Katalog

Anna Biegaj
Fizyka, Scenariusze

Kryształy - konspekt lekcji

- n +

Konspekt lekcji "Kryształy"

(realizacja programu fizyki wg podręcznika "Nowej Ery")


Czas realizacji: 45 min.
Cele poznawcze i kształcące:

Uczeń wie:

  • jakie są cechy zewnętrzne kryształów.
  • że o właściwościach ciał stałych decyduje ich budowa wewnętrzna.
  • że ciała stałe o budowie krystalicznej to monokryształy lub polikryształy.
  • że w ciałach bezpostaciowych cząsteczki ułożone są w sposób chaotyczny. Uczeń umie:
  • wyjaśnić właściwości mechaniczne ciał stałych zachowaniem i ułożeniem cząsteczek
  • wyjaśnić, dlaczego kryształ może ulec skruszeniu lub rozpaść się na mniejsze kryształki przy oddziaływaniu.

    Metody:

    ˇ eksperymentalna - ćwiczenia uczniowskie, pokaz
    ˇ problemowa
    ˇ praca z podręcznikiem

    Materiały i środki dydaktyczne:

    Kryształy naturalne i hodowlane przygotowane przez nauczyciela (np. cukru, soli kamiennej, kwarcu, agatu, siarczanu (VI) miedzi (II)) oraz hodowane przez uczniów, lupy, wanienka do pokazu fal, grafoskop, modele cząsteczek (wycięte z opakowań po lekarstwach np. polopirynie), telewizor z magnetowidem, film wideo "Stany skupienia" z cyklu ŚWIAT CHEMII.

    UWAGA: Treści napisane grubszą czcionką (czarnym drukiem) można uznać za propozycję notatki w zeszycie ucznia.

    Przebieg lekcji:

    1. Część - organizacyjna.

    2. Część - nawiązująca:

  • Przypomnienie przez uczniów, że materia zbudowana z cząsteczek o bardzo małych rozmiarach może występować w trzech stanach skupienia.
  • Przypomnienie podstawowych właściwości ciał stałych: trudno zmienić ich kształt i objętość.

    3. Część - postępująca:

  • Pokazanie przez nauczyciela dużych kryształów np. soli kamiennej czy cukru.

  • Praca w grupach - ćwiczenia uczniowskie:

    a) Obserwacja różnych kryształów z wykorzystaniem lupy.

    Uczniowie zwracają uwagę na wygląd ścian, krawędzi oraz na kształt. W wyniku obserwacji podają cechy zewnętrzne kryształów:
    ściany - płaskie i gładkie,
    krawędzie - ostre i proste,
    kształt - regularny (bryły geometryczne).

    b) Próba zmiany kształtu (np. przez uderzenie, zgniatanie) W wyniku prób, a następnie obserwacji przez lupę uczniowie zauważają dwie możliwości:
    Kryształ pęka na mniejsze kawałki o takim samym kształcie, jak duży kryształ lub ulega skruszeniu.

    Problem 1: Czemu zawdzięczamy powstawanie tak pięknych tworów, jakimi są kryształy?

    Do rozwiązania problemu prowadzi doświadczenie modelowe, wykonane przez nauczyciela.
  • Doświadczenie modelowe: nauczyciel stawia wanienkę z wodą na grafoskopie i na powierzchni wody kładzie modele cząsteczek. Uczniowie obserwują na ekranie , co dzieje się z cząsteczkami (cząsteczki przyciągają się, jeżeli znajdą się dostatecznie blisko, układają się regularnie, tworząc ostatecznie kształt np. sześciokąta).
    Nauczyciel podaje, że obserwowany obraz jest płaski, w rzeczywistości cząsteczki porządkują się w trzech wymiarach, tworząc bryłę.

    Wniosek:

    Cząsteczki w krysztale nie są ułożone w sposób przypadkowy, są uporządkowane i ta regularność uwidacznia się w płaskich ścianach i prostych krawędziach.

    Problem 2: Jak wyjaśnimy fakt, że trudno zmienić objętość ciał stałych?

    Uczniowie dostrzegają, że cząsteczki w modelu kryształu są blisko siebie, a więc trudno byłoby zbliżyć je jeszcze bardziej.

    Wniosek:

    Trudno zmienić objętość ciał stałych, ponieważ cząsteczki znajdują się blisko siebie.

    Problem 3: Dlaczego trudno zmienić kształt ciał stałych?

    Nauczyciel przy pomocy linijki próbuje zmienić kształt modelu (oddzielić cząsteczki od siebie).
    Uczniowie zauważają, że zmianie kształtu przeszkadza przyciąganie się cząsteczek.

    Wniosek:

    Trudno zmienić kształt ciał stałych, ponieważ przyciąganie się cząsteczek jest duże.

  • Narysowanie modelu kryształu.
    Nauczyciel rysuje model na tablicy, uczniowie w zeszytach.

    Problem 4: Dlaczego przy działaniu siłą na kryształ można spowodować jego skruszenie lub rozpad na mniejsze kryształki?

    Jako wskazówkę, nauczyciel rysuje dwa kierunki działania 1. i 2.



    Uczniowie dyskutują w grupach nad przebiegiem pęknięć i zaznaczają przypuszczalny przebieg na modelu (czerwone linie na rysunku).

    Wniosek:

    Działanie w kierunku 1. spowoduje pęknięcie kryształu na mniejsze kryształki, a działanie w kierunku 2. sprawi, że kryształ skruszy się.

    Nauczyciel podaje, że płaszczyzna, wzdłuż której następuje pękanie kryształów to płaszczyzna łupliwości.

  • Praca z podręcznikiem:
    Zadanie dla uczniów: Uzupełnij schemat, wpisując w miejsce kropek odpowiednie określenia.



    Na podstawie podręcznika uczniowie powinni wpisać w miejsce cyfr:

    (1) bezpostaciowe (amorficzne)
    (2) regularnie
    (3) chaotycznie
    (4) monokryształy
    (5) polikryształy
    (6) pojedyncze kryształy
    (7) złączone ze sobą kryształki

    4. Część - podsumowująca:

    Nauczyciel wyświetla fragment filmu "Stany skupienia" (ok. 4 min.). Na filmie przedstawione są bardzo piękne okazy naturalnych kryształów różnych substancji oraz w zrozumiały sposób zaprezentowana jest ich budowa wewnętrzna. Jest to więc podsumowanie głównych treści lekcji.

    Zadanie domowe:

    Wpisz w odpowiednich kolumnach tabeli następujące ciała: metale, kwarc, szkło, guma, granit, lód, cukier, tworzywa sztuczne, diament.

    Ciała krystaliczne Ciała bezpostaciowe




    Literatura:

    1. J. Ginter - Podręcznik dla klasy szóstej szkoły podstawowej, WSiP, Warszawa 1986
    2. G. Francuz-Ornat, T. Kulawik, M. Nowotny-Różańska - W świecie materii, moduł 1, Nowa Era, Warszawa 2002
    3. J. Poznańska, M. Rowińska - Ciekawa fizyka, część 1, WSiP S.A., Warszawa 2002
    4. A. Januszajtis, J. Kalinowski - Molekularna budowa ciał, WSiP, Warszawa 1988

    Opracowanie:
    Anna Biegaj
    Publiczne Gimnazjum
    Świnna

  • Wyświetleń: 5085


    Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.