"Poloneza czas zacząć....."

Któż z nas nie zatańczył choć raz w swoim życiu poloneza? Być może był to bal kończący szkołę podstawową lub studniówka w szkole średniej. Taniec ten mimo długiej historii nadal rozpoczyna wielkie bale i zabawy sylwestrowe, a kojarzony jest z elegancją i dostojnością kroków.

Wychowując dzieci w duchu patriotyzmu, pielęgnując polskie tradycje i zwyczaje zaczynamy naukę poloneza już w szkole podstawowej.

Polonez jest polskim tańcem narodowym w metrum 3/4.
Charakterystycznymi cechami poloneza są: dostojność postawy, rycerskość w stosunku do partnerki, zamaszystość, posuwistość i płynność ruchów. Kroki, gesty rąk, zwroty i ukłony wypełniają czas każdego taktu. Nie ma w nim ruchów rwanych czy gwałtownych, a każdy ruch wypływa bezpośrednio z poprzedniego, stanowiąc jego dalszy ciąg. Polonez stosowany w formie towarzyskiej na zabawach, bądź różnych uroczystościach jest pochodem par po linii kolistej lub krętej; urozmaicony bywa wplataniem różnych figur tanecznych. Wodzirej lub tancerz z pierwszej pary korowodu ogłasza i wprowadza zmiany w układzie fragmentów tańca, co zapewnia jednolite dla wszystkich par uporządkowane ich powiązanie. Tańczony jest zazwyczaj na początku zabawy, kiedy kontakty towarzyskie nie zostały jeszcze nawiązane.

W naszej publikacji pragniemy zaprezentować wszystkim zainteresowanym charakterystyczne dla poloneza ustawienia w parze, podstawowe kroki i figury taneczne, a także krótki układ polonezowy.

W polonezie występują następujące ustawienia tancerza i tancerki w parze:

Ustawienie 1 - bokiem do siebie i przodem do kierunku tańca; tancerka znajduje się po prawej stronie tancerza. Podstawowe ujecie rąk tzw. trzymanie 1: ręce połączone (lewa ręka tancerki i prawa tancerza) swobodnie są wyprostowane w łokciach i uniesione w przód (tancerz podtrzymuje dłoń tancerki). Ręce wolne mogą mieć położenie różne:

prawa ręka tancerki może być odsunięta nieznacznie w bok od tułowia, czyli skośnie w dół, bądź uniesiona w bok z wewnętrzną stroną dłoni skierowaną ku górze. Lewa ręka tancerza może być opuszczona swobodnie w dół, odsunięta nieco od tułowia, czyli skośnie w dół, oparta na biodrze, bądź uniesiona w bok.

Ustawienie 2 - bokiem do siebie i przodem do kierunku tańca; tancerka znajduje się po prawej stronie tancerza. Lewe ręce są połączone - tzw. trzymanie 2. Połączone ręce są wysunięte w przód (tancerz podtrzymuje dłoń tancerki).Prawa ręka tancerki jest odsunięta nieznacznie w bok od tułowia, czyli skośnie w dół. Prawa ręka tancerza "zaokrąglona" w łokciu jest uniesiona za plecami tancerki na wysokość jej głowy, ochraniając głowę tancerki bądź też jest opuszczona za tancerką na wysokość jej bioder.

W polonezie stosowane są najczęściej dwa kroki:

Krok podstawowy chodzony - to forma pierwowzoru, wywodząca się z regionu. Polega na trzech ćwierciowych krokach zwykłego chodu w jednym takcie muzycznym; wykonuje się stąpając lekko z przedniej części stopy na całą stopę. Krokiem tym można tańczyć: do przodu, do tyłu, w obrocie w prawo i w lewo, po linii kółeczka, bądź w miejscu.

