Katalog

Anna Wojtkowicz
Język polski, Artykuły

"Moja zabawa w teatr" - refleksje i doświadczenia

- n +

" Moja zabawa w teatr - refleksje i doświadczenia"

Teatr dziecięcy - to specyficzny rodzaj teatru, nie ma z góry określonych reguł. Uczestnictwo w nim jest uwarunkowane przestrzeganiem sztywnych zasad, a celem działań teatralnych często nie jest prezentacja sceniczna zrealizowanego widowiska. Jest to zabawa, która obejmuje kolejne obszary dziecięcej świadomości.

Małe dziecko odczuwa silną potrzebę fikcji i fantastyki, mocno przeżywa wartości moralne, takie jak dobro i zło, stąd też duża tęsknota u dzieci za bajką, baśnią, za własnym uczestnictwem w tworzeniu wizji fantastycznej i przekształcaniu jej na realną rzeczywistość. Zaspokojenie tych potrzeb daje inscenizacja poprzez możliwości wczuwania się w określone postacie i sytuacje, które są wprawdzie fikcyjne, dają jednak wyobrażenie o realnym życiu i pomagają w bardziej precyzyjnej ocenie postępowania bohatera. Droga oddziaływań nauczyciela przez wykorzystanie wychowawczych walorów inscenizacji skutecznie prowadzi do tzw. edukacji teatralnej, do wychowania późniejszego widza teatralnego, który będzie odczuwał potrzebę kontaktu z teatrem, będzie reagował na piękne, żywe słowo, na precyzję ruchu, na gest, barwę, światło itp. Inscenizacja spełnia także wobec dziecka rolę kompensacyjną i terapeutyczną.

Kompensująca polega na tym, że w pewnym stopniu inscenizacja stanowi wynagrodzenie za braki i niedostatki, w których ono żyje, przenosząc je w świat piękniejszy, czarodziejski, w którym wszystko może się zdarzyć, w którym zawsze zwycięża dobro i zło. Ma to duże znaczenie, zwłaszcza dla dzieci, które w rzeczywistym świecie czują się obco, nie są kochane i nie znają tkliwości, ciepła rodzinnego.

Inscenizacja może spełniać rolę terapeutyczną w stosunku do tych dzieci, znajdą się bowiem zawsze takie role indywidualne lub zespołowe, które stanowić będą zaspokojenie utajonych potrzeb, przeżyć i twórczej aktywności.

Role zespołowe pozwalają pozbyć się onieśmielenia, bo występuje się w grupie, usterki w wymowie nie są słyszalne, bo głuszy je poprawna wymowa pozostałych dzieci. Inscenizacja to taka forma pracy dydaktycznej, przez którą może nauczyciel realizować zarówno zadania nauczania wynikające z programu edukacji polonistycznej, muzycznej, plastycznej, sportowej jak i zadania wychowawcze w stosunku do ucznia i do środowiska.

Zadaniem nauczyciela, w klasach młodszych jest rozwijanie wrażliwości, umiejętności oceny działań i motywów bohaterów książek, filmów, sztuk teatralnych, czyli kształcenie w dziecku kultury ogólnej, samodzielnej aktywności, budzenie potrzeb natury estetycznej. Przygotowując z dziećmi inscenizację wdrażamy je zarówno do działań odtwórczych, jak i twórczych. Praca nad tekstem, twórczość plastyczno - techniczna w zakresie wykonania projektów lalek, rekwizytów, dekoracji, wprowadzenie elementów muzycznych i ruchowych sprawia, że dziecko angażuje się bez przymusu w akt twórczego działania, uwrażliwia się na piękno, harmonię barw i kształtów. Twórcze dyskusje nad propozycjami odegrania poszczególnych ról, kształcą u dzieci poczcie odpowiedzialności zbiorowej i indywidualnej, więzi koleżeńskiej, bo końcowy efekt inscenizacji jest wspólnym dziełem całej klasy.

Atmosfera zespołu, jaki wykazują uczniowie przy pracy nad inscenizacją, ożywia wyobraźnię i myślenie, czyni ich działanie procesem twórczym, ułatwia uzewnętrznienie własnych przeżyć i przyspiesza rozwój umysłowy, emocjonalny i społeczny.

