UCZUCIA A ASERTYWNOŚĆ

Istnieje ogromna różnica w dawnym i obecnym podejściu do wychowania. Dawniej, wymagając dyscypliny, rodzice i nauczyciele zwykli ograniczać niepożądane zachowania nakazami i zakazami, przy ignorancji uczuć które do tych zachowań prowadziły. Współczesne podejście pomaga dziecku radzić sobie z uczuciami i zachowaniami. Rodzice i nauczyciele pozwalają uczniowi rozmawiać o tym, co czuje, przy jednoczesnym ograniczaniu niepożądanych działań i wskazywanie na inne środki wyrażania uczuć. Ograniczenia są ustanawiane w sposób, który chroni szacunek do samych siebie, zarówno przez dzieci jak i dorosłych.

Rodzina i szkoła powinny być miejscem, gdzie dziecko uczy się definiowania swych uczuć oraz uczy się bycia asertywnym - czyli umiejętności nazwania uczucia i okazania go przy respektowaniu praw własnych ale i praw innych. Dzieci potrzebują wyrazistej definicji akceptowanych i nieakceptowanych zachowań. W przeciwnym razie nie posiadają umiejętności radzenia sobie z własnymi uczuciami, emocjami i nie potrafią też stosować w
relacjach z innymi ludźmi zachowań asertywnych.

Jedną z najważniejszych spraw w pracy z dzieckiem jest umiejętność rozpoznawania uczucia i pracy nad emocjami:

KOLEJNOŚĆ PRACY NAD EMOCJAMI:

1. ROZPOZNANIE I NAZWANIWE UCZUĆ
- Uczenie dostrzegania impulsów (pokazanie sytuacji, np. "martwi mnie że znów chodzę po mokrym ręczniku"

2. PEŁNE DOŚWIADCZENIE EMOCJI
- Rozumienie siebie (wzbudzenie refleksji nad sobą, akceptacja swoich uczuć)
- Budowanie własnej wartości (poczucie, że jest się kimś wartościowym)
- Niekoniecznie wchodzenie w grupę (uczenie, że mam prawo do mojego zdania, do bycia innym)

3. UMIEJĘTNOŚĆ ODRACZANIA REAKCJI
- Uczenie umiejętności nawiązywania nieagresywnych kontaktów
- Bezkonfliktowe rozwiązywanie konfliktów

UMIEJĘTNOŚĆ WYBORU SPOSOBU ZACHOWANIA -
4. - Profilaktyka egzystencjonalna: POTRZEBY, CELE,

WARTOŚCI

By uczyć młodych ludzi prawidłowych relacji należy posiadać
podstawowe wiadomości nt. ludzkich zachowań i ich przyczyn.


PODSTAWOWE WIADOMOŚCI O ASERTYWNOŚCI

DLACZEGO WYSTĘPUJĄ ZACHOWANIA AGRESYWNE:
- ludzie boją się, że nie dostaną tego, co chcą
- nie wierzą w samych siebie
- wcześniej ten sposób był skuteczny
- chcą zwrócić na siebie uwagę
- chcą zademonstrować swoją władzę
- chcą wyładować swoją złość (będącą często wynikiem nierealnych oczekiwań)
- chcą manipulować innymi

CO RYZYKUJĄ:
- konflikty w stosunkach z innymi ludźmi (czują się zagrożeni)
- utratę szacunku do samego siebie
- utratę szacunku do innych
- poważny stres
- brak akceptacji
- przemoc
- rezultaty przeciwne do zamierzonych

DLACZEGO ZACHOWUJĄ SIĘ ULEGLE:
- boją się utraty aprobaty ze strony innych
- boją się reakcji innych
- uważają że takie zachowanie jest właściwe bądź grzeczne
- chcą uniknąć konfliktów
- chcą manipulować innymi

CO RYZYKUJĄ:
- utratę poczucia własnej wartości
- poczucie krzywdy
- zachęcanie innych do dominacji
- wybuch własnej agresji spowodowany kulminacją uczuć

DLACZEGO ZACHOWUJĄ SIĘ ASERTYWNIE:
- są zadowoleni z siebie i innych
- mają szacunek dla siebie i innych
- pomaga im to w osiągnięciu celów i realizacji potrzeb
- dzięki tej umiejętności mniej ranią innych
- rośnie w nich wiara w swoje możliwości
- daje im to poczucie kontroli nad własnym życiem
- są uczciwi w stosunku do samych siebie i innych

CO RYZYKUJĄ:
- będą nie lubiani za to, że wyrażają swoje uczucia
- etykietę człowieka idącego przebojem przez życie
- zmiany w relacjach z innymi

Należy pamiętać, że nasze dzieci bądź wychowankowie czują się bezpieczne, jeśli mają przez nas jasno wytyczone granice dozwolonych zachowań. Granice te nie są przecież czymś wrodzonym, ale kształtują się w trakcie życia człowieka. Aby dziecko mogło dojrzeć do prawdomówności, odpowiedzialności, wolności i miłości musimy od najwcześniejszego dzieciństwa uczyć go wyznaczania i respektowania granic. Nakładanie ograniczeń, ale przede wszystkim wprowadzanie zasad, zawieranie umów - kontraktów i konsekwencja w ich przestrzeganiu daje szansę na wychowanie człowieka, który potrafi nazwać dane uczucie, doświadczyć je i wybrać odpowiedni (asertywny) sposób zachowania.

