Samoocena młodzieży i jej rola w procesie wychowania

Samoocena to zespół sądów i opinii, które jednostka odnosi do własnej osoby. Ma ona szczególne znaczenie w okresie dojrzewania, czyli czasie zmian w psychice dziecka i jego organizmie, w postawach i w uczuciach, w stosunku do innych i do siebie samego.

Właśnie stosunek do siebie samego wyraźnie wpływa na postępowanie młodzieży. Często zdarza się, że młody człowiek stwierdza: "nie umiem tego", "nie poradzę sobie z tym". Taka postawa nie wypływa z czystego lenistwa, ale często jej przyczyna tkwi w zbyt małej wierze w siebie, w swoje umiejętności i zdolności. Tylko nieznaczna część młodzieży uważa, że potrafi sobie poradzić z trudnościami bez względu na przeszkody. Badania psychologiczne wykazały, że w ciągu okresu dojrzewania następują korzystne zmiany w samoocenie. Np. uczniowie klasy drugiej i trzeciej gimnazjum trafniej określili swoje umiejętności niż pierwszoklasiści. Samoocena może być subiektywna, a więc nie zawsze zgodna z rzeczywistością. Przykładem tego może być ocena wyglądu zewnętrznego. Ktoś uważa się za brzydkiego, zbyt chudego itp., gdy inni uważają go za atrakcyjnego pod względem wyglądu. Podobnie jest ze zdolnościami intelektualnymi. Na pełny obraz samooceny obok wyglądu zewnętrznego i możliwości intelektualnych składa się również sprawność fizyczna i właściwości charakteru. Na samoocenę wpływa również stosunek otoczenia do młodzieży. Uczeń słysząc opinie nauczycieli, rodziców czy kolegów wybiera te, które są dla niego wygodne. Prowadzi to do zbyt wysokiej lub zbyt niskiej samooceny.

Zbyt niska samoocena jest przyczyną wewnętrznych konfliktów, które prowadzą do nieufności, niedowierzania czy też agresji. Taki uczeń staje się trudny we współżyciu w grupie rówieśniczej. Oceniając swoje możliwości jako niskie, nie podejmuje zadań trudnych ograniczając się do prostych. Uczniowie tacy szybko rezygnują, zniechęcają się i stają się bierni. Są bardziej lękliwi i ciągle czują zagrożenie, zwłaszcza wobec nowych zadań i nowych sytuacji. Często zdarza się, że uczeń mówi: "nie pójdę na sprawdzian, bo i tak go nie napiszę", "nie będę tego robił, bo i tak mi nie wyjdzie". Jakiekolwiek działanie podporządkowane jest obawie, jak wypadnie
w oczach innych.

Często osoby takie stronią od innych i czują się samotnie, uciekają
w świat marzeń i są raczej nieśmiałe. Prowadzi to do tego, że czują się bezwartościowe, niepotrzebne i nieszczęśliwe. Ogólnie można powiedzieć, że niska samoocena jest przyczyną złego samopoczucia
i małego zainteresowania światem zewnętrznym.

Natomiast uczniowie o zbyt wysokiej samoocenie są przekonani
o swych zdolnościach, umiejętnościach, urodzie i niejednokrotnie uważają się za kogoś wyjątkowego. To zbyt wysokie mniemanie
o sobie rodzi się wtedy, gdy dziecko od najmłodszych lat słyszy pochwały, niezależnie od tego czy są słuszne, czy też nie. Takie osoby nie zawsze osiągają zamierzony, często zbyt ambitny cel i jest to przyczyną rezygnacji i frustracji. Często winę za poniesiony zawód zrzucają na innych, stają się nielubiane i uważane za zarozumiałych.
Klasa odrzuca takich uczniów. Oni z kolei czują się niezadowoleni
i wręcz upokorzeni. Takie sytuacje doprowadzają do konfliktów klasowych.

Ważne jest, aby nauczyciele znali stosunek ucznia do siebie samego, ponieważ mogą oni świadomie wpływać na jego kształtowanie. Najbardziej korzystna byłaby zmiana niskiej i bardzo wysokiej samooceny na umiarkowanie wysoką. Uczniowie o takiej samoocenie mają świadomość swoich realnych umiejętności
i możliwości. Wierzą w siebie i liczą tylko na swoje siły. Są życzliwi wobec innych i wzbudzają zaufanie, co sprawia, że na ogół są lubiani. Są raczej swobodni, spontaniczni i nie mają obaw typu:, "co inni
o mnie powiedzą". Biorą też aktywny udział w życiu klasy i szkoły. Są koleżeńscy, łatwo zawierają nowe znajomości i szybko nawiązują rozmowę.

Korzystnie, więc byłoby wskazywać młodzieży ich dodatnie cechy, które należałoby rozwijać i cechy ujemne, które należałoby zwalczać. Takie działania prowadziłyby do ukształtowania się samooceny umiarkowanie wysokiej, czyli tej najbardziej wychowawczo pozytywnej. Taka postawa byłaby podstawą do wdrażania młodzieży w proces samowychowania, który przecież trwa przez całe życie człowieka.

Udoskonalenie własnego charakteru i ukształtowanie własnej osobowości można osiągnąć poprzez określanie wymagań w stosunku do siebie.

Młodzież dokonująca właściwej samooceny potrafi stosować również samonagradzanie i samokaranie, które spełniają bardzo ważną rolę
w procesie wychowania.


Bibliografia:
1. Skorny Z.- Psychologia wychowawcza dla nauczycieli
2. Mika S.- Jak modyfikować własne zachowania
3. Strelau J, Jurkowski A, Putkiewicz Z.- Podstawy psychologii dla nauczycieli
4. Kulas H. - Samoocena młodzieży

Opracowanie: Zofia Bechta

Wyświetleń: 2688