Aby wzmacniać wychowawcze efekty osiągane dzięki inscenizacjom, należy powtarzać je kilkakrotnie, a więc prezentować inscenizację np. w swojej klasie, dzieciom z innych klas, rodzicom czy babciom. Dzieci będą kształciły wówczas nie tylko perfekcje słowa i ruchu, ale będą odczuwały radość z tego, że mogą zrobić przyjemność innym, że wywołują uśmiech na twarzach odbiorców, nauczą się odczuwać wartość podziękowań za własny trud. Inscenizacje dają możliwość rozwijania motywacji społecznej, np.: trzeba zachować porządek i ciszę, bo nie będzie można przeprowadzić próby, musi być spokój na widowni, bo nie będzie słychać, co mówią koledzy - aktorzy na scenie, trzeba bacznie obserwować, co dzieje się na scenie, bo potem będzie ocena występów, trzeba będzie wskazać dobre i złe strony recytacji itp.

Wprowadzając inscenizację, jako stały sposób oddziaływania dydaktyczno - wychowawczego na uczniów, nauczyciel ma duże możliwości kształtowania twórczego stosunku do nauki, budzenie szerszych zainteresowań i wzbogacanie form ekspresji dzieci. Praca nad tekstem inscenizacji pozwala w sposób ciekawy dla uczniów realizować następujące zagadnienia programowe z edukacji polonistycznej:

- różne formy ćwiczeń w czytaniu,
- ćwiczenia w mówieniu z uwzględnieniem ćwiczeń słownikowo - frazeologicznych i syntaktycznych,
- uczenie się na pamięć wierszy i umiejętność ich wygłaszania z zastosowaniem siły głosu, tempa i pauz.
- kształtowanie umiejętności wyrażania własnego sądu o postaciach i zdarzeniach,
- układanie opowiadań twórczych,
- wdrażanie uczniów do układania swobodnych tekstów,
- układanie i pisanie zaproszeń i zawiadomień.

W zakresie edukacji plastycznej pozwala realizować:

- przedstawianie i wyrażanie za pomocą różnych technik plastycznych zjawisk i wydarzeń realnych i fantastycznych z uwzględnieniem postaci ludzkiej, zwierząt i otoczenia,
- kukiełki jako forma kształtowania umiejętności plastycznych,
- scenografia jako dekoracja teatralna i kostium aktora.

W zakresie edukacji muzycznej pozwala realizować:

- akompaniowanie do piosenek i zabaw ruchowych z zastosowaniem naturalnych efektów akustycznych (tupania, klaskania, pstrykania, uderzania o uda itp.) oraz instrumentów perkusyjnych,
- rozwijanie podstaw techniki ruchu,
- kształtowanie szybkiej orientacji oraz rozwijanie procesów hamowania i pobudzania przez stosowanie w zabawach różnych sygnałów muzycznych,
- zabawy ze śpiewem, inscenizacje, układy przestrzenne utworów instrumentalnych,
- opanowanie kilku regionalnych tańców ludowych.
Inscenizacja może być albo odtworzeniem rozpisanych ról, albo samodzielnym twórczym działaniem uczniów. Podstawą tego działania jest rozumienie tekstu.
Dziecko rozumie tekst, gdy potrafi:

- określić temat utworu;
- wyodrębnić kolejność zdarzeń;
- określić czas, miejsce akcji i występujące osoby;
- ocenia postępowanie bohatera.

Istotnym momentem w rozwijaniu mowy uczniów przez inscenizacje jest praca nad żywym słowem, nad doskonaleniem wymowy pod względem wyrazistości, barwy i siły głosu. W czasie pracy nad tekstem nauczyciel musi pamiętać o pięknej dykcji, nie dopuszczać do monotonii głosu. Nieocenioną rolę odgrywa tu taśma magnetofonowa z dobrze nagranym tekstem. Są wzorem poprawnego mówienia. Etapy pracy związane z przygotowaniem inscenizacji:

1. Wybór utworu: może to być treść obrazków, opowiadań, baśni, wierszy, przysłów, piosenek, fragmenty lektur;
2. Ćwiczenia w czytaniu w celu dobrego zrozumienia treści, wyodrębnienie zdarzeń składających się na akcję inscenizowanego tekstu, wyodrębnienie postaci;
3. Ćwiczenia w czytaniu z podziałem na role, umiejętność wyodrębniania dialogów;
4. Dobór dzieci do poszczególnych ról z uwzględnieniem cech charakterystycznych przedstawianych postaci;
5. Ćwiczenia w klasie i w domu mające na celu pamięciowe opanowanie ról, przepisywanie ról, uczenie się na pamięć;
6. Ćwiczenia kształcące poprawną dykcję, wykorzystywanie magnetofonu jako wzoru pięknego mówienia, nagrywanie mowy dzieci jako kontrola i samokontrola mówionego tekstu;
7. Wybór techniki wykonania inscenizacji np. żywy plan, teatrzyk cieni, lalki;
8. Praca z lalką, synchronizacja ruchu ze słowem;
9. Projektowanie dekoracji;
10. Przygotowanie części muzycznej;
11. Przygotowanie zaproszeń na inscenizację np. dla kolegów, nauczycieli, rodziców itp.
12. Przedstawienie inscenizacji.

