Rola nauczyciela w rozwijaniu twórczości aktywności muzycznej, słownej, ruchowej i plastycznej dziecka.

Twórcza aktywność dziecka to szczególnie nurtujący problem w ostatnich latach. Wzmożone zainteresowanie tym tematem wynika bezpośrednio z obserwacji dzieci w pracy pedagogicznej. Coraz częściej spotykamy się z biernością dzieci, poddawaniem się doros-emu, czekaniem na jego propozycje i pomysły, małą samodzielnością i pomysłowością w zakresie własnej twórczości. Niepokojące wydaje się zanikanie typowych dziecięcych zjawisk jak; ciekawość, dociekliwość, fantazja i bogata wyobraźnia przejawiająca się w różnych działaniach dziecka. W związku z taką sytuacją szczególnie istotna wydaje się być rola nauczyciela w rozwijaniu twórczej aktywności dziecka. Omawiając problem twórczej aktywności dziecka należy zwrócić uwagę na nierozerwalne powiązanie dwóch określeń "aktywność twórcza" i "twórcza postawa". O ile aktywność twórcza jest terminem odnoszącym się do działań dziecka i ich rezultatów, które mają na celu powstawanie jakichś zmian w jego otoczeniu, to termin "twórcza postawa" dotyczy bardziej pewnych właściwości dziecka jako podmiotu aktywności. Związek między nimi polega m.in. na tym, że postawa twórcza jest warunkiem koniecznym do tego aby działania dziecka przynosiły "twórcze rezultaty". Oznaczałoby to, że nie można oczekiwać aktywności twórczej od dziecka, które nie cechuje się postawą twórczą. Tę postawę twórczą uważa się za naturalne cechy zdrowego, prawidłowo rozwijającego się dziecka. Przy takim podejściu do "twórczej postawy" dziecka rola otoczenia społecznego sprowadza się do stworzenia odpowiednich warunków i pobudzania dziecka do ujawniania tych potencjalnych właściwości. Rola nauczyciela sprowadza się więc do świadomej i celowej działalności w celu umożliwienia dziecku ujawnienia i realizacji tejże postawy, działalności tak przemyślanej aby nie przyniosła w konsekwencji niepożądanych skutków jakimi często jest tłumienie czy poddawanie wadliwej kontroli naturalnych przejawów aktywności dziecka. Twórcza aktywność dziecka może przybierać różne formy. Jedną z podstawowych form aktywności dziecka jest aktywność ruchowa. Jest ona tendencją wrodzoną organizmu umożliwiającą ochronę zdrowia, prawidłowy rozwój fizyczny, a także umożliwiającą zaspokojenia potrzeb poznania świata, umiejętności radzenia sobie i pokonywania trudności. Mimo swoich wrodzonych właściwości aktywność ta wymaga prawidłowego i odpowiedniego ukierunkowania, właściwej organizacji i zachęty ze strony nauczyciela. Hamowanie czy ograniczanie aktywności ruchowej dziecka może przynieść tragiczne skutki zarówno pod względem rozwoju fizycznego jak i psychicznego dziecka.

Nadmierna swoboda i brak ukierunkowania tej aktywności wiążą się natomiast z nastawieniem dziecka na niebezpieczeństwo. Dlatego niezbędna jest odpowiednia opieka i ukierunkowana praca nauczyciela, aby umożliwić właściwy poziom rozwoju aktywności ruchowej.

