Dojrzałość szkolna dziecka

Właściwe przygotowanie dziecka do szkoły wymaga rozumienia pojęcia dojrzałości szkolnej, która określona jest ogólnie jako "poziom wszechstronnego rozwoju dziecka, który pozwala mu rozpocząć naukę szkolną i bez trudności sprostać wynikającym z tego faktu obowiązkom".
Rozpatrując gotowość dziecka do nauki, musimy wziąć pod uwagę trzy najważniejsze sprawy:
- rozwój procesów poznawczych i sprawności ruchowych, które umożliwiają opanowanie podstawowych technik szkolnych, jak czytanie, pisanie i rachowanie,
- rozwój społeczny i emocjonalny,
- zasób umiejętności i wiadomości stanowiących podstawę nauki w klasie pierwszej.

Przygotowanie dzieci do szkoły nie jest w przedszkolu wydzieloną dziedziną działalności nauczyciela, lecz dokonuje się w całokształcie jego czynności, zmierzających do wyzwalania różnorodnej aktywności dzieci. Nauczyciel wychowania przedszkolnego powinien pomagać dzieciom w osiągnięciu wszechstronnego rozwoju. Do przedszkola przychodzą różnie rozwinięte dzieci, z odmiennych kulturowo rodzin, przynoszą z sobą różne tradycje i obyczaje. Od początku nauczyciel musi zadbać o potrzeby dziecka, wyrównywanie jego sprawności. Wiąże się to z indywidualnym spojrzeniem na dziecko.

O możliwościach rozwojowych poszczególnych dzieci decydują w znacznym stopniu stan zdrowia, warunki życia w rodzinie, kultura wychowawcza domu i sposób zaspokajania potrzeb dziecka, stwarzanie mu sytuacji wyzwalających aktywność oraz kontakty społeczne. Upowszechnianie wychowania przedszkolnego dla wszystkich dzieci na rok przed rozpoczęciem nauki zdecydowało, że treści pracy przedszkola stanowią realną podstawę programu nauczania początkowego. Prawidłowa i wszechstronna realizacja treści zawartych w programie wychowania przedszkolnego jest koniecznym warunkiem właściwego przygotowania sześciolatka do zadań oczekujących go w szkole. Z tego względu nauka czytania nie może odbywać się w oderwaniu od różnych zabaw i zajęć, lecz musi łączyć się z treściami wszystkich dziedzin wychowania.

Szczególnie ważne jest oddziaływanie na rozwój procesów analizy, syntezy wzrokowej i słuchowej. Dziecko dojrzałe do szkoły posiada już zdolności do wyodrębniania szczegółów z całości. Jego postrzeganie nie jest już, jak we wczesnym dzieciństwie, synkretyczne lecz wykazuje pewien stopień analizy. Z drugiej strony, narasta zdolność do scalania wyodrębnionych elementów do syntezy. Owa zdolność do analizy i syntezy w zakresie spostrzegania słuchowego i wzrokowego jest czynnikiem niezmiernie ważnym w nauce czytania i pisania. Przy obu tych czynnościach bardzo ważna jest dobra koordynacja wzrokowo-słuchowa i słuchowo-ruchowa oraz dobra sprawność kierowana czynnościami drobnych mięśni.

Istotnym elementem dojrzałości szkolnej jest rozwój sprawności ruchowej. Chodzi tu o ogólną sprawność ruchową całego ciała, pozwalającą na swobodne poruszanie się, wykonywanie takich ruchów, jak bieg, skoki itp. Najbardziej typowym objawem i ważnym wskaźnikiem dojrzałości do nauki jest zapał dziecka do podjęcia obowiązków szkolnych.