Krok podstawowy polonezów (forma rozwojowa) - z ugięciem nogi w przed takcie (na "i" po "trzy"). Pierwszy krok na "raz" w takcie (poprzedzony ugięciem nogi obciążonej jest najdłuższy, "mocny", ze zdecydowanym przeniesieniem ciężaru ciała; następuje tu płynne ugięcie nóg w kolanach poprzedzające wyprost i przeniesienie nogi zakrocznej do przodu. Dwa kolejne kroki chodu na "dwa" i na "trzy" w takcie są krótsze, bardziej łagodne. Krokiem "polonezowym" można tańczyć: do przodu, do tyłu, w obrotach w prawo i w lewo, po linii kółeczka oraz w miejscu. W szkole podstawowej i w gimnazjach proponujemy wykorzystać krok podstawowy "chodzony" ze względu na prostotę ruchu, łatwość nauczania i przyswajania. Para taneczna posługując się krokiem podstawowym rozpoczyna taniec; przy czym - tancerz lewą, a tancerka prawą nogą. W czasie tańca głowy tańczących są zwrócone nieznacznie do siebie.
Bardzo istotnym elementem tanecznym w polonezie są ukłony składane sobie wzajemnie przez tancerzy i tancerki. Są one odzwierciedleniem wzajemnego stosunku pary tanecznej względem siebie oraz względem innych osób, biorących udział w zabawie czy widowisku.

Podczas szkolnych bali i uroczystości układ polonezowy można opracować wykorzystując następujące figury:

1. Para za parą

Figura para za parą - to kolumna par prowadzona przez pierwsza parę. Na hasło wodzireja uczniowie proszą uczennice do tańca. Wszyscy uczestnicy ustawiają się za pierwszą parą, tworząc kolumnę par. Osoby najdostojniejsze wiekiem i urzędem, na przykład dyrektor szkoły, zajmują zawsze miejsce w pierwszej parze. Po przygrywce poloneza trwającej osiem taktów muzycznych kolumna par rusza w uporządkowany sposób za pierwszą parą po linii obwodu koła w pierwszym kierunku tańca tj. w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara.

2. Para środkiem sali

Jest to kolumna par prowadzona przez pierwszą parę środkiem sali.

3. Para w lewo - para w prawo

Na hasło wodzireja kolumna par idąca środkiem sali, rozdziela się od czoła na dwie kolumny, rozchodzące się po liniach łuków i skręcających pierwsza w lewo, druga w prawo, trzecia w lewo, czwarta w prawo itd. W ten sposób powstają dwie kolumny par, A i B, które okrążają salę jednocześnie w dwóch przeciwnych kierunkach, by się ponownie spotkać i utworzyć jedna kolumnę czwórkową.

4. Czwórkami środkiem sali

Na hasło wodzireja "czwórkami środkiem sali", pary z dwóch kolumn zbliżających się z przeciwnych stron do siebie, łączą się kolejno od czoła po dwie pary w kolumnę czwórkową, tańcząc dalej środkiem sali.

5. Wachlarz

Całość tej figury mieści się w czterech taktach muzycznych.Para wykonuje ją z ustawienia wyjściowego bokiem do siebie i przodem do kierunku tańca (tancerz po lewej stronie tancerki - trzymanie pierwsze). Tancerz przez całe cztery takty stoi w miejscu. Przez pierwsze dwa takty tancerz przeprowadza tancerkę przed sobą po linii łuku, ze swej prawej strony na lewą. Pod koniec drugiego taktu wykonuje przechwyt, tj. zwalnia uchwyt prawą ręką i łączy swoją lewą rękę z prawą tancerki. W czasie tych dwóch taktów, tancerka dwoma krokami podstawowymi (rozpoczynając prawą nogą) przechodzi z prawej strony tancerza na jego lewą stronę. Pod koniec drugiego taktu - obrotem w lewo - zwraca się przodem do pierwotnego kierunku tańca, jednocześnie podając tancerzowi swoją prawą rękę. W trzecim i czwartym takcie tancerz przeprowadza tancerkę łukiem przed sobą ze swej lewej strony na prawą (powrót tancerki). Pod koniec czwartego taktu wykonuje ponownie przechwyt (w tym czasie tancerka obrotem w prawo zwraca się przodem do pierwotnego kierunku tańca), łącząc swoją prawą rękę z lewą ręką tancerki.