Forma aktywności ruchowej musi być dostosowana do fizycznych i psychicznych możliwości dziecka. Niedocenienie możliwości i uniemożliwianie samodzielnego działania może prowadzić do zahamowania tej aktywności. Nadmierne wymagania zaś, mogą spowodować poza przemęczeniem fizycznym, zniechęcenie i negatywne nastawienie psychiczne dziecka. Do takiego efektu mogą doprowadzić dziecko w pracy wychowawczej metody wyśmiewania czy karania nieudanych prób podejmowania przez dziecko form aktywności ruchowej. Podstawową zasadą w organizowaniu zajęć ruchowych powinna stanowić zasada pokazu, a nie polecenia słowne, które mogą być niezrozumiałe, a przez to niemożliwe do wykonania. Ważne jest również, aby zorganizowanym formom aktywności ruchowej towarzyszyła atmosfera ciekawości, celowości oraz kontrola prawidłowości wykonywanych ruchów i ewentualna ich korekta przez nauczyciela. Ogólnie istotna działalność nauczyciela w rozwijaniu twórczej aktywności ruchowej dziecka powinna być oparta na dokładnym rozeznaniu możliwości rozwojowych dziecka ze względu na wiek, możliwości fizyczne i dyspozycję psychiczną. Inną formą twórczej aktywności dziecka jest aktywność słowna. Wrodzona potrzeba aktywności słownej umożliwia zaspokajanie bardzo ważnych potrzeb człowieka. Jedną z nich jest potrzeba komunikowania się z innymi, odbierania i przekazywania informacji, umożliwiające prawidłowe kontakty społeczne. Inna funkcja języka to przedstawienie rzeczywistości, jej cech za pomocą odpowiednich symboli i kodów językowych. Wreszcie aktywność słowna pełni funkcję o charakterze estetycznym wprowadzając w świat wrażeń, uczuć i wartości. Umożliwia to prawidłowe funkcjonowanie umysłowe, psychiczne i społeczne dziecka, a w przyszłości człowieka dorosłego. Dlatego też tak istotny jest prawidłowy rozwój aktywności, w którym odpowiedzialną i ważną rolę odgrywa działalność nauczyciela. Zadaniem nauczyciela jest stwarzanie warunków tego rozwoju, dbałość o dostatecznie bogaty słownik dziecka, czystą wymowę, prawidłową budowę zdań. Celem pracy nauczyciela w tym zakresie jest opanowanie przez dziecko potocznej mowy i swoboda posługiwania się nią, rozwijanie myślenia i kształtowanie wyobraźni, umiejętności spostrzegania i wnioskowania, wdrażanie do spokojnego wypowiadania się i słuchania wypowiedzi innych. Cele te realizuje się w trakcie różnorodnych form pracy z dzieckiem, rozmów indywidualnych i grupowych, opowiadań i lektury tekstów pisanych, inscenizacji, ćwiczeń i oglądania utworów scenicznych czy słuchania audycji radiowych i telewizyjnych. Pomijając znane wszystkim szczegółowe wytyczne pracy nauczyciela zawarte w programie nauczania, chciałabym zwrócić uwagę na kilka istotnych zaleceń. Świadome i celowe kierowanie aktywnością słowną wymaga od nauczyciela dokładnej znajomości dziecka, jego ogólnego rozwoju, zasobu słów i indywidualnych właściwości wymowy. Warunkiem rozwoju twórczej aktywności słownej dziecka jest zainteresowanie, ciekawość i motywacja. Dlatego też konieczne jest dostarczenie odpowiedniej ilości wrażeń i przeżyć, którymi dziecko będzie pragnęło dzielić się 2 rówieśnikami i dorosłymi. Aby dziecko posługiwało się w sposób odpowiedni kodami czy symbolami, jakimi są słowa należy stwierdzić czy umie określić ich znaczenie. Trudno jest wymagać, aby dziecko odpowiednio określało barwę słońca jeśli nie rozumie i nie wie co oznacza słowo "żółty". Nie będziemy w stanie wdrożyć dziecka do używania zwrotu "dziękuję" jeśli nie zaznajomimy go z sytuacjami w których zwrot ten powinien być użyty. Każde wprowadzenie nowego słowa wymaga określenia jego znaczenia i możliwości jego wykorzystania w aktywności słownej. Wreszcie należy zwrócić uwagę na fakt, iż dziecko uczy się mówić przez naśladowanie. Nauczyciel staje się modelem, wzorcem i musi mieć tego świadomość. Autentyczność i naturalność to ważne cechy takiego wzorca. Naturalność w sposobie mówienia, posługiwania się językiem dorosłych z dostatecznym szacunkiem dla jego czystości pozwoli uniknąć powrotu do infantylizmu przez używanie dziecięcych zdrobnień. Nauczyciel jako wzór ma obowiązek dbać o swoją własną wymowę i we właściwy sposób poprawiać błędy dziecka. Jeśli to czyni nieustannie i przesadnie, przerywając mowę dziecka onieśmiela je i zniechęca. Ważne więc, aby to robić w sposób taktowny, nie naśladować błędów w wymowie dziecka, lecz od razu użyć właściwej formy. Dziecko słuchając prawidłowej formy przyzwyczaja się do niej z biegiem czasu.

BIBLIOGRAFIA
1. R. Gloton i C. Clevo - "Twórcza aktywność dziecka";
2. Wychowanie Przedszkolne - rocznik 1988;
3. Wychowanie Przedszkolne - rocznik 1990;
4. Wychowanie Przedszkolne - rocznik 1991.

Opracowanie: Elżbieta Grzymkowska

Wyświetleń: 1584