Szkoła promująca zdrowie

Każdy człowiek rozumie zdrowie inaczej. Mimo wielu prób, nie opracowano zadowalającej wszystkich jego definicji. Według ŚOZ "zdrowie to nie tylko brak choroby lub niepełnosprawności, lecz stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego". Inne definicje ujmują zdrowie jako ogólny potencjał człowieka lub jego zdolność do dobrego przystosowywania się do środowiska, radzenia sobie z ekstremalnymi zmianami.

We współczesnym podejściu do zdrowia uwzględnia się koncepcję, która traktuje człowieka jako "całość". Na tę całość składają się cztery wymiary (aspekty) zdrowia:

Zdrowie fizyczne - prawidłowe funkcjonowanie organizmu, wszystkich jego układów i narządów;

Zdrowie psychiczne, a w jego obrębie zdrowie:

- umysłowe - zdolność do jasnego, logicznego myślenia,

- zdrowie emocjonalne - zdolność do rozpoznawania uczuć i wyrażania ich w odpowiedni sposób; umiejętność radzenia sobie ze stresem, napięciami, depresją, lękiem;

Zdrowie społeczne - zdolność do utrzymywania prawidłowych relacji z innymi ludźmi oraz pełnienia ról społecznych;

Zdrowie duchowe - u niektórych ludzi jest związane z wierzeniami i praktykami religijnymi, u innych dotyczy ich osobistego "credo", zasad, zachowań i sposobów utrzymywania wewnętrznego spokoju.

Zdrowie zależy od wielu różnorodnych czynników. Można je podzielić na 4 grupy: styl życia (ok. 50% "udziału"), środowisko fizyczne i społeczne życia, pracy, nauki (ok.20%), czynniki genetyczne (ok.20%), służba zdrowia (ok.10%).

W ostatnich latach podkreśla się, że w największym stopniu zdrowie ludzi zależy od czynników społeczno - ekonomicznych (dochody, status społeczny, poziom wykształcenia).Największym zagrożeniem dla zdrowia jest ubóstwo, niski poziom wykształcenia oraz brak wsparcia społecznego (w rodzinie, miejscu pracy, społeczności). Czynniki te znacznie zmniejszają możliwość prozdrowotnego stylu życia, ochronę, utrzymanie i poprawę zdrowia

Zdrowy (prozdrowotny) styl życia to świadome zachowania sprzyjające poprawie, utrzymaniu i ochronie zdrowia. Polega on przede wszystkim na:

- dbałości o higienę ciała i higienę psychiczną
- odpowiedniej aktywności fizycznej,
- racjonalnym odżywianiu się,
- poddawaniu się okresowym badaniom stanu zdrowia,
- niepaleniu tytoniu i nie używaniu narkotyków, umiarkowaniu w piciu alkoholu.

W ostatniej dekadzie XX wieku, obok licznych przemian politycznych, społecznych i ekonomicznych, zaczął rozwijać się w Polsce ruch szkół promujących zdrowie. Działania te były ściśle związane z podobnymi inicjatywami w całej Europie i na innych kontynentach.

Pierwszą połowę tej dekady cechowała niezwykła dynamika działań i entuzjazm wielu ludzi, którzy spostrzegli dla siebie i szkoły nowe szanse.

W drugiej połowie dekady nastąpiło zwolnienie tempa działań. Mimo to ruch szkół promujących zdrowie rozwijał się.

W ostatnich latach okazało się, że koncepcja szkoły promującej zdrowie jest zbieżna z założeniami reformy systemu edukacji, a zwłaszcza z programem "Nowa szkoła".

Projekt "Szkoła promująca zdrowie" zaowocował nie tylko rozwojem ruchu tych szkół w kraju. Efektem jego są dwa wydarzenia o znaczeniu historycznym dla szkolnictwa i polityki zdrowotnej w Polsce:

- wprowadzenie podstawy programowej ścieżki edukacyjnej "edukacja prozdrowotna" ( 1997 r. i 1999 r.)
- rozpoczęcie budowania infrastruktury dla edukacji prozdrowotnej

Współczesna edukacja powinna wspomagać i ukierunkować wielostronny rozwój ucznia, a nie koncentrować się jedynie na podawaniu wiedzy.

