Katalog

Krzysztof Rybak
Lekcja wychowawcza, Artykuły

Dzieci i młodzież - potrzeby psychiczne

- n +

Dzieci i młodzież - potrzeby psychiczne

Prawidłowo rozwijające się dziecko jest pogodne, otwarte na kontakt z innymi ludźmi, ciekawe świata, chętne do zdobywania wiedzy. Życzylibyśmy sobie, żeby wszystkie dzieci były właśnie takie, jednak rzeczywistość jest zupełnie inna. Klasy pełne są uczniów zalęknionych, smutnych i agresywnych. Jeżeli chcemy to zmienić należy przede wszystkim uświadomić rodzicom fakt, że to co się dzieje z dzieckiem jest uwarunkowane sytuacją rodziny. W naszym codziennym, często zabieganym życiu brakuje czasu na okazywanie uczuć dziecku, naszego zainteresowania nim i jego problemami.

Każdy człowiek, aby mógł normalnie egzystować i prawidłowo rozwijać się, musi mieć zaspokojone różnorodne swoje potrzeby. Potrzebą określamy to, co stanowi warunek konieczny do zachowania zdrowia, życia, rozwoju osobistego, osiągnięcia dobrego samopoczucia, wypoczynku, sprawnego funkcjonowania osobistego i społecznego.

Najogólniej mówiąc, potrzeby dzielimy na biologiczne, czyli wynikające z funkcjonowania organizmu oraz społeczne, czyli wynikające z uczestnictwa w życiu społecznym, z podziału ról społecznych. Mówi się tu o potrzebach w zależności od wieku życia, a więc potrzeby wieku niemowlęcego, dzieciństwa, dojrzewania, dorosłego, starczego. O ile człowiek dorosły jest w stanie sam zaspokoić większość swoich potrzeb, to dzieci są pod tym względem prawie całkowicie zależne od osób dorosłych. Szczególnie trudną sytuację mają te z nich, które są wychowywane w rodzinach niepełnych, rozbitych, skłóconych, dotkniętych alkoholizmem itp. Tego rodzaju rodziny są niezdolne do zaspokojenia całego rodzaju potrzeb swoich dzieci, zarówno fizjologicznych jak i psychicznych. Do najważniejszych potrzeb psychicznych dzieci, stanowiących warunek prawidłowego ich rozwoju emocjonalnego, należą:

I. POCZUCIE BEZPIECZEŃSTWA

Dla prawidłowego rozwoju poczucia bezpieczeństwa konieczne są trzy zasadnicze warunki:
1. Stabilny klimat emocjonalny, atmosfera warunków ciągłych, wyrównanych a nie częste, gwałtowne zmiany nastrojów rodziców, co jest szczególnie szkodliwe dla osiągnięcia równowagi psychicznej zwłaszcza u dzieci o słabym systemie nerwowym.
2. Pogodna atmosfera w otoczeniu dziecka, o czym świadczy fakt, że dzieci dzisiaj intuicyjnie poszukują ludzi pogodnych, unikają natomiast kontaktów z ludźmi o obniżonym nastroju, smutnych, niezadowolonych.
3. Poczucie stałego oparcia w osobach dorosłych, zwłaszcza gdy dziecko czuje się narażone na przykre zdarzenia i niespodzianki.

II. POTRZEBA SZACUNKU I AKCEPTACJI.

Dziecko wymaga szacunku i ma prawo do niego. Nieliczenie się z godnością osobistą małego dziecka rodzi w nim wrogość i postawę agresywną, dochodząc niekiedy do nienawiści wobec otoczenia. Upokarzanie kaleczy jego psychikę, staje się ono we własnych oczach niegodne szacunku, przestaje wierzyć w siebie, nie docenia własnych możliwości. W efekcie powstaje w jego charakterze defekt w postaci braku zaufania do siebie, poczucia niskiej wartości i niedoceniania siebie. Przyjmuję się, że większość tzw. trudnych dzieci ma za sobą taką bolesną drogę, tj. braku poczucia akceptacji przez rodziców lub opiekunów. Dla pełnego zaspokojenia tej potrzeby wymagane jest m.in.:
- uznanie prawa dziecka do jego własności osobistej;
- dokładne formułowanie jego obowiązków;
- uważne wysłuchanie jego zdania;
- przestrzeganie na co dzień jego uprzejmości;
- dotrzymywanie obietnic i tajemnic;
- okazywanie mu życzliwości i sympatii;
- okazywanie zainteresowania jego osobą;
- gotowość przyjścia mu z pomocą.

