Warto przeczytać...
Recenzja książki Jamesa C. Dobsona
Zasady nie są dla tchórzy
Zasady nie są dla tchórzy to dziesiąta z kolei książka doktora
Jamesa C. Dobsona, która ukazała się nakładem Oficyny Wydawniczej "Vocatio"
(Ofic. Wyd. "Vocatio", Warszawa 1998). Temat opracowania określony został w
podtytule, który brzmi
Jak zachować równowagę pomiędzy miłością a
dyscypliną w wychowywaniu dzieci. Zarówno problematyka książki, jak i
jej popularnonaukowy charakter decyduje o tym, że jest ona przeznaczona dla
szerokiego kręgu czytelników. Trzecie wydanie polskie opatrzone jednak zostało
notą "Wydanie specjalne dla nauczycieli i wychowawców", która wskazuje
konkretnego adresata.
Doktor James C. Dobson jest znanym amerykańskim psychologiem specjalizującym się
w psychologii dzieci i młodzieży, ostatnio także w psychologii rodziny. Jego
teoretyczne przygotowanie i profesjonalizm znalazły potwierdzenie również w
działaniu praktycznym: wielokrotnie pełnił on rolę konsultanta programów
rządowych, sam jest mężem i ojcem. Książka Zasady nie są dla tchórzy jest
praktycznym źródłem informacji, przewodnikiem dla rodziców, nauczycieli i
wychowawców. O jej wartości dobrze świadczy niezmienna od ponad trzydziestu
lat (pierwsze wydanie 1971) popularność wśród czytelników.
Sam autor precyzuje treść książki następująco: "
Ta książka mówi o dzieciach i
o tych, którzy je kochają". Rozwój dziecka i rodzicielstwo to temat
uniwersalny, ponadczasowy. Autor stoi na stanowisku,
że zasady dobrego
wychowania są niezmienne od stuleci. Zmienia się tło społeczne, kulturowe,
ale dzieci pozostają takie same. Wartość dziecka, wartość człowieka określona
została w Piśmie Świętym, dlatego swoje poglądy na temat wychowania doktor
Dobson kształtuje właśnie w oparciu o
tradycyjny, chrześcijański system
wartości.
O wychowaniu doktor Dobson mówi, że jest to wyzwanie. Neguje surową, pozbawioną
miłości dyscyplinę i podkreśla,
że dzieci rozwijają się najlepiej w klimacie
"prawdziwej miłości połączonej z konsekwentnym wymaganiami". Słowo "
dyscyplina"
ma w opracowaniu doktora Dobsona charakter kluczowy. Dyscyplina to termin
stosowany przez autora w kontekście konfrontacji pomiędzy rodzicami a dziećmi, a
także w kontekście samodyscypliny i odpowiedzialnego zachowania. Amerykański
psycholog zdecydowanie neguje filozofię leseferyzmu, którego istotą jest
zostawianie komuś całkowitej swobody działania i permisywizmu, który polega na
pozwalaniu na wszystko w ramach źle pojętej tolerancji. Oparte o te założenia
system wychowawczy nazywa "prawdziwym nieszczęściem" i podkreśla, że "
brak
podstawowych zasad doprowadza do rozluźnienia więzi pomiędzy członkami rodziny
(...)". Tłumacząc tytuł swojej książki mówi; "Nie wolno nam bać się
stosowania dyscypliny w klimacie prawdziwej miłości".
Autor podejmuje próbę sformułowania podstawowych rad dotyczących wychowania
dzieci - brzmią one racjonalnie i wiarygodnie, wypływają bowiem zarówno z
teorii, jak i dużego doświadczenia.
W wychowywaniu dziecka należy kierować
się zdrowym rozsądkiem, wspierając je mądrością etyki judeochrześcijańskiej.
Doktor Dobson jest przekonany, że ta metoda przyniesie pomyślne rezultaty w
każdym domu. Omawia pięć filarów zdroworozsądkowego wychowania dzieci opartego
na miłości i dyscyplinie. Najważniejsze - według autora - jest
wykształcenie
w dziecku szacunku dla rodziców. Jest to podstawą relacji sprzyjających
porozumieniu, a "
najlepsza okazja wzajemnego porozumienia nadarza się często
po incydencie zakończonym ukaraniem" (druga zasada). W dalszej kolejności
autor wskazuje jeszcze trzy zasady wychowywania dzieci opartego na zdrowym
rozsądku:
kontrola bez zrzędzenia, nie rozbudzanie w dziecku pragnień
materialnych oraz zachowanie równowagi pomiędzy miłością i dyscypliną.
Wszystkie proponowane przez J. C. Dobsona zasady sprzyjają ustaleniu relacji
podmiotowych, w których najważniejszy jest człowiek: dziecko z jednej strony,
rodzic - z drugiej. J. C. Dobson zaleca: "
traktujmy dziecko z szacunkiem i
godnością, oczekując tego samego z jego strony", Pogląd ten zbliża go w ten
sposób do personalizmu.
Teoretyczne stanowisko J. C. Dobsona zweryfikowane zostało empirycznie. Podnosi
to wiarygodność autora, który przytacza liczne przykłady z życia, poddaje je
gruntownej analizie w kontekście proponowanej przez siebie teorii wychowania.
Aktywność zawodowa autora i związane z tym doświadczenia podpowiedziały mu
atrakcyjną dla czytelnika formę podawczą typu "pytanie - odpowiedź". Tak kończy
autor każdy rozdział, wprowadzając wcześniej niezbędne informacje teoretyczne.
Dotyczą one kolejno takich aspektów wychowania, jak:
motywowania dziecka,
czyli systemu nagród i kar, dyscypliny w nauce oraz zasad w dziedzinie
moralności. Zachowany w każdym rozdziale podział na teoretyczna część
wprowadzającą oraz wynikająca z praktyki listę pytań i odpowiedzi ułatwia
korzystanie z książki jako poradnika. Życiowy, wynikający z wieloletnich
doświadczeń charakter książki pozwala odnaleźć w niej odpowiedź na wiele pytań
pojawiających się każdego dnia. Myślę, że właśnie
ścisły związek treści
książki J. C. Dobsona z życiem jest jej największym atutem. Szczególnie
cenne wydają mi się informacje na temat narkotyków i środków odurzających
stanowiących zagrożenie dla dzieci. Autor wyjaśnia, jakie są objawy zażywania
narkotyków i związane z tym konsekwencje, skąd dziecko może pozyskać narkotyk i
jakie są najpopularniejsze środki odurzające. Mając na uwadze fakt, że kontakt z
narkotykami wymaga konspiracji, a jednym z jej rodzajów jest slang narkotyczny,
doktor J. C. Dobson zamieszcza na końcu książki słownik slangu narkotycznego.
Kompleksowy charakter rozważań amerykańskiego psychologa, popularnonaukowe
ujęcie, umiejętne łączenie teorii z praktyką powoduje, że książkę Zasady nie
są dla tchórzy polecić można szerokiemu gronu czytelników. Powinni to być przede
wszystkim rodzice (i taka jest intencja autora), ale także nauczyciele i
wychowawcy. Praktyczny wymiar opracowania decyduje o tym, że książka może pełnić
funkcje poradnika. Czytelny układ treści, przystępna forma, a przede wszystkim
doniosłość poruszanych zagadnień zadecydowały o dużej popularności książki
doktora J.C. Dobsona, należącej obecnie do klasyki literatury na temat
wychowywania.
Opracowanie: Tadeusz Rychlewski