Jak owady niszczą szkodniki roślin, rozwój bielinka kapustnika.

CZYNNOŚCI MYŚLOWE I PRAKTYCZNE W POZNAWANIU PRZYRODY W NAUCZANIU WCZESNOSZKOLNYM

SCENARIUSZ LEKCJI W KL III Z ANALIZĄ

Zadanie:
Uczniowie poznają rozwój bielinka kapustnika.
Uczniowie poznają owady, które niszczą ogrody.

Na poprzedniej lekcji uczyliśmy się o kwitnieniu drzew owocowych. Na kwiatach dzieci zauważyły dużo szkodników. Szczególne jabłonie były zaatakowane przez gąsienicę kwieciaka jabłkowca. Pod koniec lekcji wyciągnęliśmy wniosek, że z kwiatów, na których żerują szkodniki, nie powstaną owoce.

Wstęp:

1.Czy szkodniki atakują tylko drzewa owocowe i czy możemy je spotkać tylko w sadach?

Uczniowie przypuszczają, że dużo szkodników roślin żyje także na polach, w ogrodach i lasach. Niszczą one różne rośliny i przez to mamy mniejsze zbiory.

2. Jakiego szkodnika spotykamy często w letnich miesiącach w ogrodzie lub na polu, szczególnie tam, gdzie rośnie kapusta albo rzepak?

Uczniowie wypowiadają się na podstawie dawnych obserwacji na temat wyglądu bielinka:
- jest to motyl biały,
- lekko żółty,
- zwinnie lata,
- na skrzydłach ma drobniutkie czarne kropeczki.

3. Co jeszcze zauważyliśmy na liściach kapusty?

Dzieci dochodzą do wniosku, że gąsienice łażą po liściach, zjadają je, tak że zostają tylko strzępki.

4. Skąd one się wzięły?
Uczniowie nie wiedzą. Nauczyciel obiecuje, że jeśli będą dobrze pracować, to na te i inne pytania znajdą sami na dzisiejszej lekcji odpowiedź.

I. Wprowadzenie nowego materiału.

1. Zobaczymy co ciekawego na temat bielinka kapustnika napisane jest w encyklopedii i co napisał nam autor podręcznika. Uczniowie czytają po cichu następnie indywidualnie wypowiadają się. Stwierdzają, że samiczka składa jajeczka na liściach kapusty, z jaj wylęgają się gąsienice które przeobrażają się w poczwarki.
2. Przy użyciu lupy dzieci oglądają gabloty i zwracają uwagę na wielkości jajeczek, na wygląd gąsienicy i poczwarki, porównują z ilustracją w podręczniku (praca w zespołach). Potem zdają sprawozdanie z pracy zespołów. W odpowiedziach stwierdzają, że jajeczka są na spodniej stronie liścia kapusty. W ten sposób samiczka ukrywa je. Są złożone w kupce i mają żółtawy kolor. Z jaj wylęgają się gąsieniczki, są żółto-zielone, czarno nakrapiane, trochę kosmate i zjadają liście kapusty. Od nauczyciela dowiadują się, że gąsienice dużo jedzą i szybko rosną. Puste skórki w gablotach to jakby stare ubranka, ponieważ gąsieniczki często linieją. Z gąsienicy powstają poczwarki a z nich motyl.

Nauczyciel podkreśla, że w ten sposób uczniowie poznali już rozwój bielinka kapustnika i szkody jakie wyrządza. Teraz trzeba się zastanowić jak można z nim walczyć. Mówiliśmy o czarnych kropkach na grzbiecie gąsienicy. Ptaki to dostrzegają i omijają je, ponieważ są trujące. Ptaki nam tu nic nie pomogą. Ale poznaliśmy jeszcze inne owady. Dzieci wymieniają baryłkarza i siercinki. Są bardzo małe, nawet trudne do zobaczenia przez lupę. Te małe owady doskonale dają sobie radę z gąsienicami. Na filmie zobaczycie jak to robią.

