![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
AWANS | INFORMACJE | Dla nauczyciela | Dla ucznia | LOGOWANIE |
![]() | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
![]() |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Katalog Krystyna Prokopowicz Język polski, Artykuły Czas na poezjęCZAS NA POEZJĘModne ostatnio metody aktywizujące wymagają od nauczyciela wielu umiejętności metodycznych i organizatorskich. W pogoni za coraz nowymi formami przekazywania wiedzy gubimy to, co dla polonisty najważniejsze - czas na obcowanie z dziełem literackim.Zapominamy też o zapewnieniu tego czasu naszym uczniom. Pozwólmy sobie niekiedy pochylić się dłużej nad utworem, smakować jego piękno, badać głębię. Niech okazją do tego będzie np. "Złoty kubek" Teofila Lenartowicza.
Język utworu odpowiada mentalności dziecięcego bohatera. Przesycony jest baśniowością epitetów metaforycznych, np. złote jabłka, złote liście, złota kora, złoty kubek oraz nagromadzeniem wyrazów zdrobniałych: małe dziecię, chatki małej, uszko, dzióbek. Swiat dziecięcej wyobraźni budują też metafory: "Aniołowie przylecieli [. ...] Złote jabłka otrząsnęli", "A po brzegach naokoło liść przeróżny się zaświeci". Poważniej i doroślej brzmi tylko metonimia "liść przeróżny", zmieniająca liczbę pojedynczą na mnogą. Intensywność sierocych pragnień obrazują anafory: "A po brzegach............................ ................................................... A po bokach.............................. A na spodku............................." Stylizacja mowy dziecka znajduje swoją kulminację w apostroficznym zdrobnieniu: "Złotniczeńku". Zamówienie bohatera lirycznego, złoty kubek okazuje się symbolem organizującym całą przestrzeń utworu. Identyfikowano go jako symbol lepszego życia, w którym nie zabraknie mamy i piękna nawet dla małej sieroty zagubionej w "całym świecie". Wprowadzenie podwójnej antytezy: cały świat - mała chatka, zbiorowość ludzka - jedno małe dziecko, potęguje współczucie dla bohatera, uzmysławia tajemniczość i niezwykłość dokonującego się cudu. Oto sam Bóg zwrócił uwagę na sierotę, ale obdarowane dziecko odbiera dar - złote jabłka jako posag na przyszłe życie w niebie, bo stwierdzenie: "Przyleciała znad strumyka, Pozbierała jabłka złote" można rozumieć dosłownie, jako przybiegła lub przenośnie - przyleciała jako duch po śmierci dziecka. Przy takim rozumowaniu złoty kubek symbolizowałby życie w krainie niebieskiej szczęśliwości, do której dziecko pragnie zabrać coś ziemskiego. W wierszu obserwujemy stylistykę powtórzeń znaną z pieśni ludowych, ale urozmaiconą zmiennością szyku epitetów, np. "małe dziecię, z chatki małej". Jest to rys indywidualizmu poety. Po refrenicznej wypowiedzi złotnika następuje seria pytań synonimicznych: "A czyje to ręce, czyje Będą godne tej roboty? A któż się nim napije, Komu damy kubek złoty?" Pytania wzmocnione powtórzeniami wyrażają niepokój o los sieroty, bo nie dla niej za życia tyle złota, bogactwa i radości. Odpowiedź dziecka jest pełna nadziei. W apostrofie: "Złotniczeńku, patrz weselej, ............................................ Sam Pan Jezus i anieli I Maryja, i dziewice!" z całą ufnością przekonuje, że jej perspektywa to koniec sieroctwa, a początek obcowania z osobami niebiańskimi. Utwór Lenartowicza w swej lirycznej szacie kryje opowiadanie udramatyzowane dialogiem i wzbogacone opisem. Pierwsza strofa stanowi ekspozycję, pokazując miejsce i czas wydarzeń. "Szczere pole na ustroni" to miejsce niekonkretne, bliżej nieokreślone, ale wskazujące pewną przestrzeń. Określenie to wywodzi się z ludowego frazeologizmu i choćby przez to zawęża tło wydarzeń. Czas przybliżają trzy równoważniki: "Złote jabłka na jabłoni" - lato, jesień "Złote liście pod jabłkami"- jesień " Złota kora pod liściami" - czas baśniowy, mityczny Zawiązanie akcji następuje w zwrotce drugiej i wiąże się z przylotem aniołów. Pojawiają się tam czasowniki dynamizujące sytuację: przylecieli - otrząsnęli. Postacią mówiącą jest narrator wiedzący nawet to, czego "ludzkie oczy nie widziały". Zwrotka trzecia jest refleksją, zarysowaniem perspektywy widzenia, komentarzem do wydarzeń. Postać mówiąca z tkliwością odnosi się do bohatera, sugerując swoje współczucie. Kolejna strofa przynosi działanie sieroty, rozwija akcję. Apostrofa: "Złotniczeńku" rozpoczyna dialog między dzieckiem i artystą, który przyjmuje zamówienie. Dialog nie prowadzi jednak do rozwiązania akcji, gdyż pozostaje ono w poetyckiej sferze głębszych sensów utworu. W dialogu uwidocznia się natomiast stosunek złotnika do dziecka. Serdeczność i zrozumienie problemów młodego bohatera są zbieżne z postawą postaci mówiącej z wcześniejszych strof. Pełne współczucia pochylenie się nad dolą sieroty, chęć uczynienia tejże doli znośniejszą, pragnienie uszczęśliwienia dziecka najdotkliwiej pokrzywdzonego przez los wydaje się główną ideą utworu. Gdy dokonuje się wnikliwej analizy wiersza, łatwo dostrzec, że jest to przebogaty materiał dydaktyczny, który można wykorzystać od szkoły podstawowej do wyższej uczelni. Chwytliwa tematyka, lekka forma i całe pokłady wiedzy teoretycznoliterackiej są niewątpliwym atutem utworu. Życzę wszystkim miłośnikom poezji niezapomnianej przygody duchowej ze "Złotym kubkiem" T. Lenartowicza.
Opracowanie: KRYSTYNA PROKOPOWICZ Zgłoś błąd Wyświetleń: 2639
Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione. |