W prawidłowo funkcjonujących rodzinach potrzeba ta realizowana jest m.in. przez dużą liczbę pozytywnych wypowiedzi kierowanych do dziecka. Tworzą one w jego świadomości postawy poczucia własnej wartości. Nie znaczy to, że należy żyć w zakłamaniu i tworzyć dziecku fałszywy obraz jego możliwości czy zdolności. Dlatego należy unikać wypowiedzi typu: "jesteś genialny, jesteś najlepszy" itp. Zamiast nich dobrze jest mówić o swoich odczuciach, czyli: "podoba mi się twój rysunek, uważam że dobrze tańczysz" itp. Negatywna ocena powinna dotyczyć konkretnego czynu, czy konkretnej niewłaściwej wypowiedzi, a nie ogólnej oceny dziecka. Należy mówić: "nie podoba mi się to, że nie potrafisz zadbać o porządek w swoim pokoju", a nie: "straszny z ciebie bałaganiarz, jesteś do niczego". Często słyszy się z ust dzieci słowa "jestem niezdarna czy nie potrafię rysować" itp. Słowa te świadczą o odczuwalnym braku uznania ze strony najbliższych. A przecież każdy chce mieć poczucie, że jest dostrzegany i że potrafi czasem coś zrobić dobrze. Niezaspokojoną potrzebę akceptacji obserwujemy najczęściej u dzieci, którym wytyka się ich najmniejsze błędy, czasem wręcz niezamierzone niezręczności, zbyt surowo się je ocenia. Bardzo łatwo można rozpoznać takie dzieci w klasie szkolnej. Gdy brak im spontanicznego uznania, będą się przesadnie przechwalać by to uznanie otrzymać. Dowiadujemy się od nich kim to zostaną w przyszłości i wtedy nam pokażą lub że mają w domu przeróżne rzeczy świadczące o ich bogactwie. Dobrym sposobem postępowania z dzieckiem, które ma niezaspokojoną potrzebę akceptacji jest cierpliwość i wyrozumiałość. Nie krzyczymy i nie wytykamy błędów, ale spokojnie powiedzmy "widzę, że się starałeś, ale czy mógłbyś spróbować zrobić to jeszcze raz, ale troszeczkę wolniej i dokładniej". W ten sposób uznajemy chęci dziecka, jego wkład pracy, czyli go dowartościujemy.

III. FIZYCZNY I UCZUCIOWY KONTAKT Z MATKĄ.

Między matką i dzieckiem powstaje tzw. dualunion, tj. tendencja do traktowania matki jako wyłącznej własności. Pierwsza dualanion powstaje już w okresie ciąży. Od ustosunkowania się uczuciowego kobiety do jeszcze jej nienarodzonego dziecka zależy w dużym stopniu późniejszy tonus życiowy i koloryt emocjonalny między nimi. Tę jedność matki z dzieckiem pogłębia jeszcze bardziej okres karmienia piersią.

IV. POTRZEBA PRZYJAŹNI.


Dziecko szuka w kontaktach z rówieśnikami przyjaźni, która przeciwdziała osamotnieniu. Przyjaźń, nawiązana w trakcie kontaktów z rówieśnikami, pozwala mu na uczenie się przestrzegania zasad kulturalnego współżycia tj. nawyku świadczenia drobnych usług, empatii czyli wczuwania się w czyjąś sytuację, przeciwdziała zaś egoizmowi, kłótliwości, mściwości i nieśmiałości. Ograniczenie dziecku nawiązywania przyjaźni z rówieśnikami prowadzi do poczucia krzywdy i osamotnienia.

