Katalog

Leokadia Rzechowska
Różne, Artykuły

Praca w grupach - wady i zalety

- n +

Praca w grupach - zalety i wady.

W literaturze pedagogicznej i w mowie potocznej spotykamy określenie: zespół lub grupa. Terminy te interpretowane są i definiowane bardzo różnie. Słowo " zespół " nie oznacza stanu wyraźnej krystalizacji danej zbiorowości np. Gdy mówimy: zespół teatralny czy zespół sportowy, to bynajmniej nie stwierdzamy jeszcze, iż grupa ta posiada jakieś określone, sprecyzowane cechy. Stwierdzamy tylko, że taka grupa zawodowa czy amatorska istnieje.

Pojęcie " grupa" jest bardzo rozpowszechnione w pracy pedagogicznej i używane bywa w kilku znaczeniach. Gdy na przykład dydaktycy mówią o nauczaniu grupowym czy w grupach, to oznaczają w ten sposób jedną z metod nauczania (pewien system nauczania). Kiedy w szkole dzielą klasy na grupy, by ułatwić uczniom korzystanie z pracowni specjalistycznych, to termin grupa ma tu raczej sens organizacyjno-administracyjny.

Często spotykane określenie - grupa rówieśnicza oznacza w jednym przypadku całą klasę, kiedy indziej - grupy w klasie lub grupy pozaszkolne.

Rozróżnia się grupy małe i duże.
Mała grupa obejmuje z reguły kilku lub kilkunastu członków, których łączy zazwyczaj więź przyjacielska, ale może również łączyć jakieś zadanie. W małej grupie bardziej możliwe jest identyfikowanie się z nią, a zarazem wyodrębnianie się od otoczenia.

W grupach wielkich dominują styczności pośrednie. Grupy te są zbyt liczne, by wszyscy członkowie mogli znać się osobiście.

To rozróżnienie małe i duże jest użyteczne z punktu widzenia praktyki wychowawczej.

Rozróżnia się grupy nieformalne i formalne, pierwotne i wtórne, dobrowolne i niedobrowolne.
Funkcjonuje również pojęcie grupy celowej tzn. grupy, mającej wspólny, wyraźnie określony cel, prowadzącej wspólną zespołową działalność. Grupy te mają duże znaczenie wychowawcze, stanowią doniosły czynnik w rozwoju jednostki. Jednakże najbardziej użyteczny z pedagogicznego punktu widzenia wydaje się podział na grupy samorzutne i grupy organizowane, tzn. grupy powstające bez udziału pedagoga i grupy świadomie przez niego kształtowane, tworzone specjalnie dla celów pedagogicznych. Na przykład, klasa szkolna jest typową grupą organizowaną. Różne mniejsze grupy wewnątrz klasy mogą powstawać spontanicznie bądź pod wpływem inspiracji nauczyciela. Wychowawcę interesuje przede wszystkim treść życia grupy, jej dążenia, społeczne uwarunkowanie tych dążeń i społeczne możliwości działania. Interesuje go konkretna grupa wychowawcza funkcjonująca w określonym społeczeństwie i przygotowująca do określonych zadań.

Każda grupa rozwija się w dwóch płaszczyznach: W zakresie pracy nad zadaniem grupowym i w zakresie struktury społecznej. Pierwszy obszar jest niestety dla większości ludzi o wiele bardziej zrozumiały i dostrzegają go wyraźniej niż ten drugi. Chodzi tutaj o to, że grupa podejmuje się pracy nad postawionym jej zadaniem i doprowadza je do końca. Jednocześnie członkowie grupy muszą kształtować także swoje interpersonalne związki, których dynamika wywodzi się z indywidualnych potrzeb przynależności do grupy, wywieranie wpływu na jej życie i szacunku.

Dość istotną rolę odgrywają przywódcy grupy. Stwierdzono m. in., że jeśli preferują jakieś rozwiązanie lub jako pierwsi z tym wystąpią wówczas jakość opracowanego ostatecznie rozwiązania jest niższa i rzadziej pojawiają się propozycje alternatywne (które być może byłoby lepsze).

