Jak skonstruować ankietę?

Do badań czytelniczych bardzo często wykorzystuje się ankietę. Ankiety są w stanie zbadać możliwie dokładnie wszystko to, co odnosi się do wypowiedzi osób badanych, pozwalają bliżej poznać wyrażoną przez nich opinię w interesujących nas sprawach, stanowią ważne narzędzie sprawdzenia pracy nauczyciela, umożliwiają lepsze poznanie uczniów i ich zainteresowań. Zaletą ankiety jest to, że może być przeprowadzona w krótkim czasie i wspomagać zestawienia statystyczne, które poprawnie wykorzystane, mogą ułatwić wyciąganie wniosków.

Istnieje kilka etapów konstruowania ankiety. Należą do ich:
1. Postawienie problemu
2. Formułowanie pytań
3. Ułożenie instrukcji
4. Badania próbne
5. Przygotowanie ostatecznej wersji ankiety.

Postawienie problemu. Aby dokonać właściwego doboru pytań, należy określić cel zamierzonych badań. Cele mogą dotyczyć: informacji o tym, co myślą, czują i czynią osoby badane, jakie reprezentują stanowisko w różnych kwestiach życia społecznego, gospodarczego, kulturalnego, politycznego i in. W przypadku uczniów mogą odnosić się do ich zainteresowań, upodobań, planów życiowych, zawodowych, różnic domowych, warunków życia, poglądów itp. Informacje, które zamierza się zdobyć podczas badań, określają podstawowy cel, czyli wyznaczają główny problem, jaki planuje się rozwiązać.

Formułowanie pytań. Im lepiej został dany problem sprecyzowany i uszczegółowiony, tym dużo łatwiej o właściwy dobór i sformułowanie pytań w ankiecie. Nie należy formułować pytań ogólnikowych i wieloznacznych. Pytania powinny być proste. Pomocą przy formułowaniu pytać mogą być badania pilotażowe, polegające na stawianiu pytań otwartych . Uzyskane na nie odpowiedzi są podstawą przygotowania pytań zasadniczych. Należy znać dobrze przedmiot badań przy formułowaniu pytań. Oprócz badań związanych z problematyką można wprowadzić pytania o osobie badanej: wiek, płeć, itp., wtedy, gdy te informacje są nam potrzebne.

Ułożenie instrukcji. W instrukcji przygotowujemy wyjaśnienia wstępne, poprzedzające odpowiedzi osób badanych na postawione im pytania. Instrukcja powinna zawierać m.in., kto przeprowadza badania, jaki jest cel tych badań, jak należy odpowiadać na poszczególne pytania, w jakim stopniu gwarantuje się anonimowość odpowiedzi badanych.

Badania próbne. Są one rodzajem badań kontrolnych. Mają dać odpowiedź na pytanie, czy skonstruowana ankieta stanowi wystarczająco zobiektywizowane narzędzie badań, tj. czy zamieszczone w niej pytania są dostatecznie jasne i jednakowo rozumiane, czy instrukcja umożliwia poprawność odpowiedzi. Badania próbne przeprowadza się na niewielkiej grupie osób. Osoby powinny pochodzić z tego samego środowiska, z którego wywodzą się osoby objęte badaniem zasadniczym.

Przygotowanie ostatecznej wersji ankiety. Przygotowanie ostatecznej wersji ma miejsce w oparciu o analizę wyników otrzymanych badań próbnych.

Każdej ankiecie stawia się wymagania, które dotyczą:
a) celowości badanych zagadnień,
b) odpowiedniej formy i treści pytań,
c) prawidłowej kolejności pytań,
d) właściwego sposobu przeprowadzenia badań,
e) krytycznej oceny zebranego materiału.

Celowość badanych zagadnień odnosi się do każdego pojedynczego pytania ankietowego. Badania te są celowe, jeśli każde zastosowane w nich pytanie odznacza się wymaganą celowością tzn. badający zdaje sobie sprawę, dlaczego je postawił, a w szczególności, w jakim stopniu i zakresie może przyczynić się ono do rozwiązania badanego problemu. Odpowiednia forma i treść pytań wiążą się bezpośrednio z ich komunikatywnością, czyli zapewnieniu wzajemnego porozumienia między badającym a badanym. Niepoprawne sformułowane pytanie zarówno pod względem formy jak i treści, przekreśla szansę uzyskania pożądanego materiału badań. Pytania powinny być:
- formułowane w sposób całkowicie zrozumiały dla osób badanych,
- niezbyt trudne,
- nie sugerujące odpowiedzi,
- związane z zasadniczą problematyką,
- wyrażone w grzecznościowej formie.

Prawidłowa kolejność pytań. Najpierw zadajemy pytania najbardziej ogólne, dotyczące danego zagadnienia, a następnie pytania coraz to bardziej zawężające zakres badanego problemu. Przy szeregowaniu pytań stosujemy stopniowanie trudności, poczynając od łatwych, a kończąc na trudnych.

Właściwy sposób przeprowadzenia badań stanowi wymaganie odnoszące się do często technicznej i organizacyjnej procedury zebrania materiału badawczego za pomocą ankiet: staranne wydrukowanie ankiet, rozdanie, podanie instrukcji.

Krytyczna ocena zebranego materiału. Zawsze nieomal można mieć wątpliwości, co do szczerości i obiektywności wypowiedzi. Toteż z tym większą ostrożnością i krytycyzmem należy interpretować uzyskany materiał. Wszelka interpretacja ilościowa wymaga koniecznie interpretacji jakościowej, ze szczególnym uwzględnieniem psychologicznej analizy zebranego materiału. Wnioski jakie wypływają z ankiet, należy traktować jako twierdzenia hipotetyczne, wymagające dalszej weryfikacji.


Literatura:
1. Łobocki M.:Metody badań pedagogicznych. Warszawa. 1978
2. Pilch J.: Metody badań pedagogicznych. Wrocław. Zak.im.Ossolińskich. 1977
3. Wojciechowski J.: Czytelnictwo. Kraków 1989


¹⁾ Pytania otwarte to takie, które pozostawiają osobą badanym całkowitą swobodę wypowiedzi. Umożliwiają bardziej osobiste i pogłębione wyznanie.
²⁾ Pytania zamknięte - przewidują gotowe odpowiedzi, przemyślane uprzednio przez badającego. Osoby badane dokonują wyboru spośród sugerowanych im odpowiedzi.

Opracowanie: Bożena Sobczyk
nauczyciel bibliotekarz
Gimnazjum w Ręcznie

Wyświetleń: 1440