6. Czwórka w lewo - czwórka w prawo

Na hasło wodzireja pierwsza czwórka (połączone dwie pary) zakręca łukiem w lewo, druga w prawo, trzecia w lewo, czwarta w prawo. W ten sposób kolumna czwórkowa dzieli się na dwie kolumny (A i B), które okrążają salę z dwóch stron jednocześnie.

7. Ósemkami środkiem sali

Figurę tę konstruuje się w analogiczny sposób jak figurę czwórkami środkiem sali - czwórki z dwóch kolumn zbliżających się z przeciwnych stron do siebie, łączą się kolejno od czoła po dwie czwórki w kolumnę ósemkową, tańcząc dalej środkiem sali.

8. Tunel

Na hasło wodzireja "tunel", wszystkie pary tańczące za pierwszą parą unoszą połączone ręce w górę, tworząc jak gdyby tunel. Pierwsza para natomiast wykonuje zwrot w tył bez zmiany uchwytu rąk (tancerz obraca się o 180° w prawo, a tancerka w lewo) zwracając się przodem w przeciwnym kierunku. Następnie pochylając się nieco w przód wchodzi do tunelu. Za nią postępują kolejno tak samo wszystkie pary. Po wyjściu z tunelu pierwsza para zmienia kierunek tańca na pierwotny (bez zmiany ujęcia rąk, tancerz obraca się o 180° w lewo, a tancerka w prawo). Następnie para unosi połączone ręce w górę i tańczy do przodu za ostatnią parą, tworząc tunel. Pozostałe pary czynią kolejno to samo. Po minięciu ostatniej pary przechodzącej tunelem, pary kolejno opuszczają uniesione ręce w dół i tańczą dalej za pierwszą parą.

9. Ósemkami do tyłu, ósemkami do przodu

Na hasło wodzireja - "ósemkami do tyłu" - szeregi po osiem osób (cztery pary) cofają się do tyłu, w głąb sali. Następnie na ponowne hasło wodzireja "ósemkami do przodu" posuwają się w przód.

10. Okrążana - dwie odmiany

Całość figury mieści się w ośmiu taktach muzyki. Para wykonuje ją z ustawienia wyjściowego bokiem do siebie i przodem do kierunku tańca:

- W odmianie pierwszej tancerz stoi w miejscu, a tancerka poruszając się krokiem podstawowym po linii obwodu kółeczka tańczy wokół niego, okrążając go w pierwszym kierunku tańca tj. w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara (w czasie czterech taktów muzyki).
- W odmianie drugiej tancerka stoi w miejscu, a tancerz poruszając się krokiem podstawowym po linii obwodu kółeczka tańczy wokół niej, okrążając ją (w czasie czterech taktów muzyki) w drugim kierunku tańca (w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara).

11. Kółka czwórkami

Na hasło wodzireja każdy szereg składający się z czterech osób (dwie pary), tworzy koło. Tancerka z jednego końca szeregu i tancerz z drugiego końca zbliżają się do siebie, podają sobie ręce i tworzą koła. Koła krążą najpierw w jednym kierunku tańca, a następnie - na hasło wodzireja - w kierunku przeciwnym.

12. Młynek - dwie odmiany

Figurę "młynek" tańczy się w miejscu, krążąc wokół wspólnej dla pary osi obrotu.

- W odmianie pierwszej - para taneczna wykonuje ją w ustawieniu prawym bokiem do siebie (przodem w przeciwnym kierunku), przy ujęciu prawych rąk (połączone ręce są swobodnie wyprostowane) tancerz podtrzymuje dłoń tancerki, a głowy współpartnerów zwrócone są twarzami do siebie. Wolne ręce w zależności od warunków panujących na sali mogą być uniesione w bok, opuszczone swobodnie w dół lub oparte na biodrach.
- W odmianie drugiej - para taneczna wykonuje ja w ustawieniu lewym bokiem do siebie (przodem w przeciwnym kierunku), przy podaniu lewych rąk.

13. Czwórka za czwórką

Na hasło wodzireja spotykające się pary tworzą czwórki - tancerz i tancerka z różnych par łączą ręce. Tak uformowana kolumna czwórkowa postępuje po linii obwodu koła w pierwszym kierunku tańca.