Trudnością, na jaką mogą napotkać rodzice i opiekunowie przy wdrażaniu tych metod, jest eliminacja starych, powielanych przez lata wzorców, lecz nie należy rezygnować, gdyż celem - jaki ma przyświecać rodzicom oraz opiekunom, jest wychowanie otwartego i odpowiedzialnego za siebie i innych człowieka, przy zachowaniu jego i naszych /rodziców, wychowawców/ potrzeb.

Podsumowanie:
Asertywne wychowanie to inny sposób traktowania siebie i innych.
To diametralny zwrot w kierunku uczuć i umiejętności ich wyrażania.

Asertywne traktowanie dziecka to:
- Akceptacja jego uczuć, nawet gdy ich do końca nie rozumiemy /akceptacja polega na bardzo uważnym wysłuchaniu, potwierdzeniu, że słuchamy poprzez słowa, typu: mmm, och, na określeniu - opisaniu tych uczuć, oraz zamianie pragnień dziecka w fantazję np. pragnę wyczarować twe ulubione owoce.
- Rozsądne ograniczenia (przy akceptacji wszystkich uczuć dziecka, należy jednak pewne działania ograniczyć, np. widzę, że jesteś zły na Bartka, więc powiedz mu to słowami, a nie czynami).- Należy pamiętać, że zachowanie dziecka jest zależne od zachowania dorosłych, rodzice nie powinni przenosić własnych, często negatywnych doświadczeń z dzieciństwa, ale wczuć się w oczekiwania dziecka (ucznia), które jest jedyne i niepowtarzalne i akceptując jego uczucia wprowadzać zmiany we wspólnym życiu
- Autentyzm rodziców i opiekunów / bardzo istotne jest, by być w naszym postępowaniu z dziećmi osobą autentyczną, gdyż dziecko szybko wyczuje gdy udajemy, np. cierpliwość - chociaż jestem zła /
- Opisowe wyrażanie swych uczuć i emocji; tzn. wyrażając swe prawdziwe uczucia rodzice, zamiast sarkazmów i pretensji powinni opisać to co widzą, np. "Widzę mokry ręcznik na podłodze". Następnie poinformować: " On nam wszystkim przeszkadza". Oraz opisać swe uczucia: " Nie lubię gdy coś się poniewiera". To samo można wyrazić w formie, np. listu, czy poprzez zwrócenie uwagi na problem. Jedną z form wyrażania zakazów jest metoda czterech kroków, która również jest metodą opisową; np.

1. Nauczyciel rozpoznaje pragnienie ucznia i wyraża je prostymi słowami: "Chciałbyś żuć gumę podczas lekcji"
2. Nauczyciel jasno określa zakaz dotyczący konkretnej sprawy: "Ale w naszej szkole panuje zasada: nie ma żucia gumy podczas lekcji".
3. Nauczyciel wskazuje asertywne sposoby, które pozwolą spełnić przynajmniej częściowo to życzenie: "Możesz żuć gumę podczas każdej przerwy i po lekcjach".
4. Nauczyciel pomaga uczniowi wyrazić żal, który prawdopodobnie odczuwa, gdy narzuca się zakaz: "To oczywiste, że nie lubisz tej zasady", "Chciałbyś, aby ta zasada nie obowiązywała" lub: "Kiedy dorośniesz i zaczniesz pracować w szkole, na pewno zmienisz tę zasadę".
- Zachęta do współpracy dzieci przy wyrażaniu swych uczuć, poprzez np. narysowanie ich
- Kara nie może wzbudzać w dziecku agresji i strachu, dlatego należy szukać innej "recepty" która ma zastąpić stereotypowe kary a jednocześnie pobudzić dziecko do refleksji i odczucia konsekwencji swego zachowania. Tą "receptą" jest np. wskazanie dziecku na czym polega jego negatywne zachowanie (bez atakowania charakteru), ostry sprzeciw, wyrażenie własnych uczuć oraz pokazanie dziecku sposobu naprawy zła i zaproponowanie wyboru. Należy wpoić dzieciom, że nie można być ani uległym, ani też agresywnym. Uległość to respektowanie praw innych, a lekceważenie własnych. Agresja jest natomiast respektowaniem jedynie swoich praw i zawsze rodzi agresję.

Asertywność - pojmowana jako respektowanie praw własnych ale i praw innych, daje szansę na wychowanie odpowiedzialnego człowieka, czyli wykształcenie u dziecka mocnych a jednocześnie elastycznych granic pozwalających na:
- Świadome nawiązywanie związków z innymi ludźmi
- Budowanie własnego bezpieczeństwa
- Szanowanie granic
- Odpowiedzialne mówienie "nie"

Proces, którym jest wychowanie młodego człowieka jest długi i wyczerpujący. Warto zatem szukać "recept" które pozwolą poprzez proste rozwiązania wzbogacać wspólne relacje z dzieckiem.

Oprac. na podst.
H. G. Ginnot "Między rodzicami a dziećmi"
A.Faber i E. Mazlih " Jak mówić, aby dzieci nas słuchały i jak słuchać, aby dzieci chciały z nami rozmawiać"

Opracowanie: Janina Wróbel

Wyświetleń: 2206