Zajęcia teatralne z dziećmi towarzyszą mojej pracy od dawna. Pracuję 20 lat w zawodzie nauczyciela, a teatr jest moją "ogromną pasją". Pracując z dziećmi 6 - letnimi wspólnie "bawiłam się w teatr". Nie mogłam od razu zbyt wiele wymagać od dzieci. W zabawie w teatr dziecko musi wiedzieć, że się bawi.

Musi ono pozwolić na przyglądanie się tej zabawie. Zabawa w teatr wiąże się z aktorstwem, sprawia dzieciom mnóstwo przyjemności. Dzieci szybko wcielają się w określone postacie, spontanicznie wchodzą w role. W naszych licznych klasach niektóre dzieci bardzo łatwo giną w tłumie. Są jakby niewidoczne. W zabawach w teatr świadomie je dostrzegamy. Nagle z takiej małej, niepozornej osóbki staje się "wielka osobistość", która odgrywa ważną rolę w całej wspólnocie szkolnej. Dzieci, które w luźnej formie poznały zabawę w teatr, szybko odnajdują się w prawdziwym przedstawieniu. W klasie "0" przygotowałam następujące uroczystości:

1. Dzień Nauczyciela;
2. Jasełka;
3. Dzień Babci i Dziadka;
4. Dzień Mamy i Taty;
5. Udział w festynie szkolnym.

W klasie I zrealizowano uroczystości:

1. Dzień Nauczyciela;
2. Jasełka;
3. Dzień Babci i Dziadka;
4. Święto Wiosny;
5. Dzień Mamy i Taty;
6. Udział w festynie szkolnym.

W roku szkolnym 2002/2003 prowadziłam szkolne kółko teatralne dla klas I - III. Na zajęciach dzieci uczyły się prawidłowej dykcji, słuchały bajek, czytały swoje role, uczyły się na pamięć tekstów. Prowadzone były ćwiczenia rytmiczne i ruchowe. Dzieci uczyły się piosenek i tańców. Z okazji Dnia Nauczyciela przygotowaliśmy piękny program artystyczny w wykonaniu dzieci uczęszczających na zajęciach kółka teatralnego. Na Boże Narodzenie dzieci przedstawiły "Jasełka" dla innych klas, dla rodziców i nauczycieli. "Zimo, baw się z nami" to wspólna zabawa z dziećmi, piosenki, tańce, konkursy, które umilały zimowe dni. Inne osiągnięcia "małych aktorów" to:

- Udział i zdobycie I miejsca uczennicy kl. II a Leontyny Falińskiej w szkolnym konkursie recytatorskim pt. "Warszawska Syrenka";
- Zorganizowanie Przeglądu Piosenki Szkolnej;
- Udział w Festiwalu Piosenki Otwockiej;
- Zorganizowanie uroczystości dla rodziców;
- Udział w festynie szkolnym "Bliżsi i dalsi sąsiedzi".

Dzieląc się swymi doświadczeniami, chcę ukazać nie tylko wspaniałą pracę z dziećmi, ale pracę z rodzicami. W mojej szkole nie ma sceny czy dodatkowego pomieszczenia, w którym odbywałyby się przedstawienia. Wspólnie z rodzicami urządziliśmy scenę na górnym holu. Zakupiliśmy karnisze, światła i materiał, z którego uszyto zasłony. M materiał jest wspaniałym tłem, na którym wykonuję dekoracje (wspólnie z dziećmi), a zarazem jest to kurtyna, zasłaniająca dzieci. Dużą rolę w przedstawieniu odgrywają kostiumy. Bardzo często rodzice finansują stroje. Moje zaangażowanie w teatr jest ogromne. Z przyjemnością jadę do hurtowni i szukam materiału na spódniczki. Aby dzieci wyglądały jednakowo zakupiłam 24 bluzeczki na stadionie. Gromadzę każde stroje, żeby wykorzystać je w następnych przedstawieniach.

Dzielę się swoim doświadczeniem z koleżankami i cały czas szukam fachowej literatury o teatrze, kupuję ciekawe książki. Staram się udoskonalić swój warsztat pracy.

Opracowanie:
Anna Wojtkowicz
nauczyciel SP 1
Józefów

Wyświetleń: 1545


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.