Stąd postuluje się, by - jeśli zależy nam na jakości rozwiązania - przywódcy ujawniali swe preferencje na końcu i zachęcali do krytyki proponowanych rozwiązań oraz tworzyli dla takiej krytyki sprzyjający klimat. Tak więc pierwszą rzeczą, którą lider musi wykonać jest ocena sytuacji: czy członkowie grupy odbierają ją jako zagrażającą czy nie i czy zależy nam na jakości czy ilości pracy. W momencie wstępowania do grupy uczestnicy mają zróżnicowane oczekiwanie dotyczące tego, co będzie się działo w grupie. Każdy wnosi swoją indywidualną historię i swoje doświadczenie. Większość członków grupy skłania się jednak raczej ku czekaniu i defensywnemu zachowaniu. Bacznie obserwują oni, co może ich spotkać i jakie niebezpieczeństwa mogą im zagrażać. W gruncie rzeczy wszyscy są zakłopotani i każdy próbuje zyskać jakąś orientację zbierając informacje o pozostałych uczestnikach, do których wkradają się jednak przekłamania, wynikające z wpływu wniesionej optyki poprzednio zebranych doświadczeń i stereotypów. Dopiero po pewnym czasie członkowie grupy mogą zredukować swoje napięcie i dochodzą do porozumienia. Próbują dowiedzieć się, jakich informacji potrzebują oraz jak chcą postąpić. Grupa polaryzuje się, a przynależność do grupy zaczyna sprawiać im przyjemność. Uświadamiają sobie, że przesadne zachowanie konkurencyjne szkodzi im samym. Większość czuje się akceptowana takimi jakimi są odczuwa przynależność do grupy. Aby danej grupie pomóc, prowadzący musi spojrzeć na powierzchowne sposoby postępowania i dostrzec leżące u ich podstaw napięcia i zaburzenia. Przede wszystkim musi on pobudzać uczestników i dodawać im odwagi, by zdecydowali się na świadomą konfrontację ze swoimi problemami struktury społecznej. Najważniejsze jest, aby prowadzący sam posiadał witalne przekonanie - i potrafił je przekazać grupie - że każda grupa tylko wtedy może rozwijać się efektywnie, żywo, jeśli respektowane są proste, ludzkie potrzeby tzn. nikt nie był wykorzystywany i każdy mógł w jak najdoskonalszym stopniu rozwijać swój wrodzony potencjał. Prowadzący, którzy często dają wyraz swojego szacunku dla uczestników postrzegani są jako pełni zrozumienia, troskliwi, sympatyczni, cierpliwi, otwarci i przyjaźnie nastawieni. Wyrażanie osobistego szacunku jest bez wątpienia najważniejszym wymiarem w zachowaniu każdego prowadzącego, ponieważ koresponduje on z podstawowymi potrzebami uczestników, to znaczy z potrzebą przynależności do grupy oraz bycia akceptowanym i respektowanym.

Każdy prowadzący musi posiadać pewne wiadomości, aby móc pomagać całej grupie i poszczególnym jej członkom.

Co należy wziąć pod uwagę przy planowaniu pracy w grupach?

1. Opracowanie instrukcji - należy pamiętać że jedynie alternatywne opracowanie instrukcji zachęca uczniów do wymiany poglądów. Nie mają one zastąpić roli nauczyciela - mają ją rozszerzyć. Uczniowie uczą się powielając zachowania innych. Praca w grupach pomaga im osiągnąć większe efekty.
2. Praca musi być doskonale zorganizowana. Jeżeli jest chaotyczna, uczniowie nie będą się zajmować wyznaczonym zadaniem. Nauczyciel powinien cały czas kontrolować grupę, aby nie odeszła od tematu. Zwracać uwagę na uczniów, którzy dominują prace grupy. Upewniać się, że uczniowie mają dostęp do wszystkich materiałów niezbędnych do pracy, zapewnić odpowiednią ilość miejsca na wykonanie zadania. Wszystkich uczniów należy traktować jednakowo i sprawiedliwie. Należy zagwarantować uczniom czas na porównanie wyników. Ustalić zasady ogólne dla całej klasy i pozwolić, by każda grupa opracowała zasady postępowania dla siebie.
3. Przed wprowadzeniem, systemu pracy grupowej nauczyciel
powinien jasno określić swoje oczekiwania, ograniczenia i granice
tolerancji. Nauczyciele, którym przeszkadza hałas w klasie
powinni dobrze przemyśleć, czy rzeczywiście chcą wprowadzać
techniki pracy grupowej.
4. Grupy uczniowskie muszą być heterogeniczne. Ważne jest, by
sprawdzić, jakie typy osobowości spotykają się w jednej grupie.
Przywódcy klasowi nie powinni zawsze być przywódcami grup.
Istota pracy grupowej może zostać zachwiana jeśli utrwala się stałe
podziały klasowe. Nie jest to system przeznaczony dla nagradzania
uczniów wybitnych, ale także nie służy jedynie do podciągania
słabszych. Jest to metoda mająca ułatwić wspólną naukę
wszystkim uczniom. Każdy uczeń powinien brać udział w pracach
grupy, korzystać z pracy w grupie, uczyć się wyszukiwać
podobieństwa i akceptować różnicę, oceniać wyniki pracy grupy
i nie rezygnować z uczestnictwa w pracy grupy.
5. Korzyści wynikające z pracy grupowej. Jest to skuteczna
technika zapobiegania wrogości między uczniami. Pozwala
młodym ludziom czuć się częścią grupy. Zmienia ich sposób
myślenia, Pomaga uczyć tolerancji i zrozumienia dla jednostki
i grupy.