II. Pogłębianie poznanego materiału.

1. Dzieci Oglądają film, a nauczyciel wyjaśnia ważniejsze momenty, jak: wpływ światła słonecznego i ciepła na przyspieszenie wylęgu. Uczniowie dostrzegają, że baryłkarze składają jaja do wnętrza gąsienic bielinka kapustnika. Z jajeczek wylęgają się gąsieniczki baryłkarza, które zjadają tłuste gąsieniczki bielinka i w ten sposób niszczą je. Baryłkarze są tak samo jak biedronki czy kruszynki bardzo pożytecznymi owadami. Uczniowie jeszcze raz przyglądają się im w gablotach, aby zapamiętać ich wygląd i nigdy ich nie niszczyć.

III. Opracowanie i skrótowe zapisanie treści lekcji dla jej utrwalenia w pamięci.

Samiczka bielinka kapustnika składa jajeczka na liściach kapusty. Z jajeczek wylęgają się gąsienice. Gąsienice zamieniają się w poczwarki. Z poczwarek wylatuje motyl. Baryłkarze i siercinki niszczą gąsienice bielinka.

IV. Posługiwanie się treścią lekcji.

Uczniowie przypominają sobie, że muchy rozwijają się podobnie jak bielinek.

Zadanie domowe: Ponieważ na przyszłej lekcji będziemy poznawać inne szkodniki, polecam zebrać z drzew chrabąszcze. Może komuś uda się, kopiąc w ogrodzie znaleźć także pędraka. Należy je umieścić w pudełku od zapałek i przynieść do szkoły.

ANALIZA LEKCJI

Myślę, że przedstawiona lekcja odpowiada wymogom nauczania. Wystąpiły na niej dwa główne problemy. Pierwszy-jak rozwija się bielinek kapustnik i drugi-jakie owady niszczą szkodniki roślin.

Przy rozwiązywaniu problemów wystąpiły wszystkie procesy myślowe. Już na początku lekcji, kiedy uczniowie obserwowali gabloty z fazami rozwojowymi bielinka kapustnika, wystąpiło myślenie konkretno- praktyczne. Uczniowie wykonując doświadczenie z lupami, na podstawie aktualnych spostrzeżeń i wrażeń dochodzili w procesach analizy i syntezy do wykrycia związku jaki zachodzi między motylem i jego fazami rozwojowymi.

Na drugim poziomie myślenia praktycznego analiza i synteza wzbogaciły się przez rozumowanie praktyczne przez analogię, jaka zachodzi między zjawiskami- motyl- jajo- gąsienica- poczwarka- motyl.

Na trzecim poziomie myślenia praktycznego powstał schemat wyobrażeniowy rozwoju owada.

W myśleniu teoretycznym- analogicznie- przechodziliśmy tu stopniowo na pierwszy poziom myślenia teoretycznego. Na tym poziomie dokonywały się procesy odwrotne do poprzednich, procesy konkretyzacji. Konkretyzacja wiedzy polega na umiejętności zastosowania wiedzy ogólnej w konkretnej sytuacji praktycznej. W przypadku przedstawionej lekcji tą sytuacją praktyczną było stwierdzenie, iż jajo daje początek rozwojowi owada, ale do tego jest potrzebne światło słoneczne i ciepło, stadium gąsienicy i poczwarki w odpowiedniej kolejności (abstrakcja i uogólnianie).

Na drugim poziomie myślenia teoretycznego uczniowie wyciągnęli wniosek i dowiedli, że baryłkarz rozwija się podobnie jak bielinek kapustnik.

Na trzecim poziomie myślenia teoretycznego uczniowie sformułowali schemat pojęciowy rozwoju owadów. Uczniowie odkryli więc wiedzę sami, w drodze czynności praktycznych i teoretycznych. Praca ich przebiegła według schematu: problem- hipoteza- uzasadnienie hipotezy- sprawdzenie hipotezy w praktyce.

Czynności myślowe i praktyczne są tu ściśle powiązane. Lekcje takie pozwalają nie tylko opisywać zjawiska już obserwowane, ale także przewidywać zjawiska nowe.

Wydaje mi się, że niezależnie od tego, na ile lekcji zostanie rozłożony materiał programowy o owadach szkodnikach, jedną z nich warto poświęcić jednemu i omówić jego rozwój. Pozwoli to również już na tym poziomie zrozumieć słynne powiedzenie Williama Harveya "omne vivum ex ovo" (wszystko, co żyje, pochodzi od jaja).

Opracowanie: Katarzyna Dmowska Niemirka

Wyświetleń: 3082