Czy dzieci kłamią?

W mojej pracy niekiedy spotykam się z kłamstwem dzieci. Nie jest to zjawisko częste czy powszechne, ale takie zachowania dzieci mają miejsce. Najczęściej kłamstwo w tym wieku usprawiedliwiane jest bujną fantazją dziecięcą. Dziecko może skłamać, bo, np. zbyt szybko chce o czymś poinformować, a język małego dziecka jest jeszcze ubogi.

Często spotykam się z opinią rodziców, że dziecko mogło skłamać, bo uczy się tego od innych (rówieśników, starszych dzieci, czy osób dorosłych), podczas kontaktów z nimi. Dzieci w wieku przedszkolnym mogą jeszcze nie rozróżniać kłamstwa od żartu. Początkowo niewinne żarty mogą być przyczyną późniejszych zachowań. Żywotność fantazji dziecięcej powoduje, że ich wypowiedzi nie zawsze zgodne z rzeczywistością są zamierzone czy umyślne. Nie zawsze bierzemy "na serio" to, co mówią małe dzieci i słuchamy ich z "przymrużeniem oka".

Dziecko będące w grupie rówieśniczej w przedszkolu ma wokół siebie towarzystwo innych dzieci, które często skarżą, nawet w przypadku drobnych przewinień, stąd pokusa kłamstwa występuje rzadko. W artykule M. Burtowej na temat kłamstw dziecięcych autorka zamieściła definicje kłamstwa według między innymi S Szamrej - kłamstwo można określić jako niezgodność z prawdą. H. Malewska i H. Muszyński przez kłamstwo rozumieją każde takie zachowanie się jednostki, któremu towarzyszy motyw wprowadzenia kogoś w błąd. Przy czym kłamstwo, to nie tylko fałszywa wypowiedź, lecz również przemilczenie, udawanie, pozorowanie innej sytuacji niż sytuacja rzeczywista. J. Kunicka uważa, że najistotniejszą jego cechą jest bowiem wprowadzenie kogoś w błąd.

Autorzy zajmujący się problematyką kłamstwa wyróżniają kłamstwo niewinne, pozorne i celowe, świadome. Rozstrzygnięcie rodzaju kłamstwa w konkretnych sytuacjach jest na ogół rzeczą łatwą w przypadku człowieka dorosłego czy dzieci starszych. Inaczej sprawa się przedstawia z małym dzieckiem, którego niezgodne z rzeczywistością wypowiedzi często pozbawione są cechy rozmyślności.

Wśród autorów zaznacza się zgodność poglądów, że najczęstszym powodem kłamstw jest lęk przed karą. Dziecko zbyt kontrolowane może w przypadku udanego kłamstwa odczuwać podwójną satysfakcję - nie tylko wykręciło się od kary, ale okazało się "zwycięzcą" wobec dorosłego. Drugą przyczyną wymieniona w literaturze jest osobista korzyść. Chodzi tu o zdobycie pieniędzy, słodyczy, ulubionych zabawek itp.

Do rzadziej występujących powodów kłamstw dziecięcych zalicza się chęć utrzymania dobrych stosunków z innymi, życzliwość dla drugich albo niechęć i brak zaufania w stosunku do drugich osób. Sprowokowana artykułem i wynikami badań dzieci w przedszkolach poznańskich przeprowadziłam je w środowisku dzieci wiejskich. Na temat kłamstwa rozmawiałam ze swoją grupą sześciolatków. Na zadane pytanie: Czy wolno kłamać? - wszystkie zgodnie stwierdziły, że nie! Dzieci uzasadniały, że kłamstwem można wyrządzić komuś krzywdę: " -Coś zmyślę na swoją koleżankę do jej mamy, a to nie będzie prawdą, wtedy mama jej może się pogniewać i nie pozwoli tej koleżance oglądać bajki". Inne dzieci mówiły: - "To się wyda, bo kłamstwo ma krótkie nóżki". Niektóre dzieci definiowały kłamstwo jako oszustwo.

Dzieci kłamstwo łączyły z kimś, kto kłamie, czyli z kłamczuchem. Mówiły, że "kłamczuch jest brzydki, bo kłamie". "Ładne dzieci i ładni ludzie nie kłamią". Dwoje dzieci stwierdziło, że kłamstwo jest grzechem. Większość dzieci twierdziła, że nigdy nie wolno kłamać Inni, że wolno tylko na prima aprilis.

Kłamstwo sześciolatka jest w znacznej mierze niewinne, wynikające częściej z niezrozumienia sytuacji bądź bujnej wyobraźni. Każde kłamstwo dziecięce należy przeanalizować nim postanowimy o karze. Dziecko uczy się kłamać podczas kontaktów z ludźmi dorosłymi, a więc tymi, którzy egzekwują mówienie prawdy. Obserwacja życia dorosłych często doprowadza dziecko do wniosku, że zręcznie stosowana taktyka kłamstwa bywa korzystna. Jako ludzie dorośli mamy obowiązek zapobiegania powstawaniu kłamstwa u dziecka, a nie karania go za każde kłamstwo.

Opracowanie:
mgr Bożena Sekuła

Wyświetleń: 1239