Można powiedzieć, że dziecko dobrze przygotowane do szkoły, odznacza się ufną postawą wobec otaczającego społeczeństwa, zarówno dorosłych jak i rówieśniczego, ufa własnym siłom i możliwościom, co świadczy o jego równowadze emocjonalnej, jest swobodne, nie przekracza nam dozwolonej swobody. Charakterystyczną cechą dziecka na progu edukacji wczesnoszkolnej jest przejście od dominującej w okresie przedszkolnym czynności zabawowej do działania połączonego ze świadomością dzieła. Niewątpliwie ilość i jakość informacji posiadanych przez dziecko w tym wieku zależy w dużej mierze od dorosłych. Swoją wiedzę potrafi ono wyrazić w mowie poprzez rysunek w praktycznych czynnościach. Dziecko dobrze przygotowane do szkoły potrafi wypowiadać się pełnymi zdaniami, wyrażając nie tylko to, co widzi, ale formułując sądy dotyczące prostych związków przyczynowych. Niektóre dzieci rozwijają się szybciej, zarówno pod względem fizycznym, intelektualnym i społecznym i są zupełnie dojrzałe do nauki. Inne mimo ukończenia siedmiu lat są na niższym poziomie. W stosunku do dzieci, które pod pewnymi względami wyraźnie różnią się - odbiegają od swych rówieśników, których zachowanie budzi naszą troskę i niepokój, nauczyciel może zastosować dodatkowe formy zdobywania informacji. Organizuje spotkania z rodzicami na terenie danej placówki wychowawczej, przeprowadza wywiad środowiskowy, a w szczególnie trudnych przypadkach odwołuje się do pomocy poradni wychowawczo-zawodowej. Bardzo ważne jest, aby w zebraniach z rodzicami brał udział pracownik poradni, który wyjaśni zakres działalności tej instytucji oraz możliwość udzielenia pomocy rodzicom i wychowawcom w celu stworzenia dziecku najlepszych warunków rozwoju i przygotowania do szkoły.

Przygotowanie dziecka do szkoły da lepsze efekty, gdy nauczyciel będzie się orientował, do czego przygotowuje wychowanie, czyli pozna zadania, treści i metody pracy w klasie pierwszej. r Współpraca tych dwóch instytucji jest korzystna i konieczna.

W toku współdziałania szkoły z przedszkolem nade wszystko ważne jest jednak przekazywanie wszelkich informacji dotyczących dzieci przechodzących z przedszkola do szkoły, ich sytuacji rodzinnej, co zawarte jest w karcie dziecka. Dzieci przedszkolne, zarówno jak i dzieci szkolne powinny zapraszać się wzajemnie na różnego rodzaju uroczystości przygotowane przez siebie.

Dobre przygotowanie dzieci do rozpoczęcia nauki wymaga starannej i systematycznej współpracy z rodzicami wychowawców. Rodzice na ogół myśląc o gotowości dziecka do nauki, biorą po uwagę jego rozwój umysłowy, a szczególnie posiadane wiadomości, umiejętności czytania, pisania lub liczenia. Współpracę z rodzicami należy rozpocząć od przystępnego naświetlenia im problematyki dojrzałości szkolnej, roli przedszkola w przygotowaniu do szkoły poszczególnych wychowanków i oczekiwanej w tym zakresie pomocy od rodziców. Omawiając z rodzicami problem dojrzałości szkolnej, trzeba ustosunkować się do sprawy uczenia dzieci czytania i pisania, zwłaszcza tych, które nie wykazują tą działalnością jeszcze żadnego zainteresowania. Rodzice powinni dowiedzieć się, że ucząc dzieci czytać i pisać bez znajomości prawidłowej metody, czynią to niewłaściwie, a szczególnie wówczas, gdy zmuszają dzieci do nauki. W ten sposób mogą zniechęcić je do szkoły, wytworzyć kompleksy, wywołać strach przed nauką i prowadzić do przyszłych niepowodzeń szkolnych.

Rodzice sześciolatków mogą uczestniczyć w zajęciach otwartych, prowadzonych pod kątem przygotowania dzieci do szkoły.

Współpraca z rodzicami może przynieść dużo korzyści wychowawcom i dzieciom tylko wtedy, gdy odbywać się ona będzie w atmosferze zaufania, życzliwości i szacunku. Nauczycielka, która chce wywierać wpływ na rodziców, musi cieszyć się wśród nich dużym autorytetem. Autorytet ten może zyskać jedynie wtedy, gdy będzie posiadała dużą wiedzę, kochała dzieci, chciała i umiała z zaangażowaniem pracować dla ich dobra.

Proces przygotowania dzieci do szkolnej nauki czytania, pisania oraz do matematyki dokonuje się więc przez konkretne działania dzieci i wynikające w ich trakcie operacje umysłowe. W ten sposób dzieci uczą się uzasadniania, wnioskowania, wiązania przyczyn ze skutkami, porządkowania wiadomości, a także uczą się operować nimi samodzielnie. Stanowi to podstawę do podstawę do przyszłego myślenia abstrakcyjnego, niezbędnego w nauce szkolnej.

Opracowanie: Ewa Rembiecha

Wyświetleń: 1012