korelacji treści nauczania
- synchronizacji czasowej i przyczynowo-skutkowej tych samych treści na różnych przedmiotach nauczania. Rozwinięciem tego sposobu jest naświetlenie różnych aspektów wybranego problemu.

Integracja wokół umiejętności jest szczególnie ważnym wyzwaniem w nowym systemie kształcenia. Jako kluczowe określa się umiejętności: uczenia się, porozumiewania się, pracy w zespole, rozwiązywania problemów, korzystania z informacji, wykorzystania wiedzy w praktyce, rozwijania sprawności umysłowej i rozwiązywania konfliktów.

Nauczyciele gimnazjum powinni zatem pomagać uczniom planować, organizować i oceniać własną naukę, uświadamiać im konieczność przyjmowania coraz większej odpowiedzialności. Przygotowywać uczniów do poprawnego posługiwania się językiem ojczystym, publicznych wystąpień, zachęcać do prezentacji własnego punktu widzenia z poszanowaniem poglądów innych ludzi. Aktywność uczniów przyczyni się do rozwijania ich sprawności umysłowej i osobistych zainteresowań. Umiejętność korzystania z informacji to poszukiwanie i porządkowanie informacji z różnych źródeł i efektywne posługiwanie się technologią informacyjną. Kształtując umiejętność pracy w zespole nauczyciel powinien zwrócić uwagę na budowanie więzi międzyludzkich, zdolność do podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji oraz skutecznego działania na gruncie zachowania obowiązujących norm. Rolą nauczyciela jest również kształtowanie umiejętności rozwiązywania problemów w twórczy sposób, odnoszenia zdobytej wiedzy do praktyki i negocjacyjnego rozwiązywania konfliktów i problemów społecznych.

Integracja wokół problemów polega na wykorzystaniu wydarzeń i zjawisk istotnych z punktu widzenia cywilizacji, rozwoju społecznego, bezpieczeństwa ludzi itp. przy konstruowaniu programów nauczania. Punktem wyjścia nie jest wówczas przedmiot nauczania lecz problem istotny dla procesu nauczania.

Literatura
1. M. Sielatycki: "Metodyka nauczania zintegrowanego", w "Integracja międzyprzedmiotowa" (Program "Nowa Szkoła"). Wydawnictwa CODN, Warszawa 1999.

2. M. Rozenbajgier, B. Sagnowska, J. Salach: "Program nauczania fizyki w gimnazjum". Wydawnictwo "Zamiast Korepetycji", Kraków 1999.

3. G. Koralewska, M. Pacholska, E. Krawczyk, M. Bloch, R. Poźnikiewicz, K. Augustyn: "Ścieżki edukacyjne dla klas I-III gimnazjum". Wydawnictwo Szkolne Romy Koper ARKA, Poznań 2001.

Opracowanie: Aleksander Biela

Wyświetleń: 4005