Nowa szkoła zwraca uwagę na ogromne znaczenie komunikacji w relacjach międzyludzkich. W szczególny sposób podkreśla się konieczność rozwoju osobowości nauczyciela - budowa pozytywnego obrazu siebie, akceptacja siebie, radzenie sobie ze stresem i sytuacjami trudnymi - rozwijanie tych umiejętności przez nauczycieli przyniosło wiele korzyści osobistych i zawodowych.

Podstawą pracy szkoły promującej zdrowie jest integracja całej społeczności szkolnej. Przyjazna atmosfera, dobre samopoczucie, bezpieczeństwo, właściwe interakcje to nieodłączne elementy pracy tych szkół.

Kształtowanie umiejętności i postaw uczniów wymaga odpowiednich form i metod pracy. Mówienie uczniom, co powinni zrobić jest mało skuteczne. Powinni oni czynnie uczestniczyć w procesie uczenia się, mieć poczucie, że to, czego się uczą ma związek z ich własnymi doświadczeniami.

Nowa szkoła musi być silnie powiązana z rodzicami i społecznością lokalną. Dzielenie odpowiedzialności za rozwój, wychowanie i nauczanie między rodziną a szkołą jest szczególnie widoczne w edukacji zdrowotnej, dlatego rodzice powinni zrozumieć, jak silny wpływ wywierają na swoje dzieci w kształtowaniu ich postaw, wartości, przekonań i zachowań związanych ze zdrowiem.

Podstawowym warunkiem umożliwiającym realizację życiowych zamierzeń i planów jest ZDROWIE. Dlatego tworzenie lobby dla zdrowia, tworzenie atmosfery dla rozumienia i poszanowania zdrowia jest sprawą wszystkich a zwłaszcza nauczycieli, którzy mogą wpłynąć na poprawę sytuacji zdrowotnej społeczeństwa, wprowadzając od okresu wczesnego dzieciństwa edukację zdrowotną, gdyż zachowania zdrowotne nabyte w tym okresie zazwyczaj pozostają na całe życie.

Edukacja zdrowotna jest to proces, w którym ludzie uczą się dbać o zdrowie własne i innych. Edukacja zdrowotna jest podstawowym prawem każdego dziecka. Prowadzenie jej w szkole jest najbardziej skuteczną, długofalową inwestycją w zdrowie społeczeństwa, leży nie tylko w interesie zdrowia, lecz i edukacji
- zdrowe dziecko lepiej się uczy.

Szkoła jest instytucją, która ma bezpośredni wpływ na wszechstronny rozwój młodego pokolenia, zarówno fizyczny, jak i psychiczny, i społeczny. Dotychczas szkoły przepojone dydaktyzmem niewiele miejsca poświęcały zdrowiu psychicznemu i społecznemu swoich wychowanków. Nie ulega wątpliwości, że nauczyciele, zwłaszcza w szkole podstawowej, mogą wywierać bardzo pozytywny wpływ na obraz własnego "JA" u ucznia i na jego osiągnięcia.

Praca nad zdrowiem psychicznym, społecznym i duchowym uczniów, już od najmłodszych lat, jest sprawą nie tylko szkół promujących zdrowie, ale wszystkich szkół w Polsce.

Wzrost agresji, uzależnień, chorób psychosomatycznych, nadmiar stresów to zjawiska obserwowane na co dzień w naszych placówkach. Wpływają one negatywnie na wyniki w nauce dziecka, jego funkcjonowanie w szkole, samopoczucie a głównie na to, jakim człowiekiem będzie w życiu dorosłym.

Źródła:
1.B.Woynarowska, M. Sokołowska - "Poradnik..." Wyd. KOWEZ, Warszawa 2000
2. Wszechstronna edukacja zdrowotna. Przewodnik do działania. Lider 1993, 5, 4.
3.H. Nakaijama: Wprowadzenie w szkołach wszechstronnego programu edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia. Lider 1993, 5, 3.

Opracowanie:
Anna Banasiak

Wyświetleń: 983