Praca w grupach uczy kooperacji, respektowania przyjętych zasad i dyscypliny, umożliwia doświadczenie współzależności i współodpowiedzialności. Pozwala na doskonalenie kompetencji komunikacyjnych, aktywizuje wszystkich uczniów działa wzajemnie inspirująco. Uczeń sam określa swój wkład w pracę i dla tego chętnie się na niej koncentruje, uczniowie nabierają większej wiary w siebie. Współpraca zachęca uczniów do uczciwości. Pozytywna, bezpieczna atmosfera redukuje stresy nauczyciela i uczniów.

Uczenie się w grupach ma także wady: może przyczynić się do powstawania uprzedzeń, może dochodzić do konfliktów silnych osobowości, tempo pracy może być dla niektórych nieodpowiednie, jednostki o poglądach odmiennych od poglądów przyjętych w grupie za normę mogą być izolowane, a jednostki bardziej zdolne mogą wywołać u mniej zdolnych poczucie niższej wartości.

Czym lekcja z pracą w grupach różni się od tradycyjnej.

Po pierwsze, uczniowie biorą aktywny udział. Pracują nad zadaniem, nie siedzą
pasywnie w czasie, gdy nauczyciel wykonuje całą pracę.
Po drugie, uczniowie zaangażowani są w pracę ze swoimi kolegami.
Jako członkowie grupy, mają motywację do dyskutowania nad
pomysłami i opiniami. Aby osiągnąć porozumienie muszą
słuchać siebie nawzajem. Uczą się pomagać innym. Są to
bezcenne umiejętności dla młodzież oraz ludzi w każdym wieku
w demokratycznym społeczeństwie.
Po trzecie, wielu uczniów odnosi korzyści z tej techniki:
a) Uczniowie zdolni mogą zademonstrować swoje zdolności bez zwracania na siebie uwagi całej klasy. Młodzież często obawia się pokazywania wszystkich swoich umiejętności, obawiając się, że inni stwierdzą, że się "popisuje" lub, że jest "pupilkiem nauczyciela". Praca w grupach rozwiązuje ten problem w zarodku. Uczniowie zdolni doceniani są przez innych, gdyż występują jako ich nauczyciele, a nie jako rywale. Odkryliśmy, że w takich sytuacjach uczniowie chętnie uczą się od swoich kolegów. Możecie zapytać, jakie korzyści odnosi uczeń zdolny? Powinniście pomyśleć o sobie samych jako nauczycielach. Czy nie stajemy się mistrzami przedmiotu ucząc go? Czy uczenie nie wymusza sprawdzenia naszych wiadomości, by mogły być przekazane innym w sposób zarozumiały? Zdolni uczniowie odnoszą z takiego doświadczenia olbrzymie korzyści.
b) Dzieci wolniejsze lepiej radzą sobie w pracy grupowej. Uczeń, którego zazwyczaj nie zauważa się w klasie, ma okazję do zaprezentowania swojej wiedzy w mniej stresującej sytuacji. Kiedy nauczyciel wywołuje do odpowiedzi w klasie tradycyjnej, dziecko boi się poniżenia, jeśli odpowie nieprawidłowo. Raz zawstydzone w obecności całej klasy, dziecko nie będzie chciało na ochotnika odpowiadać na żadne pytania, bojąc się, że inni będą go uważać za "tępego". W małej grupie uczeń mniej ryzykuję udzielając odpowiedzi na pytanie. Może odkryć, że wcale nie jest tępy i że grupa ceni sobie jego pomysły.
c) Nieśmiali uczniowie również odnoszą korzyści z systemu pracy grupowej. Praca w takiej grupie stwarza mu poczucie akceptacji. W grupie złożonej z 3-4 uczniów nieśmiała osoba czuje się swobodniej, niż gdy musi odpowiadać w obecności 33 innych.
d)
Badania dowodzą, że praca w grupie wpływa na zmianę stosunku do szkoły, pomaga w osiąganiu wyższych wyników w nauce i zwiększa wewnętrzną motywację.

Opracowanie: Leokadia Rzechowska

Wyświetleń: 14057


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.