V. POTRZEBA AKTYWNOŚCI

Wyręczanie dziecka i wkraczanie z pomocą pozbawia go możliwości opanowania samodzielnej aktywności. Zbytnia troskliwość, ciągła interwencja dorosłych może stać się przyczyną lenistwa dziecka, niezaradności i braku inicjatywy, bo skoro wyręcza się dziecko we wszystkim, to tym samym odbiera mu się szansę pokonywania trudności. Zadaniem dorosłych jest więc nie hamowanie spontanicznej aktywności, lecz zapobieganie sytuacjom niebezpiecznym, dążenie do spowodowania, aby dziecko umiało przewidywać przykre następstwa swojej aktywności. Nie powinno nam zależeć, aby dziecko nie popełniało w ogóle błędów w swoich czynnościach, ale by umiało wyciągać odpowiednie wnioski na przyszłość. Nie wskazane jest również eliminowanie dzieci od codziennych zajęć domowych i wymaganie od nich, aby tylko odrabiały lekcje. Odsuwanie dziecka od prac domowych ogranicza możliwość właściwego przygotowania do samodzielności życiowej. Z chwilą pójścia dziecka do szkoły znaczna część rodziców przestawia się w rozumieniu potrzeb dziecka uważając, iż skończył się czas zabawy, a zaczął czas nauki i obowiązków. Wdrażanie dzieci do systematyczności, poczucia obowiązku i odpowiedzialności jest oczywiście konieczne, nie może jednak wpływać ujemnie ani ograniczać aktywności fizycznej dziecka. Wynika to z wchodzenia dziecka w intensywny okres rozwoju, w którym szybko rosnący i różnicujący swe funkcje organizm potrzebuje licznych bodźców zewnętrznych.

VI. POTRZEBA WZROSTU I ROZWOJU

Olbrzymie znaczenie w poczuciu wzrostu dziecka ma zachęta i współdziałanie oraz docenianie jego osiągnięć, ponieważ dziecko chce być coraz lepsze, mądrzejsze, zaradniejsze, chce być zauważane przez dorosłych. Dziecko od dorosłych oczekuje:
- aprobaty i zachęty dla swoich poczynań;
- pomocy w przezwyciężaniu obaw i lęków;
- częstego powtarzania, że jest kochane i potrzebne;
- zainteresowania jego problemami i pomocy w ich rozwiązywaniu;
- uznania w nim godności jako odrębnej jednostki;
- zaufania i wyrozumiałości.

Realizacja potrzeb dzieci ma miejsce gdy rodzice i wychowawcy pamiętają na co dzień o tym, że:
- dziecko ma prawo do wyrażania swoich uczuć;
- należy znaleźć czas na rozmowę z dzieckiem;
- dziecku potrzebne jest okazania zaufania;
- dziecku należy powiedzieć, na co może sobie pozwolić, a czego unikać;
- dziecko nie może być przedmiotem żartów i ośmieszania.

Realizacji wszystkich potrzeb dziecka może sprostać tylko zdrowa, zgodna i bez nałogów rodzina. Nie zastąpią jej w tym żadne instytucje państwowe ani społeczne.


LITERATURA:
1. Brejnak W. Kocham i wychowuję - Poradnik dla rodziców i nauczycieli. W-wa 1993 r.
2. Cendrowski Z. Będę żył 107 lat. Agencja Promo - Lider W-wa 1996r.
3. Kozłowska A. O trudnościach w wychowywaniu dziecka WSiP W-wa 1991 r.
4. Obuchowski K. Psychologia dążeń ludzkich PWN W-wa 1983 r.
5. Pańczyk W. Zielona recepta. Zamość - W-wa 1996 r.
6. Pyzik J. Psychiczne potrzeby dzieci i młodzieży. Wychowawca Kraków 1997 r.

Opracowanie: mgr Krzysztof Rybak

Wyświetleń: 2408


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.