Rozwój intelektualny i osobowościowy a rozwój fizyczny dziecka upośledzonego umysłowo.

Organizm a przede wszystkim ośrodkowy układ nerwowy i zmiany w nim zachodzące warunkują prawidłowy rozwój fizyczny i psychiczny dziecka upośledzonego umysłowo. Niedorozwój różnych funkcji psychicznych, mających bezpośredni wpływ na sprawność fizyczną dzieci spowodowany jest uszkodzeniami elementów układu nerwowego. Dojrzałość psychofizyczna dziecka w znaczącym stopniu wpływa na rozwój sprawności fizycznej, a w szczególności na budowę umiejętności o charakterze lokomocyjnym. Obniżony poziom sprawności intelektualnej i stopień rozwoju osobowości powoduje jednocześnie opóźnienie rozwoju motorycznego. W ten sposób hamowany jest rozwój fizyczny dziecka.

Chcąc dostatecznie wcześnie ocenić prawidłowość rozwoju dziecka, należy przeprowadzić wielostronne badania oraz testy sprawdzające występowanie podstawowych reakcji ruchowych i sprawności umysłowych. Znając wiek kiedy normalne dziecko powinno osiągnąć nowe odruchy i umiejętności, można określić upośledzenie motoryki dziecka chorego. Niemożność choćby tylko poprawnego wykonywania pewnych czynności ruchowych przez dziecko upośledzone umysłowo powoduje opóźniony, w stosunku do normy, rozwój narządów ruchu,obniża wydolność organizmu i sprawność motoryczną. Zmniejszona aktywność ruchowa prowadzi do dysharmonii i zaburzeń rozwojowych. Przeprowadzone przez G.L. Raricka badania porównawcze dzieci normalnych i upośledzonych umysłowo dowiodły m.in.,że im większy deficyt intelektualny dzieci upośledzonych umysłowo tym bardziej upośledzona jest ich motoryczność. Badania polskich naukowców nad rozwojem fizycznym i sprawnością dzieci upośledzonych umysłowo ukazują, że:

- dzieci upośledzone umysłowo charakteryzuje niski poziom ogólnej sprawności fizycznej,
- dzieci upośledzone umysłowo nie osiągają poziomu rozwoju cech motorycznych, jaki wykazują ich normalni rówieśnicy,
- istnieje zależność pomiędzy sprawnością fizyczną, motoryczna a wynikami w nauce uczniów ze szkół specjalnych dla lekko upośledzonych umysłowo.

Dysfunkcje rozwoju motorycznego wydatnie opóźniają też zdolności adaptacyjne dziecka np. zdolności do życia w społeczeństwie. W ten sposób ograniczają zakres jego poznania oraz hamują rozwój procesów psychicznych i sprawności umysłowej. Według znawców problemu np. poziom graficzny dziecka /pisanie,rysowanie/ jest w dużym stopniu uzależniony od sprawności ruchowej rąk i ogólnej koordynacji ruchowo-wzrokowej. Zdecydowaną zależność pomiędzy stopniem upośledzenia umysłowego /lekkie, umiarkowane, znaczne i głębokie/ a odchyleniem od normy w zakresie rozwoju motorycznego wykazują podejmowane w tym kierunku badania. Najczęściej spotykane zaburzenia motoryczne u dzieci upośledzonych umysłowo to:

deformacje klatki piersiowej, rozszczepy kręgosłupa, wrodzone wady rozwojowe, zaburzenia proporcji między długością tułowia i kończyn, wady postawy, upośledzenia narządu wzroku, słuchu, dotyku i inne. Mają one wielki wpływ na dalszy rozwój psychiczny i motoryczny dzieci upośledzonych umysłowo. W niektórych przypadkach zaburzenia motoryki są na tyle poważne, że wpływają negatywnie na rozwój psychiczny dziecka. Dzieci z zaburzeniami motorycznymi dość wcześnie dochodzą do przekonania, że niekiedy nawet znacznie odbiegają od swych rówieśników. Nie mogąc nadążyć w bieganiu czy w zabawach na nim polegających, nie umiejąc zręcznie złapać czy rzucić piłki itp. swoją niezręcznością dezorganizują często gry i zabawy, co staje się powodem ich odrzucenia przez sprawniejsze dzieci.

Korelacja pomiędzy sprawnością motoryczną a intelektualną u dzieci upośledzonych umysłowo jest ewidentna. W badaniach naukowych wykazano, że ogólna sprawność ruchowa u osób z lekkim upośledzeniem umysłowym jest przeważnie niższa niż u osób normalnych, a u umiarkowanie lub znacznie upośledzonych jest niższa niż u lekko upośledzonych. Wyniki różnych testów mierzących uzdolnienia ruchowe u osób o niskiej sprawności umysłowej wykazują zwykle wyższe korelacje niż u osób normalnych. Pomimo tego wszystkiego osoby upośledzone umysłowo są zdolne do postępów, które niejednokrotnie przekraczają oczekiwania wynikające z ich poziomu inteligencji.

LITERATURA:

1. Clarke A.M., Upośledzenie umysłowe,Warszawa 1971.
2. Doroszewska J., Pedagogika specjalna,Wrocław-Warszawa-Krakow-Gdańsk 1981.
3. Maszczak T., Poziom rozwoju somatycznego i motorycznego dzieci upośledzonych umysłowo, Warszawa 1991.
4. Pańczyk J., Poziom rozwoju cech motorycznych uczniów,Warszawa 1992.
5. Sękowska Z., Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej, Warszawa 1998.

Opracowanie:
Daniel Święcicki

Wyświetleń: 1017