Rola nauczyciela w rozwoju twórczej aktywności uczniów.

Każdy normalny człowiek zdolny jest do czynów twórczych. Twórczość i jej wytwory stanowią kontiuum, na którego jednym krańcu dzieła genialne, o doniosłym wpływie na rozwój cywilizacji, na drugim zaś- samodzielne rozwiązywanie problemów o niewielkim znaczeniu. Między tymi biegunami istnieje bogata gama szczebli pośrednich. Wbrew tradycyjnym pojmowaniu twórczości nie jest ona, wyłącznym przywilejem artystów i uczonych, lecz może mieć miejsce w każdej sferze ludzkiej aktywności. Aktywność twórcza nie tylko może, ale co więcej powinna wystąpić, jeżeli człowiek ma się wszechstronnie rozwijać, funkcjonować i osiągać optymalne efekty w zakresie regulacji swych stosunków z otoczeniem.

Dziecko w toku własnej aktywności twórczej i za jej przyczyną odkrywa i "stwarza" świat oraz siebie. Na rozwój dziecka wpływa przede wszystkim twórcza aktywność, ponieważ przynosi nowe osiągnięcia pozwalające osiągnąć kolejne coraz to wyższe fazy rozwoju. Własna aktywność dziecka będzie tym bardziej czynnikiem stymulującym rozwój im bardziej będzie twórcza. Jesteśmy świadkami i uczestnikami reform dokonujących się w polskiej szkole. Nie ma już w niej miejsca na pełnienie przez nauczyciela tradycyjnej roli, która gwarantowała mu centralną i dominującą pozycję w procesie nauczania, tzn. przekazywania wiedzy i kontrolowania uczniów.

Zdajemy sobie sprawę z faktu, iż nauczyciel musi zmienić swoje myślenie na temat roli, jaką pełni szkoła. Szkoła przecież już dawno przestała być jedynym miejscem uczenia się, a nauczyciel ekspertem w danej dziedzinie wiedzy. Jego zadaniem jest wyposażenie uczniów w podstawowe umiejętności radzenia sobie ze zmieniającą się rzeczywistością. W szkole przyjaznej dla ucznia nauczyciel jest osobą wspierającą aktywność edukacyjną ucznia. Żeby mógł skutecznie ją rozwijać powinien umieć:

rozpoznać potrzeby oraz możliwości emocjonalno-motywacyjne, poznawcze i behawioralne dzieci;

integrować zadania programowe z potrzebami dzieci i ich środowiska;

samodzielnie ustalać formułować i uświadamiać uczniom operacyjne cele twórcze, wyrażane w postaci otwartych zadań problemowych określających działania i wymagania dostosowane do możliwości uczących się i warunków uczenia się;

wykorzystywać naturalne oraz reżyserować specjalne sytuacje psycho-pedagogiczne wzbudzające twórczą aktywność dzieci, a także zapewniać emocjonalne i materialne warunki tą twórczość;

dobierać odpowiednie metody, formy i środki dydaktyczne służące kształceniu młodych twórców oraz umiejętnie posługiwać się nimi;

ogarniać wszystkie elementy sytuacji dydaktyczno-wychowawczej związane z twórczością dzieci, a zwłaszcza prawidłowo nią kierować, zachowując właściwe proporcje między aktywnością spontaniczną, inspirowaną i stymulowaną oraz sterowaną za pośrednictwem zadań problemowych;

organizować sytuacje dydaktyczno-wychowawcze mobilizujące uczniów do współdziałania w realizacji celów twórczych;

zwiększać udział świadomości uczniów w procesie tworzenia i odkrywania;

działać twórczo na niwie pedagogicznej i zdobywać autorytet;

stwarzać młodym twórcom warunki zewnętrzne sprzyjające doznawaniu poczucia podmiotowości w procesie uczenia się prowadzącego do tworzenia i odkrywania pożytecznych dla nich nowości.

Aktywność i aktywizacja uczniów są w centrum zainteresowania nauczycieli, którzy chcą na zajęciach stworzyć takie warunki, by ich uczniowie odgrywali czynną rolę w realizacji zadań. Zdają sobie sprawę, że głównym podmiotem oddziaływań aktywizujących są oni sami. Mają świadomość, że o efektach ich pracy decyduje branie na serio pod uwagę faktu, iż aktywność ucznia zawsze wiąże się z jego potrzebami i dążeniami, a te wynikają z motywów, jakie uczeń posiada.

Niezaprzeczalnym faktem jest, że:

Człowiek przychodzi na świat jako istota aktywna. Aktywność człowieka ma określony kierunek wyznaczony przez cel, któremu podporządkowany zostaje jej przebieg. Im bardziej cel jest atrakcyjny i ciekawy, tym większą wywołuje motywację i zainteresowanie uczniów. Zatem podstawowym zabiegiem, jaki powinien nauczyciel wykonać, jest uświadomienie uczniom celu ich działań wraz z umotywowaniem potrzeby jego osiągnięcia. Kiedy uczeń będzie aktywny?

Uczeń będzie aktywny, gdy:

cel jest dla niego bliski i wyraźny (ma poczucie sensu tego, co robi);

uwzględnia się jego potrzeby i zainteresowania (zadania uznaje za własne);

ma poczucie bezpieczeństwa (prawo do błędu, otrzyma konieczne wsparcie i informacje zwrotną);

działaniom towarzyszą odczucia i emocje;

bierze udział w planowaniu i podejmowaniu decyzji (coś ode mnie zależy);

odczuwa satysfakcję (lubi to robić);

ma poczucie własnej wartości (ja to potrafię);

dostrzega się jego wkład pracy, a nie tylko efekt (nauczyciel i grupa dostrzegają jego wysiłek i doceniają go);

kiedy ma możliwość zrealizowania własnych pomysłów.

Nauczyciel w pracy z uczniem powinien mieć świadomość, że istotnym elementem procesu uczenia się jest pamięć, a powiększenia zasobów pamięci ma związek z zastosowaną przez niego metodą. Nie ma najmniejszej wątpliwości, że należy dążyć do aktywizowania uczniów poprzez włączanie w proces uczenia i zapamiętywania jak najwięcej zmysłów.

Zamiast podawać gotowe informacje (uczniowie pamiętają tylko 10% z tego, co słyszą), nauczyciel powinien zachęcać uczniów do stawiania pytań i poszukiwania na nie odpowiedzi, stwarzać warunki do bycia odkrywcą i eksperymentatorem. Wprowadzenia atrakcyjnych środków dydaktycznych działających na wzrok powoduje już wzrost zapamiętywania informacji do 20%. Stworzenie uczniom możliwości rozmowy i dyskusji zwiększa ilość zapamiętanej informacji do 40%. Natomiast umożliwienie uczniom uczenia się poprzez działanie powoduje, iż zapamiętują 90% tego, co robią. Zapamiętujemy tak dużo z tego co robimy, gdyż w czasie wykonywania czynności angażujemy całych siebie, a więc: umysł, wolę, emocje i zmysły. Przyjmując to za fakt, nauczycielowi nie pozostaje nic innego, jak organizować zajęcia, w których uczniowie zaangażują się całym sobą, będą badać, doświadczać i działać, działać, działać...

LITERATURA:

J. Kujawiński: "Rozwijanie aktywności twórczej uczniów klas początkowych".
K. Rau, E. Ziętkiewicz; "Jak aktywizować uczniów".

Opracowanie:
mgr Katarzyna Adamczyk

Wyświetleń: 2581