14. Most

Dwie kolumny par A i B postępują po linii obwodu koła w przeciwnym kierunku, zbliżając się do siebie. Przy spotkaniu się na hasło wodzireja "most", w kolumnie B tancerz i tancerka każdej pary nieco oddalają się od siebie i unoszą złączone ręce w górę. Pary kolumny A kolejno przechodzą pod mostem utworzonym z kolumny B, z lekkim pochyleniem głowy i tułowia. Po przejściu obydwie kolumny par kontynuują postępowanie po linii obwodu koła w tym samym kierunku co poprzednio. Przy kolejnym spotkaniu się kolumn następuje zmiana ról.

Poniżej przedstawiamy przykładowy układ towarzyski poloneza, który może być wykorzystany na szkolnych zabawach uczniów klas szóstych, na balach gimnazjalnych i tradycyjnych studniówkach.
Kolejność figur w układzie

1. Zaproszenie do tańca - na hasło wodzireja tancerze zapraszają ukłonem tancerki do tańca i tworzą kolumnę par. Pierwszą parę stanowią dyrektor szkoły i przewodnicząca Samorządu Szkolnego.
2. "Para za parą" - dookoła sali
3. "Parami środkiem sali"
4. "Para w lewo - para w prawo" wzdłuż bocznych ścian sali, aż do spotkania się par prowadzących dwie kolumny A i B
5. "Czwórkami środkiem sali"
6. "Wachlarz" - parami
7. "Czwórka w lewo - czwórka w prawo" dookoła sali, aż do spotkania się czwórek prowadzących kolumny
8. "Ósemkami środkiem sali"
9. "Tunel" - figurę należy wykonać w czterech kolumnach par. Na hasło wodzireja "tunel" pierwsza para każdej kolumny bez zmiany uchwytu rąk wchodzi do tunelu w swojej kolumnie;
10. "Ósemkami do tyłu"
11. "Ósemkami do przodu"
12. "Okrążana" - w parach
13. "Kółka czwórkami"
14. "Młynki parami" - z ujęciem prawych rąk
15. "Młynki" - z ujęciem lewych rąk
16. "Czwórka za czwórką" - dookoła sali w pierwszym kierunku tańca
17. "Czwórkami środkiem sali"
18. "Para w lewo - para w prawo" (na hasło wodzireja kolumna czwórkowa idąca środkiem sali rozdziela się od czoła na dwie kolumny par, rozchodzące się po liniach łuków skręcających w lewo i w prawo. Pierwsza para skręca w lewo, druga w prawo, trzecia w lewo, czwarta w prawo itd. W ten sposób powstają dwie kolumny par A i B, które okrążają salę jednocześnie w dwóch przeciwnych kierunkach.
19. "Most" - dwa razy. Po rozwiązaniu figury "most" kolumny tańczą dalej dookoła sali, aż do spotkania się par prowadzących po przeciwnej stronie sali i utworzenia kolumny czwórkowej.
20. "Czwórkami środkiem sali"
21. "Młynki w parach"- z ujęciem prawych rąk.
22. "Młynki" - z ujęciem lewych rąk
23. "Podziękowanie" - tancerze i tancerki z poszczególnych par ukłonem dziękują sobie wzajemnie za taniec
24. Tancerze odprowadzają swoje partnerki na miejsca, z których poprosili je do tańca.

Wszystkim nauczycielom życzymy powodzenia. Gwarantujemy, że czas spędzony na nauce poloneza jest niezwykły. Wiele satysfakcji dostarczyć może widok dostojnie tańczących dzieci, które jeszcze przed chwilą stawiały niezgrabne, nieskoordynowane kroki.

Uczniom życzymy cierpliwości i wytrwałości w nauce tego pięknego, polskiego tańca. Mamy nadzieję, że w przyszłości każde wykonanie "Poloneza" przywoła z pamięci czas pierwszej jego nauki.

Opracowanie:
mgr Beata Jakubowska
mgr Anna Stankowska

Wyświetleń: 8485